Kereviz (Apium graveolens), Apiaceae (Maydanozgiller) familyasına ait, yaprakları ve kökleri için yetiştirilen bir sebze türüdür. Yetiştirilmesi kolay bir türdür ve iklim koşullarına iyi adapte olmuştur, ancak çeşitli patojenler tarafından saldırıya uğrar. Ülkemizde küçük alanlarda yetiştirilmektedir, ancak büyük üretim potansiyeline sahip bir kültürdür. Kereviz mahsulü zararlılardan ve hastalıklardan etkilenebilir, bu nedenle doğru tedavisi önemlidir.

KEREVİZİN BAŞLICA HASTALIKLARI

VİRÜS

Kereviz mozaik virüsü

Saldırıya uğrayan bitkiler deforme olmuş yapraklara ve küçük boyutlara sahiptir. Ayrıca damarlar bölgesinde renk değişikliği lekeleri görülür. Gelişme mevsimi boyunca virüs yaprak bitleri aracılığıyla bir bitkiden diğerine bulaşır. Bir yıldan diğerine bulaşma ise hastalıklı tohumlar aracılığıyla olur.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• güvenilir kaynaklardan alınan sertifikalı tohumların kullanılması;
• saldırıya uğramış bitkilerin mahsulden uzaklaştırılması;
• yabani ot kontrolü;
• yaprak biti popülasyonunun kontrolü için spesifik insektisitlerin uygulanması.

BAKTERİ

Kerevizde bakteriyel yumuşak çürüklük (Erwinia carotovora)

Hastalık serin yaz aylarında ve yoğun yağışlarda ortaya çıkar. Zemin seviyesinde ıslak, sarı-kahverengi lekeler görülür. Nem oranı yüksek kalırsa, lekeler birleşir ve tüm kökü kaplayarak kahverengi, müsilajlı bir kütleye dönüştürür. Bakteri bitkilere bakım çalışmaları veya böceklerin neden olduğu yaralar yoluyla girer. Bu hastalık, önemli hasara neden olduğu depoda da ortaya çıkabilir.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• doğru mahsul rotasyonu;
• rasyonel sulama ve gübreleme;
• depolamadan önce köklerin ayrıştırılması;
• dayanıklı çeşitlerin yetiştirilmesi;
• özel fungisitlerle kereviz tedavisi.

MİKOZİS

Septoria yaprak lekesi (Septoria apiicola)

Bitkinin yaprak yapısını tamamen yok edebilen çok tehlikeli bir hastalıktır. Saldırı, 18 ila 20 ℃ arasındaki sıcaklıklar ve yüksek atmosferik nem tarafından tercih edilir. Yapraklarda kırmızımsı bir sınırla çevrili sarı-kahverengi lekeler görülür. Uygun koşullarda hastalık gelişir, lekeler artar ve merkezlerinde mantarın fruktifikasyonu görülür. Hastalığın belirtileri gövdelerde, çiçek salkımlarında ve hatta tohumlarda ortaya çıkabilir. Bulaşma ise hastalıklı tohumlar ve mantar sporları yoluyla olur. Kış aylarında toprak yüzeyindeki bitki döküntülerinde direnç gösterirler.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• sertifikalı tohum kullanımı;
• hasattan sonra bitki artıklarının toplanması ve yok edilmesi;
• özel fungisitlerle kereviz tedavisi.

Maydanozgillerde külleme (Erysiphe umbeliferarum)

Saldırıya uğrayan bitkilerin yapraklarında tozlu bir görünüme sahip beyaz veya gri bir miselyum ortaya çıkar. Daha sonra, etkilenen dokular üzerinde mantarın meyve vermesiyle temsil edilen küçük, siyah lekeler oluşur. Bu hastalık çoğunlukla sıcak ve kurak yıllarda ortaya çıkar. Hastalık, mantar sporlarını hastalıklı bitkilerden sağlıklı bitkilere aktaran taşıyıcılar (aletler, su, rüzgar vb.) tarafından yayılır. Kış aylarında mantar, toprak yüzeyindeki bitki kalıntılarında direnç gösterir.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• hasattan sonra bitki artıklarının toplanması ve yok edilmesi;
• doğru mahsul rotasyonu;
• yağmurlama sulamadan kaçınılması;
• özel fungisitlerle kereviz tedavisi.

Beyaz çürüklük (Sclerotinia sclerotiorum)

Hastalık tüm kök ürünlerinde yaygındır, ancak en büyük zararı depolarda verir. Hastalık, hava nemli ve sıcak olduğunda ortaya çıkar. Zemin seviyesinde mantarın miselyumunu temsil eden beyaz tüylenme belirir ve en uygun koşullarda tüm bitki tahrip olabilir. Daha sonra, mantarın miselyumu üzerinde mantarın direnç organlarını temsil eden ve hastalığın bir yıldan diğerine aktarılmasını sağlayan siyah sklerotia oluşur. Depolamada hastalık, saldırıya uğramış ve sağlıklı bitkiler arasında doğrudan temas yoluyla yayılır.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• doğru mahsul rotasyonu;
• hasattan sonra bitki kalıntılarının toplanması ve yok edilmesi;
• depolamadan önce köklerin ayrıştırılması;
• özel fungisitlerle kereviz tedavisi.

Kerevizde cercospora yaprak yanıklığı (Cercospora apii)

Yapraklarda, dokuya hafifçe gömülü ve ince, kahverengi bir sınırla çevrili küçük, dairesel, kahverengi lekeler vardır. Hastalık tüylü mildiyö ile karıştırılabilir, ancak kereviz yaprak yanıklığı durumunda yaprakların alt tarafında tüylenme yoktur. Mantar, toprak yüzeyindeki bitki kalıntılarına yerleşen ve sonraki yıllarda enfeksiyonlara neden olan sporlarla bulaşır. Yüksek sıcaklıklar ve yapraklarda su damlacıklarının varlığı bu hastalığın ortaya çıkmasını destekler.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• doğru mahsul rotasyonu;
• dayanıklı çeşitlerin yetiştirilmesi;
• yağmurlama sulamadan kaçınılması;
• hasattan sonra bitki kalıntılarının toplanması;
• özel fungisitlerle tedavi.

Kereviz mildiyösü (Peronospora umbellifarum)

Yaprakların üst tarafında sarı, ıslak lekeler belirir, bunlar kahverengiye döner ve alt tarafta mantarın fruktifikasyonunu temsil eden gri bir tüy belirir. Bu hastalık kısa sürede bitkinin yapraklarını dökmesine yol açabilir. Bulaşma ise hastalıklı tohum ve toprak yüzeyinden bitki döküntülerine tutunmuş sporlar yoluyla olur.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• mahsul rotasyonu;
• dayanıklı çeşitlerin yetiştirilmesi;
• yağmurlama sulamadan kaçınılması;
• hasattan sonra bitki kalıntılarının toplanması;
• sağlıklı, sertifikalı tohumların kullanılması;
• özel fungisitlerle tedavi.

KEREVİZİN BAŞLICA ZARARLILARI

Çizgili havuç tahtakurusu (Graphosoma lineatum)

Yılda bir nesli vardır ve yetişkin olarak ormanların, meyve bahçelerinin yapraklarında veya toprak yüzeyindeki bitki kalıntıları üzerinde kışı geçirir. Larva ve erginler bitkilere saldırarak çiçekli sürgünlerin yok olmasına, çiçeklerin dökülmesine ve bitkilerin gelişiminin engellenmesine sebep olur.

Önlem ve kontrol yöntemleri:

• dengeli gübreleme;
• yabani ot kontrolü;
• spesifik insektisit uygulamaları.

Yaprak bitleri

Polifag türlerdir, bir bitkiden diğerine veya bir türden diğerine göç ederler. Spontane bitki örtüsünde gelişirler ve daha sonra ekili türlere geçerler. Yaprakların, çiçeklerin veya çiçek salkımlarının ve genç sürgünlerin alt tarafında bir koloni oluşturur. Saldırıya uğrayan bitkiler durgunlaşır, sararır ve patojen saldırılarına karşı hassas hale gelir. Yaprak bitleri bitkilerin hücresel özsuyu ile beslenip, yaprakların dışkıları ile kaplanmasıyla “tatlı özsuyu” olarak adlandırılan maddeyi oluşturur. Bu, saprofit mantarların yerleşmesine ve isli küf oluşumuna izin verir.

Önlem ve kontrol yöntemleri:

• özel insektisit uygulamaları;
• tuzak kullanımı.

Havuç sineği (Chamaepsila rosae)

Bu özel havuç zararlısı kerevize de saldırabilir. Yılda iki nesil geliştirir ve toprak yüzeyindeki bitki kalıntıları üzerinde pupa olarak kışı geçirir. Dişiler yumurtalarını bitkilerin yakınında toprağa bırakır ve yumurtadan çıktıktan sonra larvalar köklere girerek burada beslenme galerileri açar. Saldırıya uğrayan bitkiler ölür ya da yenilebilir kısımları değer kaybeder. Larvaların neden olduğu yaralara, doku çürümesine neden olan patojenler yerleşebilir.

Kontrol yöntemleri:

• hasattan sonra bitki kalıntılarının yok edilmesi;
• saldırıya uğramış bitkilerin mahsulden uzaklaştırılması;
• gelişme mevsimi boyunca spesifik insektisitlerle tedavi edilmesi.

Teke böceği (Phytoecia icterica)

Bu tür yabani havuç, havuç, kereviz ve diğer kök bitkilerine saldırabilir. Zararlı yılda bir nesil geliştirir ve havuç, yabani havucu, kereviz vb. köklerinde kışı geçirir. Dişiler yumurtalarını toprağa, köklerin yakınına bırakır ve yumurtadan çıktıktan sonra larvalar köklere girerek merkezi silindirde galeriler açar. Saldırı sonucunda kökler çürür. Şiddetli saldırılar durumunda ürün %40 oranında etkilenebilir.

Kontrol yöntemleri:

• hasattan sonra bitki kalıntılarının toplanması ve yok edilmesi;
• doğru mahsul rotasyonu;
• yetişkinler için spesifik insektisit uygulamaları.

Kereviz sineği (Philophylla heraclei)

Yılda iki nesil geliştirir ve kışı toprakta bir pupa gibi geçirir. Yetişkinler Mayıs ayında ortaya çıkar ve yaprakların alt tarafına yumurta bırakır. Yumurtadan çıktıktan sonra larvalar yaprağa girer, burada beslenme galerileri kazarlar ve oluşan yaralar diğer patojenler için geçit oluşturur.

Kontrol yöntemleri:

• hasat sonrası bitki artıklarının toplanması ve yok edilmesi;
• doğru mahsul rotasyonu;
• periyodik mahsul kontrolü;
• spesifik insektisit uygulamaları.

Yaprak galeri sineği (Liriomyza spp.)

Neredeyse tüm sebze türlerine saldıran polifag bir türdür. Larvalar yaprakları maden galerileri şeklinde kemirir, ancak saldırı önemli bir zarara neden olmaz.

Kontrol yöntemleri:

• spesifik insektisit uygulamaları.

Nematodlar 

Çoğu sebze türüne saldıran mikroskobik kurtlardır. Yılda birçok nesil geliştirir ve çok hızlı çoğalır. Larvalar bitkilerin kök sistemine girerek iletim dokularına yerleşir ve beslenme sırasında doku hipertrofisine neden olan bir toksin salgılar. Saldırıya uğrayan bitkiler durgun bir gelişme gösterir ve sonunda kurur.

Kontrol yöntemleri:

• doğru mahsul rotasyonu;
• dayanıklı çeşitlerin yetiştirilmesi;
• belirli ürünlerle toprak dezenfeksiyonunun yapılması.