Yulaf (Avena sativa), tüm dünyada yetiştirilen iyi bilinen bir bitkidir. Üretiminin çoğu hayvan yemi olarak kullanılsa da, yulaf insanlar için de önemli bir besin kaynağıdır. Yulaf tohumları kalsiyum, demir, manganez ve çinko içerir. Arındırıcı, tonik, sakinleştirici ve müshil etkisi vardır. Yulaf önemli miktarda diyet lifi içerir. Sindirimi uyarır ve sindirim sisteminin düzgün çalışmasını sağlar. Yulaf tedavileri, hastalık ve zararlılardan uzak tutmak için çok önemlidir.

YULAFIN BAŞLICA HASTALIKLARI

ARPA SARI CÜCE VİRÜSÜ

Saldırıya uğrayan bitkiler daha koyu bir renge sahip olur ve daha sonra sarıya hatta kırmızıya döner. Virüs, fide aşamasındaki bitkilere saldırarak onları cüceleştirir. Buna başakların artık gelişmemesi de eşlik eder. Bitkiler kardeşlenme aşamasında etkilenirse, daha az çimlenirler ve yaprakların uçları ve ana damarları sararır. Saldırıya uğrayan bitkiler başak geliştirir, ancak çok sayıda steril başakçık bulunur. Bu virüs yaprak bitleri tarafından bulaştırılır.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• üründeki yabani otları yok etmek;
• özel tarla çalışmalarının yürütülmesi;
• optimum zamanda ekim yapmak;
• yaprak bitlerini kontrol etmek için böcek ilaçları uygulamak;
• dayanıklı çeşitlerin yetiştirilmesi.

YULAFIN YARI GEVŞEK İSİ (USTILAGO AVENAE)

Saldırıya uğrayan bitkiler, salkımı örten yaprağın sarı renginden tanınabilir. Etkilenen bitkilerin çiçek salkımı daha sonra gelişir ve salkımın başakçıkları siyah bir spor kütlesine dönüşür. Bu hastalığın belirtileri hava koşullarından etkilenir. Nemli ve soğuk havalarda hastalığın gelişimi yavaşlar, spor kütlesi güçlenir ve salkım kısmen tahrip olur. Sıcak ve kuru havalarda hastalık hızlı bir şekilde ilerler ve sporlar hızlı bir şekilde serbest kalır.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• dayanıklı yulaf çeşitlerinin yetiştirilmesi;
• tohumların spesifik fungisitlerle işlenmesi.

YULAF KAPALI RASTIK (USTILAGO LEVIS)

Yulafın yarı gevşek isi kadar yaygındır. Belirtiler benzerdir, ancak yulaf kapalı rastık salkımın tüm organlarına değil, sadece bir kısmına saldırır. Taneler siyah bir spor kütlesine dönüşür. Son olarak, spor kütlesi serbest kalır. Daha sonra sporlar diğer sağlıklı tohumlara yapışır veya yere düşer.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• tohumların spesifik fungisitlerle işlenmesi;
• erken ekim;
• bitki direncini artırmak için dengeli gübreleme.

YULAF TAÇ PASI (PUCCINIA CORONATA)

İlk belirtiler Haziran ve Temmuz ayları arasında ortaya çıkar. Yulafın üst tarafında, yapraklar düzensiz bir şekilde dizilmiş dairesel püstüller olarak görünür. Başlangıçta turuncu renktedirler ve epidermis ile kaplıdırlar. Epidermis yırtıldıktan sonra sporlar serbest kalır ve püstüller tozlu hale gelir. Yaz sonunda, turuncu püstüllerin etrafına dizilmiş siyah püstüller ortaya çıkar.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• dayanıklı yulaf çeşitlerinin yetiştirilmesi;
• yabani otları yok etmek;
• mantar sporlarının toprağa karışması için hasattan sonra yaz sürümünün yapılması;
• dengeli gübreleme;
• özel fungisitlerle tedavilerin gerçekleştirilmesi.

YULAF ŞERİT YAPRAK LEKESİ (PYRENOPHORA AVENAE)

Hastalığın karakteristik belirtileri üst yapraklarda ortaya çıkar. Üzerlerinde küçük, sarı lekeler görülür. Hastalık ilerler ve lekeler büyür. Lekelerin yüzeyinde kahverengi şeritler belirir. Bunlar gelişir ve lekeler kadifemsi bir tüyle kaplanır. Saldırıdan sonra yulaf yaprakları sararır ve kurur. Hastalık başaklara da saldırabilir. Bunlar ertesi yıl enfeksiyonu bulaştıracak sarı-kahverengi kuru tohumlar üretir. Ayrıca, mantarlar toprak yüzeyindeki bitki kalıntıları üzerinde yaşayabilir ve sonraki yıllarda enfeksiyonlara neden olabilir.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• optimum yoğunluğu korumak;
• yabani otları yok etmek;
• doğru bir mahsul rotasyonu;
• dengeli gübreleme;
• güvenilir kaynaklardan alınan sertifikalı tohumların kullanılması;
• özel fungisitlerle tedavilerin gerçekleştirilmesi.

KÜLLEME (ERYSIPHE GRAMINIS)

Hastalık ilkbaharda ortaya çıkar. Bazal yapraklarda ve gövdelerde beyaz, keçe benzeri lekeler gelişir. Lekeler tozlu hale gelir ve üzerlerinde mantarın fruktifikasyonunu temsil eden dairesel oluşumlar görülür. Saldırı hızla yayılabilir ve başaklara bile saldırabilir. Saldırıya uğrayan dokular sararır ve kurur. Yapraklar erken kurur, başaklar normal şekilde büyümez ve bitki kuru taneler üretir. Mantar, toprak yüzeyindeki bitki kalıntıları üzerinde kışı geçirir. Yağışlı sonbahar havası sonbahar enfeksiyonlarına neden olabilir. Hastalığın ortaya çıkması, azotla aşırı gübreleme, monokültür veya ekim sırasında yüksek yoğunluk ile desteklenir.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• bitki kalıntılarının sürülerek gömülmesi;
• yabani otları yok etmek;
• dengeli gübreleme;
• dayanıklı çeşitlerin yetiştirilmesi;
• saman veya başak gelişimi aşamasında spesifik fungisitlerle 1-2 uygulama yapılması.

KARA PAS (PUCCINIA GRAMINIS)

Hastalığın belirtileri, bitkinin tüm toprak üstü organlarında, özellikle de gövdede püstül adı verilen oluşumların ortaya çıkmasıyla kendini gösterir. Bu nedenle gövde/kara pası olarak adlandırılır. Saldırının bitkinin tabanında başladığı diğer pasların aksine, kara pası durumunda saldırı bitkinin tepesinde başlar ve buradan diğer organlara yayılır.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• aşırı azot uygulamasından kaçınmak;
• dayanıklı yulaf çeşitlerinin yetiştirilmesi;
• dengeli gübreleme;
• spesifik fungisitlerle tedavilerin gerçekleştirilmesi.

FUSARIUM BAŞ YANIKLIĞI (GIBBERELLA ZEAE)

Bu hastalık yazları sıcak ve kurak geçen yıllarda ortaya çıkar. Hastalık, fide aşamasından itibaren bitkilerin gövdelerinde kahverengi lekeler görüldüğünde ortaya çıkar. Saldırıyı takiben gövdeler çürür. Mantar kardeşlenme evresinde saldırdığında, bitkiler sapların tabanında kahverengileşme gösterir. Bitkiler küçük kalır ve zayıf gelişmiş kahverengi başaklar oluştururlar. En ciddi saldırı, başakların beyazlaşması ve kızarması meydana geldiğinde başak gelişimi aşamasında ortaya çıkar. Beyazlaşmış başakçıkların dibinde, mantarın fruktifikasyonunu temsil eden pembe bir küf veya turuncu yastıklar gelişir. Taneler kurur ve çimlenme kapasitelerini kaybederler. Vejetatif gelişme döneminde hastalığın bulaşması mantarın sporları ve miselyumu tarafından sağlanır. Bir yıldan diğerine bulaşma hastalıklı tohumlar tarafından sağlanır.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• dengeli gübreleme;
• monokültürden veya buğday-mısır rotasyonundan kaçınmak;
• dayanıklı çeşitlerin yetiştirilmesi;
• ekimden önce tohumların işlenmesi;
• çiçeklenme gelişimi aşamasında spesifik fungisitlerle tedavilerin gerçekleştirilmesi.

YULAFIN BAŞLICA ZARARLILARI

YULAF TRİPSİ (STENOTHRIPS GRAMINUM)

Her iki yılda bir iki nesil üretir ve ergin evresinde 30-50 cm derinlikteki toprakta kışı geçirir. Bu tür, kültür türlerinin yanı sıra bir dizi kendiliğinden yetişen türe de saldırır. Saldırıyı takiben, bitkilerin yapraklarında ve salkım unsurlarında renk değişikliği lekeleri görülür. Ayrıca başakçıklar kısırlaşır ve taneler deforme olur veya kurur.

Kontrol yöntemleri:

• doğru bir mahsul rotasyonu;
• optimum zamanda ekim;
• yaz sürümü;
• bir bitki üzerinde 8’den fazla yetişkin böcek olduğunda uygulama yapılması.

BUĞDAY YAPRAK BİTİ (SCHIZAPHIS GRAMINUM)

Yılda 15-20 nesil üretir ve yumurta evresinde yulaf veya kendiliğinden oluşan türler üzerinde kışı geçirir. Erginler ve larvalar yapraklarda ve gövdelerde kolonize olur ve dokulardan sıvı emerler. Saldırıya uğrayan yapraklar kırmızı lekelere sahip olur, kıvrılır ve sonra kurur. Sonbahardaki güçlü saldırılar bitkilerin kurumasını, tahıl gelişimi sırasında ise üretimin azalmasını belirler.

Önlem ve kontrol yöntemleri:

• optimum zamanda ekim yapılması tavsiye edilir;
• yabani otları yok etmek;
• bir bitkide 10’dan fazla böcek olduğunda tedavilerin yapılması.

EKİN SAP ARISI (CEPHUS PYGMAEUS)

Arpaya da saldıran polifag bir türdür. Yılda bir nesil üretir ve larva evresinde toprak yüzeyindeki bitki kalıntılarında kışı geçirir. Erginler Mayıs ve Haziran ayları arasında ortaya çıkar ve yumurtalarını başağın altındaki boğumun yakınına bırakır. Yumurtadan çıktıktan sonra larva saman içeriğini kemirir. Başaklar artık büyümez ve sararır. Yağış ve rüzgar samanın kırılmasına ve başakların düşmesine neden olabilir.

Önlem ve kontrol yöntemleri:

• derin sürüm;
• doğru bir mahsul rotasyonu;
• özel böcek ilaçları ile tedavilerin gerçekleştirilmesi.

YULAF YAPRAK SÜLÜĞÜ (LEMA MELANOPA)

Yılda bir nesil üretir ve yol kenarındaki otların, çitlerin, ormanların vb. yapraklarında ergin evresinde kışı geçirir. Erginler genellikle Nisan ayının ikinci haftasında ortaya çıkar ve yaprakların üst tarafına, tabana yakın, ana damara paralel olarak yumurta bırakır. Erginler yaprakları kemirerek hem epidermisi hem de parankimayı delerken, larvalar üst epidermisi ve parankimayı tüketerek alt epidermisi sağlam bırakır. Güçlü bir saldırı durumunda, tüm yapraklar şeffaf zar görünümünü alır.

Önlem ve kontrol yöntemleri:

• metrekare başına 10 yetişkin veya 250 larva varsa tedavilerin gerçekleştirilmesi.

EKİN KAMBURBÖCEĞİ (ZABRUS TENEBRIOIDES)

Yılda bir nesil üretir ve larva evresinde toprakta kışı geçirir. Kar eridikten hemen sonra faaliyetine devam eder. Yetişkinler olgunlaşmanın farklı aşamalarındaki çiçekler ve tanelerle beslenir. Larvalar bitkilerin sadece toprak üstü kısımlarıyla beslenir, kökleriyle asla beslenmez. Yapraklara saldırır, onları toprakta kazdıkları galerilerin içine çeker ve parçalara ayırırlar. Saldırıya uğrayan bitkiler tamamen yok olur.

Önlem ve kontrol yöntemleri:

• spesifik insektisitlerle tedavilerin gerçekleştirilmesi.

EKİN BAMBUL BÖCEĞİ (ANISOPLIA SPP.)

Her iki yılda bir nesil üretir ve larva evresinde kışı geçirir. Bu türlerin erginleri çiçeklerin yumurtalıkları ile süt veya hamur olgunluğundaki tanelerle beslenir. Saldırıyı takiben taneler kısmen veya tamamen tahrip olur. Larvalar zararlı değildir.

Önlem ve kontrol yöntemleri:

• doğru bir mahsul rotasyonu;
• metrekare başına beşten fazla yetişkin böcek olduğunda tedavilerin uygulanması.

SÜNE ZARARLISI (EURYGASTER SPP.)

Yılda bir nesil üretir ve yetişkin evresinde ormanların yapraklarında veya hava koşullarından korunaklı diğer yerlerde kışı geçirir. Erginler ilkbaharda sıcaklık 9 °C’yi aştığında ortaya çıkar. Çiftleşmeden sonra yumurtalarını bitkinin toprak üstü organlarına bırakırlar. Erginler ve larvalar yaprakların, sapların, başakların ve arpa tanelerinin hücre içi sıvısıyla beslenirler. Saldırı başak üzerinde gerçekleştiğinde, iğnenin üzerindeki kısım beyaza döner ve artık tane oluşturmaz. Süt-olum aşamasında saldırıya uğrayan taneler büzüşür.

Önlem ve kontrol yöntemleri:

• spesifik insektisitlerle tedavilerin gerçekleştirilmesi.

KIMIL (AELIA SPP.)

Yılda bir nesil üretir ve yetişkin evresinde ormanların yapraklarında veya hava koşullarından korunaklı diğer yerlerde kışı geçirir. Erginler ilkbaharda ortaya çıkar ve yumurtalarını bitkinin toprak üstü organlarına bırakır. Erginler ve larvalar yaprakların, gövdelerin, başakların ve tanelerin hücre içi sıvısıyla beslenir. Saldırı başak üzerinde gerçekleştiğinde, iğnenin üstündeki kısım beyaza döner ve artık taneler gelişmez. Süt-olum aşamasında saldırıya uğrayan taneler büzüşür.

Önlem ve kontrol yöntemleri:

• spesifik insektisitlerle tedavilerin gerçekleştirilmesi.

HAPLODIPLOSIS MARGINATA

Yılda bir nesil üretir ve toprakta larva aşamasında kışı geçirir. Nisan sonu – Mayıs başında larvalar toprak yüzeyine çıkar ve pupa olur. Erginler 4-5 gün sonra ortaya çıkar ve yumurtalarını üst yaprakların kenarına bırakır. Yumurtalar ve larvalar kuruluğa karşı hassastır. Yumurtadan çıktıktan sonra larvalar yaprak kılıfının altına girerek burada tutunurlar. Saldırıya uğrayan bitkilerde larvaların bulunduğu yerde yaprak kılıfı şişmiştir. Larvaların beslendiği yerde ortası iyice derinleşmiş uzun şişlikler de görülebilir. Saldırıya uğrayan bölgelerde, samanın sıvı ileten dokuları tahrip olmuştur. Bu durum gelişimi ve başak gelişimini yavaşlatarak erken olgunlaşmaya yol açar ve başaktaki dane sayısını azaltır.

Önlem ve kontrol yöntemleri:

• bir bitkide 5-6’dan fazla larva varsa spesifik insektisitlerle tedavi uygulamak.