Yaban mersini (Vaccinium myrtillus), genellikle dağlık bölgelerde yaygın olan, 30-60 cm yüksekliğinde meyve veren bir çalıdır. Yaprakları oval, küçük ve kısa saplı, çiçekleri ise çan şeklinde ve çeşitli renklerdedir. Meyvesi tatlı ve ekşi bir tada sahip, koyu mavi, yuvarlak, sulu bir meyvedir. Yaban mersini yetiştiriciliğinde en önemli faktörlerden biri, iyi drenaja ve 4,2 ile 4,8 arasında bir pH değerine sahip olması gereken topraktır. Ayrıca humus bakımından da zengin olmalıdır. Yaban mersini tedavileri çalının hastalık ve zararlılara karşı korunması için önemli bir adımdır.

Meyvelerin besleyici özellikleri, yaban mersini çalısının tıbbi amaçları vardır (yapraklar, saplar ve meyveler).

YABAN MERSİNİ ÇALILARININ BAŞLICA HASTALIKLARI

Yaban mersini kılçığı virüsü

Bu virüsün adı, neden olduğu semptomların yönünden gelmektedir. Enfekte olmuş çalıların yaprakları kırmızıya döner ve alt tarafa doğru keskin bir şekilde bükülür, bir ayakkabı bağı görünümüne sahiptir. Çiçekler yavaşça kırmızımsı hale gelir ve meyveler artık belirli mavi renge ulaşmaz. Karakteristik belirtilerden biri de genç veya 1 yaşındaki gövdelerdeki kırmızımsı çizgilerdir. Virüs yaprak bitleri tarafından bulaştırılabilir.

Önleme ve kontrol tedbirleri:

• sertifikalı dikim malzemelerinin ve dayanıklı çeşitlerin kullanılması;
• etkilenen bitkilerin görülür görülmez üründen uzaklaştırılması ve tahribatı;
• böcek popülasyonunu kontrol etmek için insektisit uygulaması.

Mumlu tane hastalığı (Monilinia vaccinii-corymbosi)

Mantar yaban mersini dallarına ve çiçeklerine saldırır, çiçek yumurtalığına nüfuz eder ve meyve ile birlikte büyür. Olgunlaştıktan sonra meyveler buruşur, sararır ve dökülür. Mantar sporlar yoluyla yayılır ve enfekte polenleri taşıyan tozlaştırıcı böcekler tarafından da bulaşabilir.

Önleme ve kontrol tedbirleri:

• mumyalanmış meyvelerin toplanması ve yakılması;
• spesifik fungusitlerle kimyasal işlemler (tomurcuk açma fenofazında).

Gri küf (Botrytis cinerea)

Bu hastalık bitkinin tüm toprak üstü organlarına saldırabilir, ancak en yaygın saldırı çiçek salkımlarındadır. Çiçekler solar, kahverengiye döner ve yüzeylerinde mantarın fruktifikasyonu görülür. Genç gövdeler ve yapraklar aniden solar ve sararır, mantarın fruktifikasyon cisimleri de yüzeylerinde görülür. Meyveler de etkilenir, onlar da solar ve çürür. Bu hastalığın ortaya çıkması yüksek atmosferik nem ile desteklenir. Hasattan sonra bile önemli zararlar meydana gelebilir.

Önleme ve kontrol tedbirleri:

• tercihen damlama sistemleri ile rasyonel sulama;
• dengeli gübreleme;
• etkilenen organların kesilmesi ve yakılması;
• spesifik fungusitlerle kimyasal uygulamalar.

Külleme (Erysiphe vaccinii)

Hastalık yapraklarda, genç sürgünlerde ve meyvelerde görülür. Yapraklarda beyaz, miselyal lekeler görülür. Hastalık ilerler, lekeler birleşir ve tüm yaprağı kaplar, miselyum toz haline gelir ve saldırıya uğrayan dokular kurur. Benzer lekeler meyvelerde de görülebilir ve saldırıdan sonra meyveler çatlar ve yüzeylerinde çürüme görülür.

Önleme ve kontrol tedbirleri:

• vejetatif dönemde spesifik fungusitlerle kimyasal uygulamalar.

Dal kanseri (Botryosphaeria corticis, Fusicoccum putrefaciens)

Botryosphaeria corticis Yaban mersininin dal çürüklüğü veya dieback of blueberry olarak bilinirken, Fusicoccum putrefaciens yaban mersininin çürüklüğüdür. Bu mantarlar benzer semptomlar üretir. Bir yaşındaki gövdelerde kırmızımsı konik çıkıntılar görülür ve bunlar bir sonraki yıl çatlar. Etkilenen bölge griye döner ve çürür.

Önleme ve kontrol tedbirleri:

• etkilenen sürgünlerin temizlenmesi.

Phomopsis dal yanıklığı (Phomopsis vaccinii ve diğer Phomopsis türleri)

Bu hastalık kültürde daha az yaygındır ancak bakımsız plantasyonlarda ortaya çıkabilir. İlk belirtiler dallarda görülür: büyük, kırmızımsı lekeler. Hastalık ilerledikçe tüm çalıyı kaplar. Ardından yapraklar kurur ve kahverengiye döner. Bakım çalışmalarının düzgün bir şekilde yapılması saldırı sıklığını azaltacaktır.

Önleme ve kontrol tedbirleri:

• etkilenen dallar kesilir ve yakılır.

Yaban mersini Septoria yaprak lekesi (Septoria albipunctata)

Bu hastalığın belirtileri özellikle yapraklarda görülür: mor bir halkayla çevrili çok sayıda küçük, kahverengi lekeler. Hastalık ilerledikçe lekelerin merkezi beyazımsı bir renk alır. Saldırıya uğrayan yapraklar erken dökülür.

Önleme ve kontrol tedbirleri:

• saldırıya uğramış yaprakların toplanması ve yakılması;
• spesifik fungusitlerle kimyasal uygulamalar.

Açelya yaprak safrası (Exobasidium vaccinii)

Bu tür, yaban mersini bitkisinin tüm hava organlarına saldırır. Yaz başında yapraklarda, dokunun yakınında örtülü beyaz lekeler görülebilir. Çoğu durumda, bu mantarın saldırısı izole edilir. Etkilenen meyveler olgunlaşmayan beyaz alanlara sahiptir. Böylece ticari değer büyük ölçüde azalır.

Önleme ve kontrol tedbirleri:

• dayanıklı çeşitlerin yetiştirilmesi.

Yaban mersini yaprak pası (Pucciniastrum myrtilli)

Bu hastalığın ilk belirtileri yaprakların üst tarafında klorotik lekelerin ortaya çıkmasıdır. Hastalık geliştikçe alt tarafta turuncu püstüller ortaya çıkar ve zamanla bu püstüller siyah renge dönüşür. En çok etkilenen yapraklar çalıların dibindeki yapraklardır.

Önleme ve kontrol tedbirleri:

• spesifik fungusitlerle kimyasal uygulamalar.

Antraknoz (Colletotrichum gloeosporioides)

Bu mantar, çalıların tüm hava organlarına saldırır. Genç sürgünlerde kahverengi lezyonlar görülür ve yüzeylerinde mantarın fruktifikasyonu gelişir (belirli konsantrik halkalar gözlemlenebilir). Yapraklarda da benzer lekeler görülebilir ve saldırıdan sonra çiçek dökümü meydana gelir. Meyvede belirtiler sadece olgunlaşma aşamasında ortaya çıkar. Saldırıyı takiben meyve üzerinde kahverengi lekeler görülür. Hastalık gelişir ve lekelerin yüzeyinde mantarın fruktifikasyonunu gözlemleyebiliriz: dairesel turuncu oluşumlar.

Önleme ve kontrol tedbirleri:

• spesifik fungusitlerle kimyasal uygulamalar.

YABAN MERSİNİ ÇALILARININ BAŞLICA ZARARLILARI

Yaprak bitleri

Yaprak bitleri bir bitkiden diğerine veya bir türden diğerine göç eden polifag türlerdir. Kendiliğinden oluşan bitki örtüsünde büyürler ve daha sonra ekili türlere geçerler. Genellikle yaprakların alt tarafında, çiçeklerde ve genç sürgünlerde koloni oluştururlar. Saldırıya uğrayan bitkiler durgunlaşır, sararır ve hastalıklara karşı hassas hale gelir. Yaprak bitleri bitkilerin hücresel özsuyu ile beslenir. Yapraklar daha sonra saprofit mantarların yerleşmesini ve fumajin oluşumunu teşvik eden “tatlımsı madde” denilen tatlı dışkılarıyla kaplanır.

Kontrol yöntemleri:

• spesifik böcek ilaçları ile kimyasal uygulamalar.

Hortumlu böcek (Sciaphobus squalidus)

Özellikle yaban mersini bitkilerinin tomurcuklarına saldıran tehlikeli bir tür olarak kabul edilir. İki yılda bir nesil geliştirir ve toprağın yüzey tabakasında yetişkin olarak kışı geçirir. İlkbaharda yetişkinler tomurcuklarla beslenir. Larvalar yaban mersini için zararlı değildir, kendiliğinden yetişen otsu bitkilerin kökleriyle beslenirler.

Kontrol yöntemleri:

• sonbaharda meyve bahçesinden toprağın mobilizasyonu.

Erik Koşnili (Sphaerolecanium prunastri)

Çeşitli meyve ağaçlarına, çalılara, asmalara vb. saldıran polifag bir türdür. Yılda bir nesil geliştirir ve saldırıya uğrayan dalların kabuğu üzerinde larva olarak kışı geçirir. Yetişkinler ve larvalar dalları ve yaprakları kolonize ederek doku nekrozuna neden olur. Ayrıca yapraklara da saldırarak deformasyonlara ve erken dökülmeye neden olabilirler. Saldırıya uğrayan bitkiler bu zararlıların tatlı dışkılarıyla kaplanır ve bu da fitopatojenik mantarların ortaya çıkmasını destekler.

Kontrol yöntemleri:

• spesifik böcek ilaçları ile kimyasal uygulamalar.

Kambur üçgen böceği (Cerasa bubalus)

Meyve ağaçlarında dolaylı zarar oluşturan bir türdür. Yılda bir nesli vardır ve ağaçların kabuklarında yumurta olarak kışı geçirir. Bu çekirge türü böceği otsu bitkilerin (yonca, alfalfa, vb.) hücre özsuyu ile beslenir. Dişiler yumurtalarını ağaçların dallarına, ovipozitör ile yapılan bir kesiğe bırakır. Etkilenen bölgede kabuk çatlar ve özsu kesilir. Saldırıya uğrayan dallar artık gerektiği gibi işlev görmez ve saldırı güçlüyse kururlar. Ayrıca, fitopatojenik ajanlar yaralar yoluyla bitkiye girebilir. En büyük zarar fidanlara verilir.

Kontrol yöntemleri:

Bu böceğin kontrolü zordur ve önleme yöntemlerinin uygulanmasını gerektirir.

• dikim malzemesinin incelenmesi;
• etkilenen dalların kesilmesi ve yakılması;
• meyve bahçesindeki otsu bitkilerin yok edilmesi;
• bahçe yağı ile işlemler (uyku döneminde).

Erik hortumlu böceği (Conotrachelus nenuphar)

Bu böcek kışı toprağın yüzey tabakasında ergin olarak geçirir. Birinci neslin larvaları genç meyvelerin özüyle beslenirken, ikinci neslin larvaları çalıların yapraklarıyla beslenir.

Akarlar

Çıplak gözle görülmesi çok zor olan küçük polifag böceklerdir. Yaprakların hücre özsuyu ile beslenirler. Saldırıdan sonra yapraklar parşömene dönüşür, çiçek dökümü meydana gelir ve çalı büyümeyi durdurur.

Kontrol yöntemleri:

• spesifik akarisitlerle kimyasal uygulamalar.

Kızılcık kurdu (Anthonomus musculus)

Küçük, kırmızımsı bir böcektir ve toprağın yüzey tabakasında yetişkin olarak kışı geçirir. İlkbaharda ortaya çıkar ve tomurcukların dibine yumurta bırakır. Larvalar açılmayan, solan ve dökülen çiçeklerle beslenir.

Kontrol yöntemleri:

• spesifik insektisitlerle kimyasal uygulamalar (tomurcuk açma fenofazında).

Tripsler

Çıplak gözle görülmesi zor olan küçük böceklerdir. Tripsler çok sayıda kültür bitkisine ve meyve ağacına zarar verir. Sürgünlerin, çiçeklerin ve yaprakların üst kısımlarına yerleşerek çiçeklerin dökülmesine ve gelişimin durmasına neden olurlar.

Kontrol yöntemleri:

• belirli böcek ilaçları ile kimyasal uygulamalar;
• yapışkan tuzakların kullanımı.

San Jose Kabuklu Biti (Quadraspidiotus perniciosus)

Polifag bir tür olup 200’den fazla bitki türünde zarar oluşturur. Yılda 1-3 nesil verir ve kışı larva olarak saldırdığı türlerin kabuklarında geçirir. Dişiler ve larvalar saldırıya uğrayan bitkilerin tüm organlarına, hatta meyvelerine yayılır. Konukçu bitkinin hücre özsuyu ile beslenirler. Saldırı şiddetli ise, vücudunu koruyan kalkan üst üste gelir ve çalıyı boğar. Saldırıya uğrayan bitki 2-3 yıl sonra büyümesini durdurur ve kurur.

Kontrol yöntemleri:

• spesifik insektisitlerle kimyasal uygulamalar (dormansi döneminde).

Japon böceği (Popillia japonica)

1-2 yılda bir nesli vardır ve toprağın yüzey tabakasında larva olarak kışı geçirir. Polifag bir türdür ve 300’den fazla bitki türüne saldırır. Erginler çalıların yaprak ve çiçekleriyle beslenir. Yapraklar saldırıdan sonra özel bir iskelet benzeri görünüme sahip olur. Saldırı şiddetli ise üretim etkilenebilir.