Truskawka (Fragaria x ananassa) to owocujący gatunek krzewu, który jest bardzo ceniony ze względu na smaczne owoce. Rośliny truskawki charakteryzują się dużą plastycznością ekologiczną, są z powodzeniem uprawiane w wielu rejonach geograficznych i różnych warunkach środowiskowych. Truskawka jest gatunkiem opłacalnym i szybkim (owocuje w pierwszym roku po posadzeniu). Głównymi problemami są duża nietrwałość owoców i wysokie koszty zbioru. Owoce mają wysoką wartość odżywczą. Zalecane są przy chorobach wątroby, nadciśnieniu, anemii, astenii, rekonwalescencji, kuracjach odtruwających. Zawierają sód, potas, białko, magnez, żelazo, wapń oraz witaminy (A, D, C, B6, B-12).

GŁÓWNE CHOROBY TRUSKAWKI

WIRUSY

Wirus utajonej pierścieniowej plamistości truskawki (Strawberry latent ringspot virus)

Atakuje kilka gatunków roślin drzewiastych i zielnych. Zainfekowane rośliny zatrzymują się w rozwoju, a na liściach pojawiają się żółte plamy. Choroba przenoszona jest przez nicienie i zainfekowany materiał roślinny.

Zapobieganie i zwalczanie:

• stosowanie zdrowego materiału roślinnego;
• dezynfekcja gleby (zwłaszcza w przypadku stwierdzenia obecności nicieni).

Wirus cętkowanej plamistości liści truskawki (Strawberry mottle virus)

Na liściach pojawiają się odbarwione plamy, ułożone wzdłuż żyłek. Z czasem przebarwiają się również żyłki, a liście zwijają się. Wirus ten przenoszony jest przez mszyce.

Zapobieganie i zwalczanie:

• uprawa odpornych odmian i mieszańców truskawek;
• monitorowanie populacji mszyc i utrzymywanie jej pod kontrolą (za pomocą specjalnych środków owadobójczych).

MYKOPLAZMOZY

Mykoplazma truskawki

Płatki zmieniają kolor na zielony, a elementy kwiatowe przekształcają się w formacje przypominające liście. Młode liście są słabo rozwinięte i poskręcane w kierunku wierzchołka. Również owoce mogą przekształcić się w organy wegetatywne. Zainfekowane rośliny przedwcześnie zasychają. Choroba ta bytuje na gatunkach chwastów (np. powój, kanianka) i jest przenoszona przez niektóre gatunki koników polnych.

Zapobieganie i zwalczanie:

• dokładna kontrola materiału roślinnego przed sadzeniem;
• stosowanie środków owadobójczych w celu kontroli populacji owadów.

CHOROBY BAKTERYJNE

Kanciasta plamistość liści truskawki (Xanthomonas fragariae)

Jak sama nazwa wskazuje, na liściach pojawiają się czarno-brązowe, kanciaste plamy, ograniczone żebrami. Plamy z czasem powiększają się i łączą, niszcząc całą powierzchnię liści. W warunkach wysokiej wilgotności na powierzchni plam tworzy się lepka warstwa, która stanowi wysięk bakteryjny. Zainfekowane tkanki ulegają zniszczeniu i oderwaniu od rośliny. Bakterioza pozostaje na resztkach roślinnych na powierzchni gleby i jest przenoszona przez bakterie.

Zapobieganie i zwalczanie:

• zbieranie i palenie resztek roślinnych z powierzchni gleby;
• zabiegi chemiczne z użyciem fungicydów na bazie miedzi.

MYKOZY

Biała plamistość liści truskawki (Mycosphaerella fragariae)

Znana jest również jako „zaraza liści truskawki”. Na liściach pojawiają się małe, biało-szare plamy z fioletową obwódką. Następnie na powierzchni plam pojawia się białawy nalot, który stanowi owocnik grzyba. Zainfekowane tkanki z czasem ulegają nekrotyzacji, a liście zostają zdeformowane. Choroba występuje często na plantacjach niepoddanych zabiegom pielęgnacyjnym.

Zapobieganie i zwalczanie:

• uprawa odpornych odmian truskawek;
• usuwanie starych i zarażonych liści;
• zabiegi chemiczne z użyciem specyficznych fungicydów.

Mączniak prawdziwy truskawki (Sphaerotheca alchemillae)

Grzyb ten atakuje wszystkie organy nadziemne rośliny. Na porażonych organach pojawia się biały włóknisty nalot. W momencie pojawienia się owocników grzyba nalot staje się pudrowy. Zainfekowane liście, wraz z owocami pozostają małe i zdeformowane. Tym samym roślina jest osłabiona, a owoce tracą wartość estetyczną oraz handlową.

Zapobieganie i zwalczanie:

• unikanie systemów nawadniania zraszaczami;
• usuwanie zainfekowanych liści i owoców z uprawy;
• zabiegi chemiczne z użyciem specyficznych fungicydów.

Szara pleśń (Botrytis cinerea)

Choroba ta pojawia się na liściach u podstawy rośliny. Przy dużej wilgotności może przechodzić na owoce i kwiatostany. Zainfekowane organy pokrywają się szarą pleśnią i z czasem gniją. Choroba szybko się rozwija i może zniszczyć owoce. Co więcej, rozprzestrzenia się na sąsiednie rośliny.

Zapobieganie i zwalczanie:

• usuwanie z uprawy zainfekowanych roślin;
• uprawa odpornych odmian truskawek;
• zabiegi chemiczne z użyciem specyficznych fungicydów.

Czarna zgnilizna korzeni truskawki (Phytophthora cactorum)

Grzyb ten atakuje wszystkie organy rośliny, ale wyraźne objawy pojawiają się na organach nadziemnych. Zielone owoce twardnieją, a te, które osiągnęły dojrzałość, nabierają różowego koloru i gorzkiego smaku. W warunkach dużej wilgotności, wysokiej temperatury i przy braku wentylacji na powierzchni owoców pojawia się białawy nalot, który oznacza owocowanie grzyba. W przypadku wykonania przekroju w łodydze truskawki na poziomie gruntu obserwuje się gąbczasty, czerwonobrunatny miąższ.

Zapobieganie i zwalczanie:

• usuwanie z uprawy zarażonych roślin;
• zapobiegawcze zabiegi chemiczne z użyciem specyficznych fungicydów.

Zgorzel liści truskawki (Diplocarpon fragariae)

Znana jest również jako „plamistość liści truskawki”. Na liściach roślin pojawiają się małe, okrągłe plamy. Mają one czerwono-fioletowy kolor i mogą być pojedyncze lub połączone. Choroba postępuje, a porażone tkanki nekrotyzują i szarzeją. Po ataku zdolność fotosyntezy truskawki jest zmniejszona, a produkcja owoców mniejsza. Choroba ta może być mylona z białą plamistością liści truskawek (Mycosphaerella fragariae).

Zapobieganie i zwalczanie:

• uprawa odpornych odmian truskawek;
• usuwanie starych i chorych liści;
• zabiegi chemiczne z użyciem specyficznych fungicydów.

Pleśń (Rhizopus stolonifer)

Choroba ta znana jest również jako „zgnilizna owoców” lub „zgnilizna pozbiorcza”. Grzyb ten może zaatakować owoce po zbiorach, podczas transportu lub przechowywania. Na powierzchni owoców pojawia się pleśń, której towarzyszą czarne, okrągłe formacje, stanowiące owocniki grzyba. Choroba ta szybko się rozprzestrzenia i może zniszczyć znaczne ilości owoców.

Zapobieganie i zwalczanie:

• stosowanie czystych, zdezynfekowanych opakowań;
• w magazynach zapewnienie wentylacji powietrza;
• podczas transportu i przechowywania temperatura utrzymywana na niskim poziomie.

Plamistość liści powodowana przez Dentrophoma obscurans

Choroba następuje od wiosny do jesieni, obejmuje wszystkie organy nadziemne, przy czym objawy występują częściej na liściach. To właśnie tam pojawiają się brązowo-fioletowe plamy o nieregularnym kształcie. Z czasem plamy powiększają się i brązowieją, a liście zasychają i przedwcześnie opadają.

Zapobieganie i zwalczanie:

• uprawa zdrowych i odpornych odmian i mieszańców truskawek;
• unikanie nadmiernego nawadniania;
• niszczenie porażonych liści (przez spalanie);
• zabiegi chemiczne z użyciem fungicydów.

Werticilioza (Verticillium dahliae)

Pierwszym objawem choroby jest więdnięcie liści podstawy. Stopniowo więdnięcie rozszerza się i obejmuje całą roślinę. W przypadku dokładnych oględzin można zaobserwować zniszczony system korzeniowy.

Zapobieganie i zwalczanie:

• zabiegi chemiczne stosowane do gleby z użyciem specyficznych fungicydów.

NIEDOBORY ODŻYWCZE W UPRAWIE TRUSKAWEK

Oprócz objawów spowodowanych przez choroby, rośliny truskawek mogą wykazywać różne symptomy wynikające z braku składników odżywczych. Zaburzenia te są trudne do zidentyfikowania, ale silnie wpływają na produkcję. Z tego względu zaleca się stosowanie nawozów w określonych fazach rozwojowych, kiedy rośliny potrzebują składników odżywczych.

W glebie lub w nadziemnych częściach roślin zachodzą różne procesy rozwojowe. Dlatego zaleca się stosowanie różnych metod nawożenia (przez nawadnianie, dolistnie itp.). Ponadto nawożenie musi zapewnić równowagę między organami rośliny. Zalecane jest stosowanie nawozów kompleksowych, takich jak NPK lub NPK + mikroelementy.

Jeśli plantacja truskawek zakładana jest bez wykonywania prac agrotechnicznych (orka itp.), zaleca się zastosowanie 40 t/ha dobrze przefermentowanego obornika lub 400-500 kg/ha nawozu kompleksowego typu NPK. Ilość nawozów musi być skorelowana z właściwościami i zaopatrzeniem gleby, określonymi na podstawie analizy gleby. Można również zastosować hormony ukorzeniające, zaraz po posadzeniu.

Aby wspomóc rośliny w procesie regeneracji po okresie owocowania, zaleca się stosowanie nawozów typu NPK jesienią. Tak więc pod koniec sierpnia można zastosować ok. 70 kg/ha nawozu kompleksowego NPK, a w połowie września uzupełnić go ok. 50 kg/ha tego samego nawozu.

Wiosną rośliny mogą skorzystać z dostarczenia składników odżywczych, aby szybko rozpocząć wzrost. Nawożenie na początku okresu wegetacyjnego zwiększa odporność przed chorobami i szkodnikami oraz stymuluje kwitnienie. Zaleca się zastosowanie 150 kg/ha nawozu kompleksowego NPK z dodatkiem nawozu dolistnego z mikroelementami.

Fenofaza kwitnienia

Wraz z pojawieniem się pierwszych kwiatów rośliny truskawki zużywają największą ilość mikroelementów w sezonie wegetacyjnym. Z tego powodu w okresie od kwitnienia do dojrzewania owoców można przeprowadzić nawożenie dolistne 3-4 razy, w odstępach około 10 dni, w zależności od wybranego produktu. Po pojawieniu się pierwszych kwiatów zaleca się zastosowanie nawozu opartego na borze. Bor jest pierwiastkiem, który krąży po roślinie, pomagając jej w transporcie cukru przez różne organy. Dodatkowo stymuluje powstawanie większej liczby owoców.

Fenofaza zawiązania owoców

Na początku tej fazy rozwoju truskawki potrzebują większej ilości wapnia. Dlatego w tym momencie można zastosować produkt na bazie wapnia. Pełni on rolę strukturalną w ścianach komórkowych i ogranicza fizjologiczne zjawisko przedwczesnego opadania owoców. Dodatkowo owoce stają się bardziej odporne na przenoszenie i przechowywanie.

Fenofaza początku dojrzewania owoców (Veraison)

Jest to ważny moment, który należy uwzględnić przy ustalaniu technologii nawożenia. W tej fazie rośliny potrzebują większej ilości magnezu – głównego składnika chlorofilu. Pierwiastek ten uczestniczy w metabolizmie roślin i warunkuje gromadzenie cukrów, węglowodanów, białek oraz witamin. Dzięki temu owoce będą większe, odporniejsze i przede wszystkim smaczniejsze.

Fenofaza zbioru (fenofaza dojrzałości)

Ta faza rozwojowa jest ostatnią w okresie owocowania roślin truskawki. W tej fazie zaleca się stosowanie nawozów dolistnych na bazie potasu. Pierwiastek ten zwiększa masę plonu, równomierne dojrzewanie owoców oraz poprawia ich zapach.

GŁÓWNE SZKODNIKI TRUSKAWKI

Węgorek truskawkowiec (Aphelenchoides fragariae)

Wydaje 6-8 pokoleń rocznie i zimuje jako osobnik dorosły wewnątrz zajętych roślin, lub bezpośrednio w glebie. Wędruje przy pomocy kropli wody, wnika do roślin i żyje w ich wnętrzu, żywiąc się sokiem komórkowym. Po zaatakowaniu pędy kwiatowe są zgrubiałe i rozgałęzione. Wzrost młodych liści jest ograniczony. Zaatakowane kwiaty oraz owoce pozostają nierozwinięte, a czasem ulegają deformacji.

Sposoby zwalczania:

• uprawa odpornych odmian truskawek;
• stosowanie zdrowego materiału sadzeniowego;
• dezynfekcja gleby za pomocą specjalnych produktów.

Roztocz truskawkowiec (Tarsonemus fragariae)

Wydaje 5-8 pokoleń w roku, a samice zimują u podstawy rozety liści truskawki. Wiosną samice żerują na młodych liściach, a następnie składają tam jaja. Po wylęgu larwy zasiedlają organy rośliny i żerują na nich. Po ataku rośliny są osłabione i mogą zasychać w ciągu 1-2 lat.

Sposoby zwalczania:

• uprawa odpornych odmian truskawek;
• stosowanie zdrowego materiału sadzeniowego;
• zabiegi chemiczne z użyciem określonych produktów.

Kwieciak malinowiec (Anthonomus rubi)

Wydaje tylko jedno pokolenie w ciągu roku i zimuje pod liśćmi lub w powierzchniowej warstwie gleby. Wiosną osobniki dorosłe żerują na pąkach wegetatywnych i kwiatowych, a następnie na młodych liściach. Samice składają jaja w powiększonych pąkach kwiatowych, a larwy konsumują ich zawartość. Dorosłe osobniki i larwy powodują największe szkody.

Sposoby zwalczania:

• zbieranie opadłych liści z plantacji;
• zabiegi chemiczne z użyciem specyficznych insektycydów.

Wciornastki

Wciornastki to niewielkie owady, trudne do dostrzeżenia gołym okiem, które atakują dużą liczbę roślin uprawnych lub drzew owocowych. Kolonizują wierzchołki wzrostu, kwiaty, liście, powodując obumieranie kwiatów i zahamowanie rozwoju roślin.

Sposoby zwalczania:

• zabiegi z użyciem specyficznych środków owadobójczych;
• stosowanie pułapek lepowych.

Mszyce

Mszyce to gatunki polifagiczne, które migrują z jednej rośliny na drugą lub z jednego gatunku na drugi. Wyrządzają szkody zarówno na florze występującej naturalnie, jak i na gatunkach uprawnych. Najczęściej tworzą kolonie na spodniej stronie liści, kwiatów lub kwiatostanów. Owady kłują organy roślinne i wysysają sok komórkowy. Silny atak powoduje stres rośliny i zmniejsza jej odporność na choroby.

Sposoby zwalczania:

• zabiegi z użyciem specyficznych insektycydów.

Pienik ślinianka (Philaenus spumarius)

Owady te zasiedlają rośliny i żywią się sokiem komórkowym. Nimfy wydzielają piankową substancję, która chroni larwy podczas rozwoju. Po ataku liście pozostają małe, a roślina nie rozwija się prawidłowo.

Sposoby zwalczania:

• zabiegi chemiczne insektycydami o szerokim spektrum działania, dopuszczonymi do uprawy truskawek.

Pomrowik polny (Deroceras agreste)

Jest gatunkiem polifagicznym, atakującym wiele gatunków kwiatów, warzyw, winorośli, krzewów i drzew. Wyrządza szkody w okresach wilgotnych, niszcząc aparat liściowy roślin.

Sposoby zwalczania:

• zabiegi chemiczne z użyciem określonych środków.