Pas hastalığı, patojen mikroskobik mantarların neden olduğu, yapraklarda, gövdelerde veya çiçek salkımlarında kırmızımsı kahverengi lekelerin ortaya çıkmasıyla oluşan ve normal yaprak gelişimini durduran bulaşıcı bir bitki hastalığıdır.

FASULYE PASI – UROMYCES APPENDICULATUS

Fasulye ve bakla bitkilerinde yaygın bir hastalıktır.

Semptom. Hastalık çoğunlukla yapraklarda ve nadiren de gövde ve baklalarda görülür. İlkbaharda, yapraklar beyazımsı, daha sonra sarımsı kahverengi lekeler gösterir, burada üst tarafta mantarın pycnidia temsil eden küçük noktalar ve alt tarafta genellikle daireler halinde düzenlenmiş sarımsı aecidia bulunur. Bu aşama doğada daha seyrek görülür veya fark edilmeyebilir. Genel olarak, saldırıya uğrayan bitkiler urediniosporlar ve teliosporlar gösterir. Haziran ayında, bitkilerin toprak üstü organlarında mantarın urediniosporlarını temsil eden küçük, pembemsi kahverengi tozumsu püstüller ortaya çıkar. Ağustos ayında, mantarın teliosporları tarafından oluşturulan siyahımsı tozlu püstüller belirir.

Ağır ve erken saldırıya uğrayan yapraklar bükülür, kurur ve mahsul verimini etkileyecek şekilde erken dökülür.

Mantar toprakta ya da yerde teliosporlar halinde ve hatta saldırıya uğramış bitkilerin döküntüleri üzerinde kışı geçirir.

Profilaksi. Hasattan sonra kalan fasulye çalılarının sökülmesi ve yok edilmesi, dayanıklı çeşitlerin yetiştirilmesi, fasulyelerin 3-4 yıl sonra aynı alana geri döndüğü bir ürün rotasyonu uygulanması önerilir.

Vejetasyon sırasında özel fungisit tedavileri uygulanır.

KARANFİL PAS HASTALIĞI – UROMYCES CARYOPHYLLUS

Hastalık, karanfillerin seralarda yetiştirildiği çoğu ülkede gözlemlenmiştir. 

Semptom. Saldırı, bitkilerin tüm toprak üstü organlarında, özellikle yapraklarda ve gövdelerde görülür. Yapraklarda küçük, yuvarlak, 1 mm çapında veya oval, sarı-kahverengi lekeler görülür.

Saldırıya uğrayan dokularda küçük dairesel veya oval, koyu kahverengi püstüller ortaya çıkar ve yaprakların hem üst hem de alt kısmında eş merkezli daireler halinde düzenlenmiş olan mantarın urediniosporlarını gösterir. Daha sonra, aynı bölgelerdeki yapraklarda, mantar telia kahverengimsi-siyah püstüller şeklinde ortaya çıkar ve bunlar sıklıkla birleşir.

Ağır saldırıya uğrayan yapraklar sararır ve kurur, bu da bitkinin zayıf büyümesine yol açar. Çiçek sapları tümüyle saldırıya uğrarsa, özsu dolaşımı kesintiye uğrar ve bitkiler saldırı alanlarının üzerinde kurur.

Mantar toprakta ya da teliosporlar halinde yerde, hatta saldırıya uğramış bitkilerin döküntüleri üzerinde kışı geçirir.

Profilaksi. Bitkilerin kontrol edilmesi, hastalık belirtileri gösteren bitkilerin uzaklaştırılması ve yakılarak yok edilmesi, çoğaltma için sadece sağlıklı bitkilerden elde edilen fidelerin kullanılması önerilir.

Büyüme mevsimi boyunca spesifik fungisitlerle tedavi önerilir.

KAHVERENGİ BUĞDAY PASI – PUCCINIA RECONDITA

Tüm dünyada yaygın olarak görülen bir hastalıktır ve yaprak pası olarak da bilinir.

Semptom. Yaprak ayasının her iki tarafı (daha yaygın olarak üst tarafı) saldırıya uğrar, özellikle saplar etkilenir ve başakçılar asla etkilenmez. Hastalık Nisan ayında ortaya çıkar ve en yoğun olduğu dönem Mayıs ve Haziran aylarıdır. Saldırıya uğrayan organlarda izole, kahverengi, eliptik veya oval, toz halinde, düzensiz yayılan üredospor püstülleri görülür.

Buğdayın büyüme mevsiminin sonuna doğru, genellikle yapraklar sararmaya başladığında, gövde üzerinde düzensiz bir şekilde dağılmış ve teliosporlar içeren küçük, siyahımsı, parlak, üst deri kaplı püstüller ortaya çıkar.

Büyüme mevsimi boyunca kahverengi pas, çevresel koşullara bağlı olarak 5 ila 15 ikincil enfeksiyon üretebilen üreosporlar tarafından yayılır.

Profilaksi. Dayanıklı çeşitlerin yetiştirilmesi, karyopsis sarsıntısını önlemek için optimum zamanda hasat edilmesi önerilir.

Kimyasal kontrolü, spesifik fungisitlerle tedaviler gerçekleştirilerek sağlanır.

BUĞDAYDA SARI PAS HASTALIĞI – PUCCINIA STRIIFORMIS

Özellikle soğuk ve nemli ılıman bölgelerde çok zarar veren bir hastalıktır.

Semptom. Hastalık başak kabuğu pası olarak da bilinir. Yaprağın her iki tarafı, özellikle üst tarafı, saplar, kılçıklar, başak kabuğu ve karyopis saldırıya uğrar. Filizlenme ve çiçeklenme döneminde, yapraklar üzerinde, bazal olanlardan başlayarak, mantarın urediniosporlarını içeren bağlanmamış yeşil alanlarla dönüşümlü olarak damarlar arasında paralel bir çizgi halinde düzenlenmiş dikdörtgen, limon sarısı uredosporlar görülür.

Gövde üzerinde hastalık çoğunlukla üst kısımda görülür ve yapraklardakine benzer çizgiler oluşturur.

İzole püstüllü şeritler başaklarda, başakların ekseninde, başakların saplarında ve kılçıklarında oluşur. Büyüme mevsiminin sonuna doğru, saldırıya uğrayan organlar üzerinde uredosporlar gibi düzenlenmiş ve teleutosporlar içeren siyah, parlak telia oluşur. Saldırı, yaprakların erken kurumasına ve karyopis belirgin bir şekilde geri dönmesine neden olur.

Mantarın büyüme mevsimi boyunca yayılması, düşük sıcaklıklarda (10-12 ºC) ve yüksek nemde (%80’in üzerinde) çimlenen ve ikincil enfeksiyonlar üreten üreosporlar yoluyla olur.

Profilaksi. Dayanıklı çeşitlerin yetiştirilmesi, karyopsis sarsıntısını önlemek için optimum zamanda hasat edilmesi önerilir.

Kimyasal kontrolü, spesifik fungisitlerle tedaviler gerçekleştirilerek sağlanır.

BUĞDAY KARA PAS HASTALIĞI – PUCCINIA GRAMINIS

Hastalık “saman pası” veya “doğrusal pas” olarak da bilinir. Buğdayın yetiştirildiği tüm bölgelerde yaygındır ve buğdaya en çok zarar veren hastalık olarak kabul edilir.

Semptom. Tüm toprak üstü organlar saldırıya uğrar, hastalık buğday olgunluğa yaklaşırken tarlada görülür. Saldırıya uğrayan organlarda birleşen ve 1-2 mm uzunluğa ulaşan uzun, doğrusal püstüller oluşur. Püstüller başlangıçta üredosporlardan oluşan kahverengidir ve daha sonra özellikle gövde, yapraklar ve başaklarda uzunlamasına şeritler oluşturan teleutosporlar içeren siyah hal alır.

Mantar, ekili tahıl ürünlerinde ve yaban otlarında teleutosporlar halinde kışı geçirir.

Profilaksi. Dayanıklı çeşitlerin yetiştirilmesi, karyopsis sarsıntısını önlemek için optimum zamanda hasat edilmesi önerilir.

Kimyasal kontrolü, spesifik fungisitlerle tedavi uygulanarak sağlanır.

AYÇİÇEĞİ PASI – PUCCINIA HELIANTHI

Pas hastalığı tüm ayçiçeği yetiştirilen bölgelerde görülür ve serin, yağışlı yazların olduğu yıllarda daha fazla zarara neden olur.

Semptom. Hastalık erken ilkbaharda ya çeneklerinde ya da bitkilerin tabanındaki yapraklarda görülür. Sarımsı-turuncu, 5-10 mm çapında dairesel lekeler görülür. Bu lekelerin etrafında mantarın pycnidia ve aecial oluşur. Daha sonra, Haziran-Temmuz aylarında, özellikle yaprakların alt tarafında, mantar üreosporlarından oluşan çok sayıda küçük, izole veya birleşik, kahverengimsi kahverengi, tozlu püstüller ortaya çıkar.

Sonbahara doğru, üredospor püstülleri arasında, teleutosporlar tarafından oluşturulan kahverengimsi siyah renkte başka püstüller ortaya çıkar. Ağır saldırıya uğrayan yapraklar erken solar ve kurur.

Büyüme mevsimi boyunca yayılan mantar, çok sayıda ikincil enfeksiyon üreten üredosporlar aracılığıyla yayılır. Hastalığın bir sezondan diğerine bulaşması, mantarın topraktaki bitki kalıntılarında kışı geçirdiği form olan teleutosporlar yoluyla olur.

Profilaksi. Hasattan, derin sürümden, pasa dayanıklı çeşitlerin yetiştirilmesinden sonra tarlada kalan bitki kalıntılarının toplanması ve yok edilmesi önerilir.

Kimyasal kontrolü, spesifik fungisitlerle tedaviler gerçekleştirilerek sağlanır.

ERİK PASI – TRANZSCHELIA PRUNI-SPINOSAE

Pas hastalığı erik yetiştirilen tüm bölgelerde yaygındır ve kayısı, şeftali ve bademde nadiren rapor edilir.

Semptom. Patojenin saldırısı temmuz sonunda erik yapraklarının üst kısmında küçük sarı lekelerin ortaya çıkmasıyla gerçekleşir. Yaprakların alt tarafında, sarı lekelerin sağında kahverengi üredosporlar ve siyah telia oluşur. Üredosporlar ve telia düzensiz bir şekilde dizilmiştir ve tozumsu bir görünüme sahiptir. Güçlü bir saldırı, erken yaprak dökümü, düşük verim ve düşük kaliteye ve ağaçların dona karşı direncinin azalmasına neden olur.

Hastalığın bir yıldan diğerine bulaşması teleutosporlar veya mantarın kışı geçirdiği form olan direnç miselyumu yoluyla olur.

Profilaksi. Enfeksiyon kaynağını azaltmak için etkilenen yaprakların toplanması ve yakılması önerilir.

Kimyasal kontrolü, büyüme mevsimi boyunca spesifik fungisitlerle tedavi uygulanarak sağlanır.

GÜL PASI – PHRAGMIDIUM DISCIFLORUM

Pas hastalığı, Rosa cinsinin yabani türlerinin yanı sıra gül kültür çeşitlerinde de yaygın olarak bulunur.

Semptom. Saldırı tüm toprak üstü bitki organlarında (yapraklar, genç dallar, çiçek sapları ve tomurcuklar) görülür. Saldırı, ilkbaharda yaprakların üst tarafında sarı lekelerin ortaya çıkmasıyla başlar, alt tarafta turuncu, dairesel kümeler oluşur ve bunlar aeciospor oluştuğu mantarın aecia’sını temsil eder. Mayıs ayının ikinci yarısından itibaren, aeciosporlarla enfekte olmuş yapraklarda önce izole, daha sonra birleşik renk değişikliği lekeleri ortaya çıkar. Üreosporları temsil eden küçük, açık sarı püstüller, lekelerin yanındaki uzvun alt tarafında oluşur.

Çok sayıda üredospor oluşur ve büyüme mevsimi boyunca tekrarlanan enfeksiyonlar üretir. Daha sonra (Haziran) telia’yı temsil eden siyahımsı tozlu püstüller ortaya çıkar.

Mantar ayrıca saldırıya uğrayan dallarda direnç miselleri şeklinde kışı geçirebilir ve ilkbaharda yeni enfeksiyonlar üretebilen aecia aeciosporları oluşur.

Profilaksi. Ağır saldırıya uğramış dalların budanması ve toplanması, enfeksiyon kaynağını azaltmak için düşen yaprakların toplanması ve yakılması, dayanıklı çeşitlerin yetiştirilmesi önerilir.

Kimyasal kontrolü spesifik fungisitlerle yapılır.