Vişne (Prunus cerasus), Orta Asya’ya özgü, meyvesi için değerli bir meyve ağacıdır. Çoğu kültür alanında başarılı olan rustik bir türdür ve aynı zamanda iyi bir melez türdür. Ağacın kenarları parlak, dişli yaprakları vardır ve çiçekleri beyazdır. Kiraz meyveleri şeker, organik asitler, proteinler, pektinler, potasyum, fosfor, kalsiyum, magnezyum, vitaminler, karoten içerir.

Yetiştirme ve meyve verme özellikleri

Kök sistemi zayıf gelişmiştir, köklerin çoğu toprağı 40 cm derinliğe kadar yoklar. Kiraz ağacı ile karşılaştırıldığında, hava kısmı küçük veya orta büyüklüktedir. Dallanma kapasitesi çeşide bağlıdır ve büyüme oranı kiraz ağaçlarına göre daha düşüktür.

Vişne, kiraz ağacından sonra veya aynı zamanda çiçek açar, ancak tozlaşma farklıdır. Sıcaklığa bağlı olarak çiçeklenme 7-10 güne yayılır. Çeşitler kendine verimli, kendine steril ve intersteril gruplar olabilir. Tozlaşma entomofilik ve çapraz tozlaşmadır. Meyve bahçesinde, tozlaşmanın normal bir şekilde gerçekleşmesi için en az üç farklı çeşidin dikilmesi önerilir (çiçeklerin % 20-40’ı tozlaşmalıdır). Çiçeklenme dönemi çakışırsa, tozlaşma kiraz ağaçları çeşitlerinin yardımıyla da yapılabilir. Vişne, dikimden 2-3 yıl sonra meyve verir ve plantasyonların ömrü 20-30 yıldır (çeşide bağlı olarak).

İKLİM VE TOPRAK GEREKSİNİMLERİ

Kiraz ağacı ile karşılaştırıldığında, vişnenin yüksek sıcaklık gereksinimleri yoktur. Yıllık ortalama sıcaklığı 8-11 °C olan bölgelerde yetişir. Kışa çok dayanıklı bir türdür. Vejetatif uyku sırasında -30 °C’ye kadar düşük sıcaklıklara dayanır. Şişme aşamasındaki tomurcuklar da -12 °C’ye ve çiçekleri -2 °C’ye kadar dayanır.

Optimum sıcaklıklar 15-25 °C aralığındadır. Vişne, yılda 500-700 mm yağmur yağan alanlarda iyi verim verir. Kök boğulmasına neden olan topraktaki aşırı neme karşı çok hassastır. Düşük ışık istekleri nedeniyle kuzey-doğu veya kuzey-batıya bakan yamaçları iyi değerlendirir. Ağır ve sıkışık topraklara tolerans göstermez, ancak ince ve hafif aşınmış topraklardan yararlanır.

Toprak hazırlığı

Arazi, pedoklimatik gereklilikleri karşılayacak şekilde dikkatle seçilmelidir. Meyve bahçesinin kurulacağı arsa güneye bakmalı ve arazi iyi tesviye edilmiş olmalıdır. Arazi genel kurallara göre işlenir. Eğer plantasyon daha önce meyve bahçesi olarak kullanılmış bir arazide kurulacaksa, arazi 1-2 yıl önceden hazırlanır. Toprak yapısını eski haline getirmek ve enfeksiyon salgınlarını önlemek için arazi çok yıllık baklagillerle ekilebilir. Arazi yabani otlarla yoğun bir şekilde istila edilmişse, seçici olmayan herbisit uygulayabilirsiniz.

Toprak organik gübrelerle (gübre, kompost) gübrelenir. Köklerin kolayca büyümesi için toprağın kazınması tavsiye edilir. Topraktaki tüm yabancı maddeler toplanır ve arsadan uzaklaştırılır, ardından toprak iyi bir şekilde düzleştirilmelidir.

Hassas ekim için arazi kazıklanabilir. Kazıklama, zeminde her ağacın konumunun işaretlendiği, daha doğrusu ağaç dikim alanına bir kazık yerleştirildiği işlemdir.

Dikim

Dikim için en uygun zaman yaprak dökümünden sonraki sonbahardır. İlkbahar dikimi sadece sonbahar dikimi başarılı olmadığında yapılır. Dikim mesafelerini belirlerken aşağıdakiler dikkate alınmalıdır: ağaçların aşılandığı anaçların canlılığı, öngörülen taç şekli, kiraz çeşitlerinin canlılığı, seçilen arazinin verimliliği.

Bir yönerge olarak, yüksek kuvvetli anaçlar üzerine aşılanmış ağaçlar söz konusu olduğunda, klasik yetiştirme sistemi için 5×4 m önerilir. Yoğun yetiştirme sistemi için, daha düşük kuvvetli anaçlar üzerine aşılanmış ağaçlar söz konusu olduğunda, ağaç desteği olmadan 4×3 m veya 4×2 m. Dikim materyali sadece yetkili ağaç fidanlıklarından temin edilmelidir.

Kök kırpma

İşlem, hasarlı kısımları gidermek ve sağlıklı bir kök sistemini korumak için yapılır. Nekrotik kökler tamamen kesilir ve sağlıklı olanlar 7-8 cm kısaltılır. Kırpma işlemi yalnızca dikim materyali topraktan yeni çıkarılmışsa yapılır.

Kesildikten sonra kökler ıslatılır. Çamurlama, kökün sarı toprak, taze gübre ve sudan oluşan bir karışıma sokulmasıdır. Çamur tabakasının rolü, kök sistemi etrafında daha yüksek bir nem sağlamaktır. Dikim materyali ıslatılmadan önce uzun mesafeler taşınmışsa, 2 saat boyunca su dolu bir kaba yerleştirilebilir. Bu işlem kökleri yeniden nemlendirmeyi amaçlar.

Asıl dikim

Bu aşama çukurun kazılmasıyla başlar. Çukur çok küçük olursa kök sistemi yavaş gelişecektir. Çukurun boyutu toprağın gevşeklik derecesinden etkilenecektir. Toprak işlenmemişse, çukur 2-3 ay önceden kazılmalı ve aşağıdaki boyutlara sahip olmalıdır: 100 x 100 x 80 cm. Arazi düzgün bir şekilde işlenmişse, çukur 1-2 gün önce veya hatta aynı gün kazılmalıdır.

Bu durumda, çukur aşağıdaki endikatif boyutlara sahip olacaktır: 40 x 40 x 40 cm. Çukurun üst tarafından alınan toprak gübre ile karıştırılacak ve çukurun tabanına yerleştirilecektir. Fideyi, kökü tabandaki verimli tabakada kalacak şekilde çukura yerleştirin. Dikim sırasında kökler toprakla yakın temas halinde olmalıdır. Ağacın aşı noktası yerden 5-10 cm yukarıda olmalıdır (aşılardan köklenmeyi önlemek ve kullanılan anacın büyüme gücü özelliğini emprenye etmek için).

Dikimden sonra ağaçların etrafındaki toprak iyice sulanır ve yanlarına bir tutucu yerleştirilir (düz büyümeleri için). Ayrıca kemirgen koruma malzemeleri ile kaplanabilir ve meyve bahçesi çitle çevrilebilir.

BAKIM İŞLERİ

İklim koşulları nedeniyle ilkbaharda kuraklık baş gösterebilir. Sonbaharda ekilen dikim malzemesi bu dönemde hassastır ve periyodik olarak sulanmalıdır. Nemi korumak için, etrafındaki toprak sığ bir şekilde kazılır ve bir malç tabakası ile kaplanır.

BUDAMA

Budama, vejetasyonun ilk yılından itibaren yapılır. Büyüme ve meyve verme arasında bir denge kurmayı amaçlarlar. Düzgün budanmış bir ağaç, budanmamış bir ağaca göre daha uzun bir ömre sahiptir. Vişne tacı, bakım ve hasat işlerinin mümkün olduğunca kolay yapılabilmesi için oluşturulur.

İlk yılın ilkbaharında, ağaç dışa bakan bir meyve tomurcuğunun üzerinde 80 cm yüksekliğe kadar kısaltılır. Ağaç büyümeye başladıktan sonra, tüm tomurcuklar ve sürgünler gövde bölgesinden 50 cm yüksekliğe kadar kesilir. Yaz boyunca (Ağustos) gelecekteki tacı oluşturmak için ağaç üzerinde eşit olarak düzenlenmiş 3-4 sürgün seçilir.

İkinci yılın ilkbaharında ana sürgünler seçilir. Eğer 60 cm’den uzunlarsa, hepsi aynı uzunlukta olacak şekilde kısaltılırlar. Ana ekseni uzatan sürgün, ana sürgünlerden 25 cm daha yüksek olacak şekilde kısaltılır. Yaz aylarında tüm piç sürgünler ve ana dalların üst kısmında büyüyenler kesilir.

Vejetasyonun üçüncü yılında, ana eksenin uzatma dalı bir yan tomurcuğun üzerinde kısaltılarak dallanır. İkinci taç katının oluşumu için bir sürgün seçilir. Birinci taç katından 60-70 cm yukarıda olmalıdırlar. Dalların üst kısmında büyüyen sürgünler ayıklanır.

Dördüncü yılda, üçüncü taç katını oluşturmak için bir sürgün seçilir. Bu sürgün ikinci kattan 30 cm uzakta olmalıdır. Tüm piç sürgünler, rakip veya içe bakan sürgünler taçtan uzaklaştırılır. Yıllık dalların % 50’si 4-5 tomurcuğa kadar kısaltılır (meyve vermeyi normalleştirmek için). Sonraki yıllarda budama, büyüme ve meyve verme arasındaki dengeyi koruyarak ağaç yüksekliğini sınırlamayı amaçlayacaktır. Yaşlı (4-5 yaşında), hastalıklı ve tacın içinde büyüyen dallar kesilecektir.

Yeşil budama

Bu budamalar, uyku dönemi aşamasında yapılanlara göre ağaç tarafından daha kolay desteklenir. İlk olarak kırık, kuru veya hastalıklı dalları ve yağlı sürgünleri ayıklayın. Bu tacı gençleştirir. Birbiriyle kesişen veya birbirini gölgeleyen dallar kesilir.

Genç sürgünler çimdiklenir (uçları kesilir). Bu tomurcuk farklılaşmasını ve dallanmayı uyarır. Tüm kesimler eğik olarak yapılır. Böylece su yaralardan kolayca akar. 2 cm’den büyük lezyonlar mastik ile kaplanır.

Meyve uyarımı

Bu işlemler vişne ağacını daha fazla meyve üretmeye, daha hızlı meyve vermeye veya daha güçlü sürgünler geliştirmeye teşvik eder:

• Dal eğitimi: Dalların doğal pozisyonunun dikeye doğru değiştirilmesidir. Bu, dalın büyümesine ve güçlenmesine neden olur. Bu işlem esas olarak ağaçların olgunluk evresinde gerçekleştirilir. Bu aşamada vejetatif büyüme yoktur ve bu işlem taç gençleşmesine yol açar.
• Dal eğme: Dalların pozisyonunu yataya doğru değiştirmeyi içerir. Bu, daldaki meyve tomurcuklarının büyümesine ve tacın havalanmasına neden olur. Bol meyve elde etmek için dallar yatayın altına eğilebilir. Bu işlem, vejetatif büyümenin baskın olduğu ağaçların genç evresinde uygulanır.
• Dal kemeri: Bu pozisyon değişikliği ile, taban kısmı yükselen olarak kalır ve uç kısmı yatayın altına eğilir (alçalan). Bu işlem vejetatif büyümeye neden olur. Kemerlenme geçiren ağaçlar 2-3 yıl önce tomurcuklanmaya başlar.
• Enine kesi: Keskin bir bıçakla ince bir kesik atılarak damarların kesilmesi. Kesim bir tomurcuğun üzerinde yapılır.
• Boyuna kesi: Gövdenin uzunluğu boyunca ince bir kesi yapılır. Bu işlem gövde kalınlığını artırmaya yardımcı olur.
• Bükme: bir dalın veya sürgünlerin bükülmesinden oluşur. Bu işlem meyve vermeyi teşvik eder.
• Dal kırma: Uygun olmayan bir yönelime sahip dallar durumunda uygulanır. Meyveler kırılan dallarda hızlı bir şekilde oluşur.

Vişne bahçesi bakımı, alana ve plantasyonun yaşına bağlı olarak farklılaşmaktadır. Sulama koşulları altında, sıralar arasındaki boşlukta meyve bitkileri veya meyve çalıları yetiştirilebilir. Örnekler: domates, biber, patlıcan, soğan, sarımsak, patates, çilek vb. Toprağın erozyondan etkilendiği alanlarda, kiraz sıraları arasındaki boşluk çimlendirilir ve bozkır alanlarda, toprağın mümkün olduğunca fazla su biriktirmesi için sürülmeye devam edilir. Herbisitler de uygulanabilir, ancak dikimden sadece 2-3 yıl sonra.

Sulama

Sulama, yüksek verim ve iyi ağaç büyümesi sağlamak için yağış açığı olan alanlar için gereklidir. Vişnede su için kritik zamanlar tomurcuk farklılaşma aşaması (tomurcuk şişmesi), çiçeklenme aşaması ve meyve büyüme aşamasıdır. Sabit toprak nemi sağlamak için gerektiğinde sulama yapılması önerilir. Hem damlama sistemi hem de mikro yağmurlama ile etkili bir şekilde sulanabilir.

Ağaçları dondan korumak

Dengesiz hava koşulları nedeniyle kiraz ağaçları genellikle ilkbahar geç donlarından etkilenir. Hasadı tehlikeye atabilirler, bu nedenle ağaçları korumak için fümigasyon tekniklerini düşünebilirsiniz. Düşük sıcaklıklar ilan edildiğinde, meyve bahçesinde büyük miktarda (yığınlar halinde toplanır) duman üreten (kauçuk, saman, gübre, katran, turba vb.) kolay yanan malzemeler yakılır.

Böylece, meyve bahçesinin üzerinde oluşan duman tabakası topraktan ısı salınımına izin vermez ve böylece ağacın gövdesinde/tacında daha yüksek bir sıcaklık sağlar. Ateşi gece boyunca, özellikle de sıcaklıkların keskin bir şekilde düştüğü gün doğumundan önce açık tutmak çok önemlidir. Bu işlem ağaçları -3 santigrat dereceye kadar düşen sıcaklıklardan koruyabilir.

Gübreleme

Genç vişne ağaçlarının gübrelenmesi, 2-3 yılda bir uygulanan gübre ile veya yıllık olarak uygulanan kimyasal gübrelerle (NPK tipi) yapılır. Genç plantasyonlarda gübreler ağacın dibine uygulanır. Ağaçlar yaprak gübrelerine de iyi yanıt verir.

Haşere ve hastalık kontrolü

Plantasyonun bitki sağlığı durumu çok önemlidir. Bitki sağlığı uygulamalarının belirli bir programa göre yürütülmesi, hastalık ve zararlıların oluşumunu önemli ölçüde azaltabilir.

Meyve bahçesindeki enfeksiyon salgınlarını yok etmek için, vejetatif dinlenme (kış) sırasında tedaviler uygulanır. Tedaviler, sıcaklığın 5 santigrat dereceden yüksek olduğu kış dönemlerinde uygulanacaktır.

Hastalık durumunda, ilk tedavi (yaprak dökülmesinden sonra) bakır bazlı ürünlerle yapılır. Bakır bazlı ürünlerle ikinci ilaçlama ilkbaharda, tomurcuk çatlamasıyla yapılır. Çözelti, toprağın tabanından dallara kadar ağaçların tüm yüzeyine püskürtülür. Bu işlemler yağışsız günlerde, 6-7 °C’nin üzerinde sıcaklıklarda uygulanır, böylece çözelti bitkiler üzerinde donmaz.

Bakır uygulamasından 7-10 gün sonra, ağaç kabuğunda kışı geçirebilecek zararlılara karşı etkili olan bahçe yağı uygulanabilir.

Hasat

En uygun hasat zamanını belirlerken, birkaç faktör dikkate alınacaktır: meyvenin boyutu ve rengi, posanın sertliği, dal meyvelerinin ayrılma kolaylığı, şeker içeriği.

Hasat zamanı aynı zamanda dayanıklılığa ve üretimin hedefine de bağlıdır. Meyveler taze tüketim için elle, endüstriyel işlemeye yönelik çeşitlerde ise makineyle (ancak manuel de) hasat edilir.