Kenevir (Cannabis sativa) yetiştirilen en eski bitkilerden biridir. Bu bitki en başından beri giysi yapımında hammadde olarak kullanılmıştır. Geliştirilmiş çeşitlerin gövdesi % 20-30 oranında lif içerir. Bu çeşitler, onları pamuk, keten, jüt vb. ayıran çeşitli özelliklere sahiptir. Kenevir lifleri burulmaya, sürtünmeye, çürümeye karşı dayanıklıdır, elastiktir ve diğerlerinden daha uzun bir boya sahiptir. Kenevir tohumları önemli miktarda yağ içerir ve bitkisel yağların üretiminde kullanılır. Yağ ayrıca vernik, boya ve sabun üretiminde de kullanılır. Pres kekleri ve tohumları hayvan yemi olarak kullanılır. Liflerin çıkarılmasından elde edilen ahşap, kağıt, OSB levhaları, ses geçirmez levhalar üretiminde veya mobilya endüstrisinde kullanılır. Kenevir tedavileri, hastalık ve zararlılardan uzak tutmak için çok önemlidir.

Kenevirin başlıca hastalıkları

KENEVİR MOZAİK VİRÜSÜ

Hastalık bitkinin çiçeklenme evresinde ortaya çıkar. Bitkinin üst kısmındaki yapraklarda kısa, izole, sarı-yeşil çizgiler bulunur. Saldırıya uğrayan yapraklar sararır ve kurur. Saldırıya uğrayan bitkiler küçük boyutludur, lifler daha düşük kaliteye sahiptir ve tohum üretimi düşüktür. Virüs, enfekte tohumlar aracılığıyla bir yıldan diğerine bulaşır ve vejetatif büyüme döneminde virüs yaprak bitleri tarafından bulaştırılır.

Önlemi ve kontrol yöntemleri:

• sağlıklı tohumlar kullanmak;
• rasyonel gübreleme;
• bakım işlerinin düzgün bir şekilde yapılması;
• yaprak biti popülasyonunu kontrolü için insektisitlerin uygulanması.

KENEVİRİN YAPRAK VE GÖVDE ÇÜRÜKLÜĞÜ (PSEUDOMONAS CANNABINA)

İlk belirtiler genç bitkilerde görülür. Gövdelerde, yavaş yavaş kaybolan paralel sıralar halinde düzenlenmiş çok sayıda küçük çıkıntılar görülür. Olgun bitkilerin gövdelerinde gri, uzun mumsu lekeler vardır. Bunların yanında sarı müsilaj ile dolu küçük kabarcıklar vardır. Zamanla kabarcıklar patlayacaktır. Ülserler tomurcuklarda da görülür. Yapraklarda, hastalık açık renkli bir halka ile sınırlanmış asimetrik, mor lekeler üretir.

Önlemi ve kontrol yöntemleri:

• spesifik fungisitlerle tedavilerin gerçekleştirilmesi.

MİLDİYÖ (PSEUDOPERONOSPORA CANNABINA)

Yaprakların üst tarafında sarı lekeler görülür ve alt tarafta, lekelerin yakınında gri-beyazımsı bir tüy oluşur. Saldırıya uğrayan yapraklar artık büyümez, kıvrılır, kahverengiye döner ve sonunda kurur. Hastalığın ortaya çıkması yağmurlu hava tarafından desteklenir.

Önlemi ve kontrol yöntemleri:

• hasattan sonra bitki kalıntılarının toplanması ve imha edilmesi;
• doğru bir mahsul rotasyonu;
• 3-4 yıl sonra kenevirin aynı tarlaya yeniden hasat edilmesi;
• derin sürüm;
• özel fungisitlerle tedavilerin gerçekleştirilmesi.

BEYAZ KÜF (SCLEROTINIA SCLEROTIORUM)

Hastalık vejetatif büyümenin tüm aşamalarında ortaya çıkabilir ve yağışlı yıllarda önemli hasara neden olabilir. Gövde toprak yüzeyine yakın bir yerde kararır ve beyaz bir küf ile kaplanır. Bir süre sonra yapraklar sararır, solar ve dökülür. Etkilenen bölgede lifler bozulur, kırılganlaşır ve gövde kırılır. Gövde yüzeyinde oluşan tüycüklerde küçük, sert, siyah kütleler şeklinde mantar sklerotisi gelişir.

Önlemi ve kontrol yöntemleri:

• nemli topraklardan kaçınmak;
• sağlıklı tohumlar kullanmak;
• beyaz küf saldırısına eğilimli önceki bitkilerden kaçınmak;
• doğru bir mahsul rotasyonu;
• kenevirin 3-4 yıl sonra aynı tarlada yeniden hasat edilmesi;
• ileri vejetatif büyüme aşamalarında fungisit uygulanmaması.

SEPTORİA YAPRAK LEKESİ (SEPTORIA CANNABIS)

Hastalık bitkinin tüm toprak üstü organlarına saldırır. Yapraklarda ilk başta gri renkte küçük, yuvarlak lekeler görülür. Hastalık ilerler ve lekeler sarıya döner, kırmızımsı bir halka ile sınırlanır. Lekelerin ortasında mantarın fruktifikasyonunu temsil eden birçok küçük siyah nokta gelişir. Saldırıya uğrayan yapraklar kurur ve dökülür. Hastalık sıcak ve nemli havalar tarafından tercih edilir. Bu hastalık liflerin kalitesini düşürebilir.

Önlemi ve kontrol yöntemleri:

• spesifik fungisitlerle tedavilerin gerçekleştirilmesi.

KAHVERENGİ YAPRAK LEKESİ (DIDYMELLA CANNABIS)

Yapraklarda, büyüyen ve çapı 1,5 cm’ye kadar ulaşan küçük lekeler vardır. Lekelerin orijinal rengi kahverengidir, daha sonra beyazımsı hale gelir ve kahverengi bir halka ile çevrelenir. Saldırıya uğrayan dokular soyulur ve düşerek yaprağa elenmiş bir görünüm verir.

Önlemi ve kontrol yöntemleri:

• spesifik fungisitlerle tedavilerin gerçekleştirilmesi.

KARA BACAK HASTALIĞI (MYCOSPHAERELLA CANNABIS)

Mantar, yapraklarda ve gövdelerde dairesel, kahverengi lekeler oluşturarak ortaya çıkar. Hastalık ilerledikçe lekeler beyazlaşır ve gövdeyi çevreler. Mantarın fruktifikasyonu bu lekelerin yakınında gelişir. Bu mantar önemli bir hasara neden olmaz, ancak diğer hastalıklarla birlikte lif ve tohum üretiminde azalmaya neden olabilir.

GRİ KÜF (BOTRYTIS CINEREA)

Saldırı, gövdede, yerden yaklaşık 40-50 cm mesafede ortaya çıkar. Hastalık çoğunlukla erkek bitkileri etkiler. Gövde ve yapraklar üzerinde, yüzeyinde gri bir küfün geliştiği uzun lekeler görülür. Zamanla, etkilenen dokular beyaza döner, çatlar ve pul pul dökülür. Saldırıya uğrayan bitkiler solmuş uçlarından tanınabilir.

Önlemi ve kontrol yöntemleri:

• nemli topraklardan kaçınmak;
• sağlıklı tohumlar kullanmak;
• gri küf saldırısına eğilimli önceki bitkilerden kaçınmak;
• doğru bir mahsul rotasyonu;
• kenevirin 3-4 yıl sonra aynı tarlada yeniden hasat edilmesi;
• ileri vejetatif büyüme aşamalarında fungisit uygulanmaması.

Kenevirin başlıca zararlıları

ELMA PAMUKLU BİTİ (ERIOSOMA LANIGERUM)

Yılda birkaç nesil üretir ve bitkilerin toprak üstü kısımlarında kolonize olur. Erginler ve larvalar bitkilerin hücre içi sıvısıyla beslenir. Saldırının ardından dokular körelir ve sonunda kurur. Bu tür bir dizi hastalığı bulaştırabilir.

Kontrol yöntemleri:

• spesifik insektisitlerle tedavilerin gerçekleştirilmesi.

YEŞİL ŞEFTALİ YAPRAK BİTİ (MYZUS PERSICAE)

Önemli hasara neden olabilir. Bu böcek polifagtır ve birçok bitki türüne saldırır. Bitkinin toprak üstü kısımlarında koloni oluşturur. Yetişkinler ve larvalar bitkinin hücre içi sıvısıyla beslenir. Saldırının ardından kenevir artık normal bir şekilde büyümez ve sonunda bitkiler kurur.

Kontrol yöntemleri:

• spesifik insektisitlerle tedavilerin gerçekleştirilmesi.

KAHVERENGİ KOŞNİL (PARTHENOLECANIUM CORNI)

Yetişkinler ve larvalar bitkinin hava kısımlarını kolonize eder. Bitkinin hücre içi sıvısıyla beslenirler ve saldırıdan sonra bitkiler artık normal şekilde büyümez ve kurur. Vücudu ince bir mumsu kalkanı ile kaplı olduğu için kontrol edilmesi zor bir türdür.

Kontrol yöntemleri:

• spesifik insektisitlerle tedavilerin gerçekleştirilmesi.

SERA BEYAZSİNEĞİ (TRIALEURODES VAPORARIORUM)

Erginlerin vücutları, kendilerine tozlu bir görünüm veren beyaz mumsu bir madde ile kaplıdır. Erginler ve larvalar bitkinin hücre içi sıvısıyla beslenir ve saldırıdan sonra bitkinin fizyolojik süreçlerinde bozukluklara neden olur. Şiddetli bir saldırı durumunda bitkiler tamamen kuruyabilir.

Kontrol yöntemleri:

• spesifik insektisitlerle tedavilerin gerçekleştirilmesi.

KIRMIZI ÖRÜMCEK AKARI (TETRANYCHUS URTICAE)

Toprak yüzeyinde bulunan bitki kalıntılarının altında döllenmiş bir dişi olarak kışı geçirir. Dişiler gövdeyi çevreleyen özel bir ağ oluşturur ve ardından yumurta bırakmaya başlar. Larva ve erginler, saldırıya uğrayan bitkilerin hücre içi sıvısını sokar ve emer. Saldırının ardından bitkinin gelişimi yavaşlar. Bu haşere aynı zamanda bir dizi hastalığı da bulaştırabilir.

Kontrol yöntemleri:

• spesifik insektisitlerle tedavilerin gerçekleştirilmesi.

TRİPSLER (THRIPS SP.)

Çok sayıda kültür bitkisine saldıran, çıplak gözle görülmesi zor olan küçük böceklerdir. Sapların, çiçeklerin, yaprakların üst kısımlarına yerleşerek çiçeklerin dökülmesine ve bitkilerin durgunlaşmasına neden olurlar.

Kontrol yöntemleri:

• spesifik insektisitlerle tedavilerin gerçekleştirilmesi.

ŞERBETÇİ OTU PİRE BÖCEĞİ (PSYLLIODES ATTENUATA)

Yılda bir nesil üretir ve toprağın yüzey tabakasında veya bitki altı kalıntılarında yetişkin olarak kışı geçirir. Erginler ilkbaharda sıcaklık 8 °C’yi aştığında ortaya çıkar. Bu tür şerbetçi otu kültürlerinde de zarara neden olur. Şiddetli bir saldırı durumunda kültür tehlikeye girer. Larvalar köklerde gelişir, küçük yüzeysel galeriler kazar ve böylece fitopatojenik mantarlar için geçitler oluşturur.

Kontrol yöntemleri:

• spesifik insektisitlerle tedavilerin gerçekleştirilmesi.

AVRASYA KENEVİR GÜVESİ (GRAPHOLITA DELINEANA)

Kore, Çin ve Japonya ile tohum alışverişinden sonra Avrupa’da ortaya çıkmıştır. Yılda üç nesil üretir ve larva evresinde bitki kalıntılarının altında veya toprakta ipeksi bir koza içinde kışı geçirir. Mahsulün % 70’ine kadarını yok edebilir. Monofag bir türdür ve bitkinin tüm toprak üstü kısımlarıyla beslenir.

Önlemi ve kontrol yöntemleri:

• kültürü kurmadan önce derin sürme;
• hasattan sonra bitki kalıntılarının yok edilmesi;
• yaygın kırmızı akar bu türün yumurtalarıyla beslenir;
• özel böcek ilaçları kullanarak tedavi uygulamak.