Mısır (Zea Mays), tüm dünyada yetiştirilen en önemli tahıl türlerinden biridir. Bitkinin anavatanı Orta Amerika’dır ve buradan dünyanın diğer bölgelerine yayılmıştır. Buğday ve mısır mahsulleri dünyadaki tahılların %80’ini oluşturur ve oldukça önemli bir gıda kaynağıdır. Bu bitkinin popülerliği, ekolojik plastisitesi ve kimyasal bileşiminden kaynaklanmaktadır. Mısır kuraklığa ve aşırı sıcağa iyi uyum sağlar, birkaç hastalık ve zararlı tarafından saldırıya uğrar, sulama ve gübrelemeye iyi yanıt verir. Bileşimi nedeniyle gıda endüstrisinde, hayvan yeminde ve alkol endüstrisinde kullanılır. Mısır tedavileri, hastalık ve zararlılardan uzak tutmak için çok önemlidir.

MISIRIN BAŞLICA HASTALIKLARI

MISIR MOZAİK VİRÜSÜ

Bu virüs özellikle kuru ve sıcak yıllarda ortaya çıkar. Temsili belirtiler bitkiler 50-60 cm boyundayken ortaya çıkar. Genç yaprakların tabanında açık yeşil lekeler görülür. Hastalık ilerledikçe lekeler birleşir ve ana damara paralel sarı şeritler oluşturur. Böylece bitki mozaik bir görünüm kazanır. Ayrıca, saldırıya uğrayan bitkiler küçük, kısırdır veya az miktarda tohum üretir. Bu virüsün bulaşması kamışla olur. Virüs koçan bitkisinin rizomlarında kışı geçirir ve ilkbaharda yaprak bitleri virüsü mısır bitkilerine bulaştırır.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• özel herbisitlerle koçan kontrolü;
• doğru bir mahsul rotasyonu;
• virüsün bulaşmasından sorumlu oldukları için yaprak bitlerinin kontrolü.

MISIRIN BAKTERİYEL SAP ÇÜRÜKLÜĞÜ (ERWINIA CHRYSANTHEMİ PV. ZEAE)

Hastalık gövde üzerinde kendini gösterir. Böylece, boğumlara yakın bölgelerde 10-20 cm büyüklüğünde, koyu renkli lekeler ortaya çıkar. Saldırıya uğrayan dokular çürür ve bitki mekanik gücünü kaybeder. Saldırıya uğrayan alanın üzerindeki yapraklar kurur ve kökler kırmızımsı ve kırılgan hale gelir.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• doğru bir mahsul rotasyonu;
• dayanıklı melezlerin yetiştirilmesi;
• güvenilir bir kaynaktan alınan sertifikalı tohumların kullanılması.

FUSARIUM BAŞ YANIKLIĞI (GIBBERELLA ZEAE)

Hastalık ılıman ve nemli bölgelerde bulunabilir ve bitkilere fide aşamasından itibaren saldırır. Gövde üzerindeki saldırı bazal boğumlarda ortaya çıkar. Önce sararır, sonra kahverengiye döner. En yaygın saldırı koçanlarda kaydedilir. Pembe bir küf ile kaplanırlar ve taneler miselyum tarafından istila edilir. Tohumlar düşük çimlenme kapasitesine sahiptir ve kurudur. Yüksek nem koşullarında koçanlar tamamen çürür. Fusarium baş yanıklığı tarafından saldırıya uğrayan mısır zehirlidir ve insanlarda ve hayvanlarda zehirlenmeye neden olabilir. Bir yıldan diğerine bulaşma, hastalıklı tohumlar ve bitki kalıntıları üzerinde veya toprakta kalan miselyum yoluyla gerçekleşir.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• doğru bir mahsul rotasyonu;
• tohumların özel fungisitlerle işlenmesi.

BAKANAE HASTALIĞI (GIBBERELLA FUJIKUROI)

Bu mantar bitkilere vejetatif gelişimin tüm aşamalarında saldırır, ancak karakteristik saldırı koçanlarda ortaya çıkar. Böylece, saldırıdan sonra tohumlar çatlar ve taneler patlamış mısır gibi görünür. Kırılmayan tohumlar pembe miselyum ile kaplıdır. Bu hastalık depolarda da görülebilir. Hastalık bulaşmış tohumlar yoluyla taşınır.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• doğru bir mahsul rotasyonu;
• dengeli gübreleme;
• mısırın en uygun koşullarda depolanması;
• tohumların özel fungisitlerle işlenmesi.

MISIR İSİ (USTILAGO MAYDIS)

Hastalık bitkinin tüm organlarına saldırır, genellikle koçan, salkım ve gövdeyi enfekte eder. Böylece, saldırıya uğrayan organlarda mantar sporları içeren farklı şekil ve boyutlarda tümörler ortaya çıkar. Başlangıçta yumuşaktırlar, ancak hastalık ilerledikçe tümörler kırılır ve toprağa ulaşan ve gelecek yıllarda enfeksiyon üretecek olan sporları serbest bırakır. Saldırıya uğrayan organlar deforme olur ve bitkideki fizyolojik süreçler yavaşlar.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• doğru bir mahsul rotasyonu;
• dengeli gübreleme;
• dayanıklı melezlerin yetiştirilmesi;
• sertifikalı tohumlar kullanmak;
• tohumların özel fungisitlerle işlenmesi.

MISIR AÇIK RASTIĞI (SPHACELOTHECA REILIANA)

Bu mantar bitkinin çiçek salkımına saldırır. Bunlar tahrip olur ve siyah bir spor kütlesine dönüşür. Hastalık hızla ilerler, sporları örten zar yırtılır ve onları serbest bırakır. Saldırıya uğrayan bitkiler küçük boyutludur ve sağlıklı olanlara göre daha geç olgunluğa ulaşır. Hastalık her yıl önemli zarara neden olur.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• doğru bir mahsul rotasyonu;
• dengeli gübreleme;
• dayanıklı melezlerin yetiştirilmesi;
• sertifikalı tohumlar kullanmak;
• tohumların özel fungisitlerle işlenmesi.

MISIRIN YAYGIN PASI (PUCCINIA SORGHI)

Bu mantar vejetatif gelişme döneminin sonuna doğru ortaya çıkar. Bitki üzerinde püstül adı verilen sarı oluşumlar görülür. Hastalık ilerler ve püstüller siyahımsı kahverengi bir renk alır. Daha sonra yapraklar sararır ve kurur. Böylece fotosentez kapasitesi azalır.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• temel sürümün gerçekleştirilmesi;
• doğru zamanda ve optimum yoğunlukta ekim yapmak;
• dirençli melezlerin yetiştirilmesi;
• spesifik mantar ilaçları ile tedavilerin gerçekleştirilmesi.

DİPLODİA KOÇAN VE SAP ÇÜRÜKLÜĞÜ (NIGROSPORA ORYZAE)

Bu mantar hem depolardaki hem de tarladaki bitkilere saldırır. Önemli bir belirti sapın kuru çürümesidir. Meyveler kuruyup hafiflerken ve parlamazken kırılgan hale gelir. Hastalık, tohumların çok esnek olsa bile koçandan çıkmadığı zaman kolayca tanınır.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• depolama alanlarının dezenfekte edilmesi;
• iyi fermente edilmiş organik gübreler kullanmak;
• tohumların özel mantar ilaçları ile işlenmesi.

KUZEY MISIR YAPRAK YANIKLIĞI (HELMINTHOSPORIUM TURCICUM)

Hastalık, nemin ve sıcaklığın yüksek olduğu bölgelerde ortaya çıkar ve elverişsiz yıllarda mahsulün % 30’undan fazlasına zarar verir. Yapraklarda kahverengi bir halkayla çevrili büyük, oval lekeler görülür. Lekeler genişler, birleşir ve yaprağın geniş alanlarını kaplar. Yağışlı havalarda, lekelerin yüzeyinde mantarların fruktifikasyonunu temsil eden ince bir küf oluşur. Kuru havalarda yapraklar kurur ve etkilenen dokular kırılarak yaprakların yırtılmasına neden olur.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• sonbaharda derin sürüm;
• optimum yoğunluk;
• doğru bir mahsul rotasyonu;
• dayanıklı melezlerin yetiştirilmesi;
• spesifik fungisitlerle tedavilerin gerçekleştirilmesi.

MISIRIN BAŞLICA ZARARLILARI

BATI MISIR KÖK KURDU (DIABROTICA VIRGIFERA VIRGIFERA)

Yılda bir nesil üretir ve mısır bitkilerinin yakınında, toprağın yüzey tabakasında yumurta aşamasında kışı geçirir. Larvalar Mayıs ayında ortaya çıkar ve mısır kökleriyle beslenir. Saldırıyı takiben kök sistemi tahrip olur ve bitkilerin düşmesi olayı meydana gelir. Erginler yaprakları deler ve daha sonra polen ve ipekle beslenir.

Kontrol yöntemleri:

• doğru bir mahsul rotasyonu;
• erginlerin çiftleşmesini önlemek için feromon tuzakları kullanmak;
• bir bitki üzerinde 10’dan fazla yetişkin varsa tedavi uygulamak.

AVRUPA MISIR KURDU (OSTRINIA NUBILALIS)

Yılda iki nesil üretir ve larva evresinde mısır koçanlarında kışı geçirir. Erginler haziran sonunda ortaya çıkar ve yumurtalarını yaprakların alt tarafına bırakır. Yumurtadan çıktıktan sonra larvalar bitkinin salkımıyla beslenir, ardından sapın içine girerek iliği tüketir. Saldırıyı takiben bitkinin gelişimi yavaşlar ve gövdeler kırılabilir.

Kontrol yöntemleri:

• hasattan sonra sebze kalıntılarının yakılması;
• derin sonbahar sürümü;
• dayanıklı melezlerin yetiştirilmesi;
• bitkilerin % 50’sinde delikler oluştuğunda, özel böcek ilaçları ile tedavi uygulanmalıdır.

BOK BÖCEĞİ (PENTODON IDIOTA)

Her üç yılda bir nesil üretir ve toprağın yüzey tabakasında larva veya yetişkin aşamasında kışı geçirir. Yetişkinler bitkiye gelişimin çeşitli aşamalarında saldırır. Kökler ve gövde arasındaki bölgede delikler açarlar ve bitkinin hücre içi sıvılarının dolaşımını kesintiye uğratırlar. Saldırıyı takiben bitkiler kurur. Larvalar tehlikeli değildir.

Kontrol yöntemleri:

• sonbaharda derin sürüm;
• dayanıklı melezlerin yetiştirilmesi;
• spesifik insektisitlerle tedavilerin gerçekleştirilmesi.

YEŞİL KURT (HELICOVERPA ARMIGERA ARMIGERA)

Yılda 2-3 nesil üretir ve larva evresinde toprakta kışı geçirir. 120’den fazla kültür bitkisi türüne saldıran polifag bir türdür. Larvalar başlangıçta ipeği ve daha sonra koçanların üst kısmındaki taneleri yerler.

Kontrol yöntemleri:

• monokültürden kaçınma;
• derin yaz sürümü;
• spesifik insektisitlerle tedavilerin gerçekleştirilmesi.

ŞALGAM GÜVESİ (AGROTIS SEGETUM)

Yılda iki nesil üretir ve larva evresinde toprakta kışı geçirir. Birçok bitki türüne (şeker pancarı, ayçiçeği, buğday, arpa) saldırabilen polifag bir türdür. Larvalar başlangıçta toprak üstü kısımlarda beslenir, daha sonra toprağa girer ve kökler ile gövde arasındaki alanı kemirerek galeriler oluşturur. Saldırı sonucunda bitkiler ölür.

Kontrol yöntemleri:

• derin sonbahar sürümü;
• ekimden önce tohumların işlenmesi;
• vejetatif gelişme döneminde spesifik insektisitlerle uygulama yapılması.

MISIR MAYMUNCUĞU (TANYMECUS DILATICOLLIS)

Yılda bir nesil üretir ve ergin evresinde toprakta kışı geçirir. Erginler Mart ayının sonunda sıcaklıklar 9 °C’yi aştığında ortaya çıkar. Polifag bir türdür, ancak en büyük zararı mısır ürünlerine verir. Erginler filizlenme aşamasından itibaren yaprakları kemirir. Bitki 4 gerçek yaprak geliştirdikten sonra, zararlı artık bir tehlike oluşturmaz.

Kontrol yöntemleri:

• ekimden önce tohumların işlenmesi;
• derin kış sürümü;
• erken ekim;
• vejetatif gelişme döneminde spesifik insektisitlerle uygulama yapılması.

GÖÇMEN ÇEKİRGESİ (LOCUSTA MIGRATORIA)

Yüksek ekolojik plastisiteye sahip polifag bir türdür. Yılda sadece bir nesil üretir ve toprağın yüzey tabakasında yumurta aşamasında kışı geçirir. Bu zararlı çoğu ürüne agresif bir şekilde saldırır. Hava kısımlarına saldırır, kalın ve güçlü gövdeleri sağlam bırakır. Çok tehlikeli bir türdür ve koloniler halinde saldırdığı için kontrol edilmesi zordur. Böylece birkaç saat içinde onlarca hektar mahsulü yok edebilir.

Kontrol yöntemleri:

• ekinler riskli alanların yakınında ise çekirge popülasyonunun izlenmesi;
• eğer bir tehlike durumu varsa belirli böcek ilaçları ile tedavi uygulanması.

TEL KURTLARI (AGRIOTES SP.)

Bu böcekler takla böceklerinin larvalarıdır. Farklı evrelerdeki larvalar olarak toprakta kışı geçirirler ve her 4-5 yılda bir nesil üretirler. Tel kurtları çok tehlikelidir çünkü saldırıları hızlı bir şekilde tespit edilemez. Kök sistemini tüketirler ve bitki kuruyup ölür.

Kontrol yöntemleri:

• derin sonbahar sürümü;
• ekimden önce tohumların işlenmesi;
• daha az saldırgan türleri (bezelye, fasulye, soya fasulyesi, kanola, hardal) içeren bir mahsul rotasyonu;
• spesifik insektisitlerle tedavilerin gerçekleştirilmesi.

BUĞDAY YAPRAK BİTİ (SCHIZAPHIS GRAMINUM)

Yılda 15-20 nesil üretir ve arpa veya kendiliğinden oluşan türler üzerinde yumurta aşamasında kışı geçirir. Erginler ve larvalar yapraklarda ve gövdelerde kolonize olur ve burada hücre içi sıvıyı dokudan emerler. Saldırıya uğrayan yapraklar kırmızı lekelere sahip olur, kıvrılır ve sonra kurur. Sonbaharda meydana gelen güçlü saldırılar bitkilerin kurumasını, tanelerin gelişimi sırasında ise üretimin azalmasını sağlar.

Önlem ve kontrol yöntemleri:

• optimum zamanda ekim yapılması tavsiye edilir;
• yabani ot temizliği;
• bir bitki üzerinde 10’dan fazla böcek olduğunda tedavi uygulanması.