Vişne (Prunus cerasus) kiraz ile akraba bir meyve ağacıdır ve Rosaceae familyasına aittir. Düşük kuvvetli bir taç geliştirir ve büyüme hızı kiraz ağacınınkinden daha yavaştır. Vişnenin İran’da ortaya çıktığına inanılmaktadır. Vişne yaprakları parlak, kenarları dişli ve çiçekleri beyazdır. Vişne, asit-baz dengesini düzenleyerek, kan bileşimini iyileştirerek, karaciğer, böbrek ve kardiyovasküler hastalıkları hafifleterek insan vücudu üzerinde faydalı bir etkiye sahiptir. Meyveler şekerler, organik asitler, proteinler, pektinler, potasyum, fosfor, kalsiyum, magnezyum, vitaminler, karoten içerir. Vişne tedavileri, meyve ağaçlarını sağlıklı, hastalık ve zararlılardan uzak tutmak için çok önemlidir.

VİŞNE AĞAÇLARININ BAŞLICA HASTALIKLARI

VİRÜS

Kiraz yaprak kıvrılma virüsü

Bu virüs yaşlı meyve bahçelerinde mevcuttur. Belirtiler çok çeşitlidir. Yapraklarda halka lekeler, kızarıklık veya kıvrımlar görülebilir. Genel olarak, virüs sürgün büyümesinde durgunluğa yol açar. Güçlü bir saldırı durumunda, yaprak bükülmesinin karakteristik semptomu gözlenir. Virüs aşılama, tohum ve polen yoluyla bulaşır.

Önleme ve kontrol tedbirleri:

• dikimden önce fidelerin kontrol edilmesi;
• sağlıklı aşı ve anaçların kullanılması.

Nekrotik halkalı leke virüsü

Vişne yapraklarında dairesel, halka şeklinde, renksiz lekeler görülür. Saldırıya uğrayan dokular dökülür ve yaprak delikli görünür. Saldırıya uğrayan ağaçlar artık normal şekilde gelişmez. Belirtiler genellikle ilkbaharda ortaya çıkar. Bu virüs tüm sert çekirdekli meyve ağacı türlerine saldırır ve polen, akarlar ve nematodlar tarafından bulaştırılır.

Önleme ve kontrol tedbirleri:

• sağlıklı fidanların dikilmesi;
• saldırıya uğramış ağaçları meyve bahçesinden uzaklaştırmak.

Vişne erik cücelik virüsü

Ağacın dibindeki yapraklarda renk değişikliği lekeleri görülür. Böylece yapraklar mozaik bir görünüm kazanır. Kısa sürede sararır ve dökülürler. Saldırıyı takiben ağaç daha az meyve oluşturur. Virüs aşılama ve polen yoluyla bulaşır.

Önleme ve kontrol tedbirleri:

• sağlıklı aşı ve anaçların kullanılması;
• sağlıklı fidelerin dikilmesi.

BAKTERİ

Sert çekirdekli meyvelerde bakteriyel çürüklük (Pseudomonas syringae pv. morsprunorum)

Bu hastalık genç sürgünlerde, yapraklarda ve meyvelerde kendini gösterir. Yapraklarda küçük, dairesel, sulu görünümlü lekeler görülür. Nem oranı yüksek olduğunda, lekenin yüzeyinde bakteriyel eksudat görülür. Kuru havalarda, saldırıya uğrayan dokular kurur ve yapraktan düşer. Böylece vişne ağacı yaprakları elekten geçirilmiş bir görünüme sahip olur. Güçlü bir saldırı yaprak dökülmesine neden olur. Meyve üzerinde küçük kırmızımsı kahverengi lekeler vardır. Meyve üzerinde küçük, pembemsi-kahverengi lekeler mevcuttur. Saldırı meyve deformasyonuna ve meyve özün çatlamasına neden olur. Bu nedenle kirazlar ticari değerini kaybeder. Sürgünlerde uzun lekeler görülür, kabuk kahverengiye döner ve tahrip olur. Yaralar üzerinde bakteriye özgü yapışkan bir sıvı görülür. Yaralar yıldan yıla artar ve açık kansere kadar ilerleyebilir. Bakteriler ağaca gözenekler yoluyla girer, ancak enfeksiyonların çoğu aşılama sırasında meydana gelir.

Önleme ve kontrol tedbirleri:

• sağlıklı aşı ve anaçların kullanılması;
• bakır bazlı fungisitlerle kimyasal işlemlerin gerçekleştirilmesi.

Kök uru hastalığı (Agrobacterium radiobacter pv. tumefaciens)

Hastalık, bitkinin yaşına ve etkilenen organa bağlı olarak farklı boyutlara sahip tümörlerin (safra) ortaya çıkmasıyla kendini gösterir. Başlangıçta köklerde, gövdelerde ve nadiren dallarda veya yapraklarda küçük, pürüzsüz, yumuşak tümörler görülür. Zamanla tümörler büyür, kahverengi veya kahverengimsi siyah olur ve pürüzlü bir görünüme sahip olur. Patojen, vişneye nematodlar, dolu, böcekler vb. neden olduğu yaralar yoluyla girer. Ayrıca, bu hastalığın ortaya çıkması 22 ila 30 °C arasındaki sıcaklıklar ve % 80 atmosferik nem ile desteklenir.

Önleme ve kontrol tedbirleri:

• dikimden önce fidelerin ayıklanması;
• meyve bahçesi uygun şekilde hazırlanmış bir arazi üzerinde kurulması;
• bir ağaçtan diğerine geçerken makas ve aletlerin dezenfekte edilmesi;
• etkilenen dalların sağlıklı alana budanması, Bordeaux karışımı tedavisinin uygulanması ve yaraların iyileştirici mastik ile kaplanması;
• fidan köklerinin % 1’lik Bordeaux karışımı solüsyonunda ıslatılması;
• vejetasyon sırasında bakır bazlı ürünlerle tedavilerin yapılması.

MİKOZİS

Kahverengi çürüklük (Monilinia laxa)

Bu hastalık ağaçların tüm toprak üstü organlarına saldırır, soğuk ve yağışlı yıllarda önemli zararlara neden olur. Saldırıya uğrayan yapraklar düşmeden sarkar, çiçekler kahverengiye döner ve kurur ve dallar kanca şeklinde bükülür. Genç meyveler buruşur, kahverengiye döner ve kitlesel olarak dökülür. Olgun meyvelerin özü çürür ve dış kısmında sarı-gri yastıklar oluşur. Son olarak meyveler mumyalaşarak ağaçta kalır ve ertesi yıl hastalığın bulaşmasını sağlar. Mantar mumyalaşmış meyvelerde ve saldırıya uğramış dalların kabuklarında kışı geçirir.

Önleme ve kontrol tedbirleri:

• saldırıya uğramış meyvelerin toplanması ve yok edilmesi;
• etkilenen dalların kesilmesi ve yakılması;
• etkilenen dalların sağlıklı bölgeye kadar kesilmesi, % 4-5’lik Bordeaux karışımı ile tedavi uygulanması ve yaraların iyileştirici mastik ile kaplanması;
• dormant dönemde bakır bazlı ürünlerle kimyasal uygulamalar;
• vejetasyonda spesifik fungisitlerle uygulanan önleyici tedavilerin gerçekleştirilmesi.

Kiraz yaprak lekesi (Blumeriella jaapii)

Yaprakların üst tarafında 2-3 mm çapında küçük lekeler görülür. Bu lekeler dairesel bir şekle ve kırmızı-mor bir renge sahiptir. Saldırı, mor lekelerle sarıya dönen tüm yaprağı kaplar ve alt tarafta lekeler beyazımsı bir küfle kaplanır. Saldırıya uğrayan yapraklar dallardan ayrılır. Böylece, üretim üzerinde olumsuz etkileri olan erken yaprak dökümü meydana gelir. Ayrıca, ağaçların canlılığı ve dona karşı direnci azalır.

Önleme ve kontrol tedbirleri:

• sürgünlerin ve saldırıya uğramış meyvelerin yakılması;
• spesifik fungisitlerle kimyasal işlemlerin yapılması.

Yaprak delen çil hastalığı (Stigmina carpophila)

Hastalık bakımsız meyve bahçelerinde yaygındır ve sert çekirdekli ağaçlarda önemli hasara neden olur. Yapraklarda, dokuların kahverengiye döndüğü ve sonunda yaprağın geri kalanından ayrıldığı dairesel lekeler görülür. Meyve üzerinde, kırmızı-mor bir sınırla çevrili noktasal oluşumlar vardır. Meyvenin özü dokusunu ve tadını kaybeder. Sürgünlerde, mantar kahverengileşme üretir ve bunu gummosisin sızdığı yaralar izler. Bu saldırı şekli çok tehlikelidir çünkü meyve tomurcuğu taşıyan sürgünleri kurutur. Sporlar mantarın yayılmasını sağlar ve kışın yaralardan sızan yapıştırıcıya karşı direnç gösterir. Ayrıca mantar, dalların yüzeyinde miselyum şeklinde kışı geçirebilir.

Önleme ve kontrol tedbirleri:

• etkilenen dalların budanması ve yakılması;
• kesiklerden kaynaklanan yaralar mastik ile kapatılması;
• budamadan sonra ağaçlar % 4-5’lik Bordeaux karışımı ile işlem görmelidir;
• vejetasyonda spesifik fungisitlerle uygulanan önleyici tedavilerin gerçekleştirilmesi.

VİŞNE AĞACININ BAŞLICA ZARARLILARI

Kiraz sineği (Rhagoletis cerasi)

Özellikle tehlikeli bir türdür, hasattan sonra bile hasara neden olabilir. Saldırıya uğrayan meyveler açık bir renk alır ve çürür. Yılda bir nesil geliştirir ve toprağın yüzey tabakasında pupa olarak kışı geçirir. Yetişkinler Mayıs ayının ikinci haftasında ortaya çıkar ve yaklaşık 30 gün boyunca uçarlar.

Kontrol yöntemleri:

• ergin çıkışında spesifik insektisitlerle kimyasal uygulamaların yapılması.

Kiraz siyah yaprak biti (Myzus cerasi)

Vişne ağacına agresif bir şekilde saldıran, büyümesini ve meyve vermesini etkileyen tehlikeli bir türdür. Yılda birkaç nesli vardır ve bir yumurta gibi kışı geçirir. Saldırı ilkbaharda yetişkinlerin yaprakları ve büyüme uçlarını kolonize etmesiyle başlar. Yaprak bitleri ağacın hücre özsuyuyla beslenerek küçük urlar üretir ve çeşitli hastalıkları (genellikle virüsleri) bulaştırır.

Kontrol yöntemleri:

• spesifik insektisitlerle kimyasal işlemlerin yapılması.

Şeftali güvesi (Anarsia lineatella)

Bu türe vişne ağaçlarında da rastlanır. Yılda üç nesil geliştirir ve pul pul dökülmüş kabuğun altında larva olarak kışı geçirir. İlkbaharda kış barınağını terk eder ve tomurcuklara saldırırlar. Genç sürgünlerde larvalar delikler açar. Yeni çıkan dişiler tomurcukların üzerine yumurta bırakır ve larvalar erken çeşitlerin meyvelerine nüfuz eder. Sonraki nesillerin larvaları olgunlaşma aşamasında meyvelere nüfuz eder ve burada derin galeriler kazarlar.

Kontrol yöntemleri:

• etkilenen dalların (sürgünlerin) budanması ve yok edilmesi;
• spesifik insektisitlerle kimyasal işlemlerin uygulanması.

Yaz meyve tortrix (Adoxophyes orana)

Otsu ve odunsu bitkilerin (vişne dahil) 47’den fazla türüne saldıran polifag bir türdür. Larvalar ilkbaharda, tomurcukları ve yaprakları kemirir. Larvalar sığ galeriler kazdıkları meyvelere girerler. Açılan yaralar Monilya mantarının giriş noktalarıdır.

Kontrol yöntemleri:

• spesifik insektisit ile kimyasal uygulamaların gerçekleştirilmesi.

Doğu meyve güvesi (Grapholita molesta)

Yılda 3-4 nesil verir ve kabuk çatlaklarında ipeksi bir koza içinde larva gibi kışı geçirir. Bu güve vişnenin sürgünlerine, yapraklarına ve meyvelerine saldırır, ancak en çok zararı meyveye verir. İlk neslin larvaları sürgünlere saldırır ve onlarla beslenir, yeni kurulan meyve bahçelerinde ve fidanlıklarda büyük hasara neden olur. III. ve IV. nesil larvalar meyvede önemli hasara neden olur. Meyveye sap bölgesinden veya “uç” bölgesinden girerler ve çekirdeğin etrafındaki düzensiz galerileri kemirirler. Meyveler büyümeden durgunlaşır, çürür ve dökülür.

Kontrol yöntemleri:

• saldırıya uğramış meyve ve sürgünlerin budanması ve yok edilmesi;
• cezbedici tuzakların kullanımı;
• spesifik insektisitlerle toplu uçuş sırasında uygulanan kimyasal işlemlerin yapılması.

Kahverengi kuyruklu güve (Euproctis chrysorrhoea)

Çeşitli ağaçlara ve meyve ağaçlarına saldıran polifag bir türdür. Yılda bir nesli vardır ve sürgünlerin tepesinde bir koza içinde larva gibi kışı geçirir. Larvalar tomurcuklara ve yapraklara saldırır ve ağaçların dökülmesine neden olabilir. Bu zararlının varlığını tespit etmek için vişne ağacı çok iyi incelenmelidir.

Kontrol yöntemleri:

• larvaların bulunduğu dalları çıkarın;
• özel insektisit ile kimyasal işlemlerin yapılması.

San Jose kabuklu biti (Quadraspidiotus perniciosus)

200’den fazla bitki türüne saldıran polifag bir türdür. Yılda 1-3 nesil verir ve etkilenen türlerin kabuklarında larva olarak kışı geçirir Dişiler ve larvalar, konukçu bitkilerin hücre özsuyuyla beslenen meyveler de dahil olmak üzere etkilenen bitkilerin tüm organlarına yayılır. Büyük bir saldırı durumunda, böceğin vücudunu koruyan kalkanlar üst üste biner ve ağaçları boğar. Büyümeleri durur ve 2-3 yıl sonra kururlar.

Kontrol yöntemleri:

• dalların sert bir fırça ile temizlenmesi;
• bahçe yağı bazlı ürünlerle uyku dönemi tedavilerinin uygulanması;
• özel insektisit ile kimyasal uygulamaların gerçekleştirilmesi.

Erik iç kurdu (Cydia funebrana)

Bu tür sert çekirdekli meyve ağaçlarına saldırır. Yılda iki nesil geliştirir ve ağaç kabuklarının altında veya çeşitli korunaklı yerlerde bir koza içinde kışı geçirir. Larvalar meyveye nüfuz eder ve meyve özü ve tohumlarla beslenir. Saldırıya uğrayan meyveler büyümeden durur ve dökülür. Larvalar düşen meyve üzerinde beslenmeye devam eder. Beslendikten sonra meyveden çıkarlar ve kış için doğru yeri ararlar.

Kontrol yöntemleri:

• spesifik insektisitlerle kimyasal işlemlerin yapılması.

Amerikan beyaz kelebeği (Hyphantria cunea)

Meyve ağacı türlerinin yanı sıra süs ağaçlarına (dut, çınar vb.) da saldıran polifag bir türdür. Yılda iki nesli vardır ve kışı toprağın yüzey tabakasında pupa olarak geçirir. Bu böcek ağaçlarda yaprak dökülmesine dolaylı olarak da meyve üretiminde azalmaya neden olur. Tırtıllar yaprakların alt tarafına yerleşir ve onları tüketmeye başlar. Ayrıca içinde beslendikleri bir tür yuva inşa ederler.

Kontrol yöntemleri:

• spesifik insektisitlerle kimyasal işlemlerin uygulanması.

Akarlar

Bu zararlıları çıplak gözle görmek çok zordur. Akarlar polifag türlerdir, hem kültür hem de yabani türler olmak üzere birçok bitki ve meyve ağacına saldırırlar. Hücre özsuyu ile beslenirler. Saldırının ardından yapraklar kurumuş görünür, çiçekler dökülür ve ağacın büyümesi durur.

Kontrol yöntemleri:

• spesifik insektisitlerle kimyasal işlemlerin yapılması.

Meyve göz kurdu (Sciaphobus squalidus)

Bu zararlı esas olarak tomurcuklara ve çiçek tomurcuklarına saldırır. Her iki yılda bir nesil geliştirir ve üst toprakta yetişkin olarak kışı geçirir. İlkbaharda erginler ortaya çıkar, ağaçlara tırmanır, tomurcuklar ve çiçek tomurcukları ile beslenir. Larvalar ağaçlar için zararlı değildir, kendiliğinden yetişen otsu bitkilerin kökleriyle beslenirler.

Kontrol yöntemleri:

• sonbaharda meyve bahçesindeki toprağı mobilize etmek;
• spesifik insektisitlerle kimyasal uygulamaların yapılması.