My Cart
Alışveriş sepetinizde hiç ürün yok.
Kültür mantarı, yetiştiricilik teknolojisi hakkında bilgi
Kültür mantarı (Düğme mantarı) – Agaricus bisporus
Kökeni ve yayılımı
Mantarların kökeni hakkında tartışmalar vardır, bazı yazarlar İtalya’nın köken ülke olduğunu iddia ederken, diğerleri Fransa olabileceğini iddia etmektedir. Mantar yetiştiriciliğine ilişkin ilk kayıtlar 1650 yılına kadar uzanmakta olup, 350 yıllık bir geçmişe sahiptir.
Bazı ülkelerde, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra, yenilebilir mantar kültürü yoğun teknolojiler kullanılarak modernize edilmiş ve gerçek bir endüstri oluşturmuştur. Şu anda dünyada 50’den fazlası zehirli olan yaklaşık 3.000 mantar türü bilinmektedir. Bazı türler, Agaricus bisporus en önemli tür olmak üzere, ev sisteminde veya yoğun bir endüstriyel sistemde yönlendirilmiş yetiştiricilikte yetiştirilmektedir.
Botanik özellikleri
Hayvanlar alemi ile ototrofik bitkiler alemi arasında yer alan organizmalar olarak mantarlar, yaprak, gövde ve kökten yoksun, hif adı verilen çok ince misel filamentlerinin bir yığınını oluşturan bitkisel bir düzeneğe sahiptir.
Kültür mantarı iki farklı bölümden oluşur: miselyum adı verilen bir yeraltı mantarı ve karpofor adı verilen bir hava mantarı. Mantarın vejetatif kısmı miselyum ile temsil edilir. Silindirik şekilli ve enine duvarlarla hücrelere bölünmüş bir miselyal hif örgüsünden oluşur. Miselyumun rolü, en genç hiflerin uç kısımlarında oluşan küçük yumrulardan (primordium) ortaya çıkan karpoforu beslemektir. Kültür mantarı, beyaz, krem veya kahverengi bir kütikül ile kaplı dışbükey veya düzleştirilmiş bir kapak oluşturur. Beyaz sap 3-5 cm uzunluğunda ve 1-2 cm çapındadır.
EKOLOJİK GEREKSİNİMLER
Yenilebilir mantarlar heterotrofik olduklarından, kültür ortamında gerekli besinleri, özellikle karbonhidratları (selüloz en önemlisidir), makro ve mikro elementleri bulmak zorundadırlar. Azot, mantarlar tarafından amino asitlerin ve peptitlerin organik formunda kullanılır.
Kültür substratı, bir kültürün başarısında belirleyici faktörlerden biridir. Enzimatik olasılıklara ve mantarların enerji ve besin gereksinimlerine uygun olmalıdır.
Mikro iklim faktörleri
Yenilebilir mantarlar düşük derecede yapısal ve işlevsel farklılaşmaya sahiptir, bu da olumsuz çevresel koşullara karşı dirençlerini büyük ölçüde azaltır.
Farklı mantar türlerinin büyüme döngüsünün her aşamasına özgü mikro iklim faktörlerinin doğru yönetimi son derece önemlidir.
Işık, Agaricus mantarları hariç çoğu tür için bir gerekliliktir. Işık olmadığında, primordium gelişmez veya anormal büyüme gösterir (bacağın güçlü bir şekilde uzaması ve palyumun boyutunun kaybolana kadar küçülmesi).
Yetersiz havalandırma ile birleştiğinde, ışık eksikliği palyumun karnabahar görünümüne neden olur. Kültür mantarlarının ihtiyaç duyduğu dağınık ışığı sağlamak için, seranın dışına karışık mikronize kalsiyum karbonat kireç uygulanması tavsiye edilir. Beyaz, mavimsi ve ultraviyole ışık çok elverişli iken, kırmızı ve sarı ışık karpofor gelişimini engeller.
Sıcaklık. Optimumun altında veya üstünde sapma, daha yavaş karpofor büyümesine veya hızlandırılmış terleme yoluyla anormal karpofor gelişimine yol açar.
Bağıl hava nemi %75’ten yüksek olmalı, ancak %100 doyma noktasına (çiğlenme noktası) ulaşmamalıdır, çünkü bu kültür mantarlarının metabolizmasını engeller ve rakiplerin ortaya çıkmasını destekler.
Havalandırma. 0,03 CO2 konsantrasyonu uygunken, %1’i aşması bacağın güçlü bir şekilde uzamasını etkiler.
Teknolojik yetiştirme yöntemleri
Klasik yöntem
En eski yetiştirme yöntemidir, her türlü yerde yapılabilir, mantarların büyümesi ve gelişmesi için minimum koşul gerektirir.
Bu yöntem, ekonomik verimliliğinin düşük olması (yüksek kompost tüketimi ve düşük verim) nedeniyle artık kullanılmamaktadır. Hastalık ve haşere kontrol olanaklarının eksikliği nedeniyle üretimde güvenilmezdir.
Yarı yoğun yöntem
Teknolojik olarak geliştirilmiş bir yetiştirme yöntemidir. Yetiştirme odasında ısıtma, havalandırma, pastörizasyon ve termal dezenfeksiyon koşulları sağlanır.
Pastörizasyon, termal dezenfeksiyon ve havalandırma tesisleri ile donatılmış özel olarak inşa edilmiş veya uyarlanmış yetiştirme odaları kullanılabilir.
Endüstriyel yöntem (yoğun)
Sıcaklığın (ısıtma-soğutma), nemin ve havalandırmanın otomatik olarak düzenlendiği ve yetiştirme işinin tamamen mekanize edildiği özel olarak tasarlanmış yetiştirme odaları gerektirir.
Geniş alanlarda, yılda 4-6 yetiştirme döngüsünde uygulanır, en yüksek mantar verimi/m²/ döngü ve en yüksek yıllık verimi verir.
Kültür mantarı hasadı ve hasat esnasında mahsul bakımı
Mantarların kalitesi ve değeri, hasadın doğru zamanlamasından doğrudan etkilenir. Kültür substratının örtülmesinden 18-21 günlük bir süre sonra, ilk meyve veren gövdeler bireysel mantarlar şeklinde ortaya çıkar.
Örtünün ortaya çıkması hasat zamanını belirler. Mantarlar örtüsü sağlam, kapak kapalı ve sap hafifçe uzamış halde hasat edilmelidir.
Bir meyve dönemi boyunca, ortam sıcaklığına bağlı olarak 3-8 hasat dalgası halinde gruplandırılmış 20-40 hasat yapılmalıdır.
Hasatlar arasındaki aralık sıcaklığa göre şu şekilde değişir: 12-13ºC’de hasatlar 2-3 günde bir, 14-15ºC’de 1-2 günde bir, 16-18ºC’de ise her gün yapılır.
Hasat için mantarlar sapın dibinden elle kavranır, bükülür ve aşağı doğru hafifçe bastırılır. Demet halinde çıkan mantarlar, demetten ayrılarak aşamalı olarak hasat edilir. Paslanmaz çelik bir bıçak kullanılarak sapın tabanı kesilir ve ticari kaliteye göre ayrılır.
Taze tüketim için mantarlar delikli plastik torbalarda, karton veya plastik kutularda, bölünmüş ve delikli olarak paketlenir.
Depolama
Hasattan sonra mantarlar soğuk hava depolarında 2-4 ºC’de 24-48 saat saklanabilir. Mantarlar uzun mesafelere 3-4 ºC’de izotermal makinelerle taşınır. Teneke kutularda veya plastik varillerde salamura içinde muhafaza edilen mantarların raf ömrü 1-2 yıldır.
Hasat döneminde bakım çalışmaları zorunludur ve hastalıklı, lekeli veya ıslanmış mantarların uzaklaştırılmasıyla ilgilidir. Demetler halinde ortaya çıkan mantarlar söz konusu olduğunda, miselyal çıkış sonrası uzaklaştırılır ve her hasat dalgasından sonra ek örtü (malç) uygulanır.
