Havuç (Daucus carota), Apiaceae (Umbelliferae) familyasından kalınlaşmış kökü için yetiştirilen bir bitkidir. İki yıllık bir bitkidir: ilk yıl, yedek maddelerin depolandığı kalınlaşmış bir kök oluşturur. İkinci yıl bitki çiçek açar ve tohum üretir. En büyük havuç yetiştiricileri Çin, Amerika Birleşik Devletleri ve Rusya’dır. Karbonhidrat, lif, beta-karoten, şeker, protein, sodyum içerir. Havuç mahsulleri zararlılardan ve hastalıklardan etkilenebilir ve bu yüzden doğru tedavisi önemlidir.

HAVUCUN BAŞLICA HASTALIKLARI

BAKTERİ

Bakteriyel yumuşak çürüklük (Erwinia carotovora subsp. carotovora)

Saldırıya uğrayan doku bir müsilaj kütlesine dönüşürken, epidermis genellikle sağlam kalır. Çürüklüğe, bakterilerin ikincil gelişiminden kaynaklanan hoş olmayan bir koku eşlik eder. Bakteriyel yumuşak çürüklük atakları tarlada nadiren görülür ve genellikle aşırı nem koşullarıyla ilişkilidir. Çoğu durumda, enfeksiyon yalnızca taşıma ve depolama sırasında belirgin hale gelir.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• killi topraklardan kaçınmak;
• depolamadan önce havuçların ayıklanması;
• hastalığın başlangıcından hemen sonra havuçların spesifik fungisitlerle işlem yapılması.

Havuçta bakteriyel yanıklık (Xanthomonas campestris pv. carotae)

Hastalık bitkinin sararması ve cüceleşmesi ile ortaya çıkar. Hastalık ilerler ve yapraklarda düzensiz, kahverengi lekeler görülür. Yaprak saplarında dizelerde uzun kahverengi lekeler görülür.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• yağmurlama sulamadan kaçının;
• sağlıklı ve sertifikalı tohumların kullanılması;
• rasyonel bir mahsul rotasyonu uygulamak;
• spesifik fungisitlerle kimyasal işlemler.

MİKOZİS

Havuç yaprak yanıklığı (Alternaria dauci)

Yaprakların kenarında sarı bir alanla çevrili küçük kahverengi lekeler görülür ve bu durum ciddi vakalarda dokuların ölümüne ve yaprakçıkların tamamen kurumasına yol açabilir. Sonuç olarak, kültür yanmış gibi görünür. İlk olarak olgun yapraklar saldırıya uğrar ve bu patojene karşı genç yapraklardan daha hassastır. Genel olarak kök etkilenmeden kalır. Etkilenen yapraklar hafifçe düşerek mekanize hasadı zorlaştırır.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• hastalıklı bitkilerin mahsulden uzaklaştırılması;
• hasattan sonra bitki kalıntılarının yok edilmesi;
• spesifik fungisitlerle kimyasal havuç uygulamaları.

Gri küf (Botrytis cinerea)

Saldırı yoğun yağış alan yıllarda görülür. İlk belirgin belirti, etli dokuların (saplar, kökler ve genç yapraklar) aniden solmasıdır. Nem uzun süre (birkaç gün) yüksek kalırsa, mantarın fruktifikasyonu etkilenen dokularda gri tüy şeklinde görülür. Havuç söz konusu olduğunda, hastalık depoya da sürüklenir.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• yağmurlama sulamadan kaçının;
• depolamadan önce havuçların ayıklanması;
• büyüme mevsimi boyunca belirli mantar ilaçları ile kimyasal havuç uygulamaları.

Havuç külleme (Erysiphe umbelliferarum)

Havuç külleme kuru ve sıcak havalarda ortaya çıkar. Saldırıya uğrayan havuç yaprakları tozlu büyüme ile kaplanır. Hava koşulları elverişli ise, etkilenen dokular nekrotize olur. Büyüme mevsiminin sonunda, tozlu büyüme renk değiştirerek griye dönüşür. Miselyum üzerinde mantarın fruktifikasyonunu temsil eden küçük siyah noktalar belirir. Büyüme mevsimi boyunca, mantar sporlar yoluyla ve bir yıldan diğerine bitki döküntüleri üzerinde direnen fruktifikasyon yoluyla bulaşır.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• sağlıklı tohum kullanımı;
• hasattan sonra bitki kalıntılarının yok edilmesi;
• spesifik fungisitlerle kimyasal işlemler.

Fusarium yanıklığı (Fusarium avenaceum)

Fusarium genellikle yaprakların tabanı ile havuç kökünün üst tarafı arasında kuru çürümeye neden olur. Etkilenen bölgeler kurumaya ve kahverengiye dönmeye başlar. Saldırı ilerledikçe, etkilenen kısımlar kurur ve sertleşir. Nemli koşullarda, yüzeyinde pembe bir miselyum gelişir. Çürüklük genellikle zemin seviyesinde başlar, ancak kökte de görülebilir.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• hasattan sonra bitki kalıntılarının yok edilmesi ve yakılması;
• belirli mantar ilaçları ile kimyasal havuç uygulamaları.

Beyaz çürüklük (Sclerotinia sclerotiorum)

Hastalık havuç kök mahsullerinde yaygındır, ancak en büyük hasar depolarda rapor edilmiştir. Yanlış depolama %25’e varan kayıplara neden olabilir. Saldırı tarlada başlar, bitkilerin bazal kısmı beyaz tüylerle kaplanır. Hava koşulları uygunsa (sıcak ve nemli hava), bitkiler tamamen tahrip olur. Depoda, yaralı havuç kökleri üzerinde beyaz-gri bir miselyum gelişir. Bu miselyum üzerinde sklerotia ile temsil edilen mantarın fruktifikasyonu gelişir. Depoda hastalık doğrudan temas yoluyla bulaşır.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• doğru mahsul rotasyonu;
• optimum koşullarda depolama;
• dayanıklı havuç çeşitlerinin yetiştirilmesi;
• spesifik fungisitlerle kimyasal havuç uygulamaları.

Kök çürüklüğü (Phytophthora porri)

Kök çürüklüğü köklerde ıslak siyah-kahverengi bantlar şeklinde kendini gösterir. Etkilenen doku kauçuk kıvamını alır veya yumuşar. Enfeksiyon belirtileri bazen tarlada ortaya çıkabilir, ancak çoğu durumda belirtiler hasattan hemen sonra görülür. Hastalık depolamada, düşük sıcaklıklarda gelişmeye devam eder. Nemli koşullarda yoğun bir beyaz küf gelişir. Kök çürüklüğü zayıf toprak drenajı ile ilişkilidir.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• dengeli gübreleme;
• rasyonel sulama;
• aşırı nemli topraklardan kaçınma;
• özel fungisitlerle kimyasal işlemler.

Havuçta Cercospora yaprak lekesi (Cercospora carotae)

Mantar bitkinin birçok bölümüne saldırır. Saldırı başlangıçta genç yapraklarda görülür. Üzerlerinde küçük, düzensiz lekeler görülür. Lekeler gelişir ve hafif bir hale ile çevrelenir. Yapraklar solar ve kurur. Hastalık bakteri saldırısı ile kolayca karıştırılabilir.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• mahsul rotasyonu;
• dayanıklı havuç çeşitlerinin yetiştirilmesi;
• yağmurlama sulamadan kaçının;
• hasattan sonra bitki kalıntılarının toplanması;
• yabani ot kontrolü;
• spesifik fungisitlerle kimyasal işlemler.

HAVUÇLARIN BAŞLICA ZARARLILARI

Kuzey kök-ur nematodu (Meloidogyne hapla)

Yılda 1-3 nesil geliştirir ve bitki döküntülerinde veya toprakta yumurta olarak kışı geçirir. Polifag bir türdür ve 350’den fazla farklı bitki türüne saldırır. Nematod bitkinin ana köklerine yerleşir. Saldırıyı takiben, ana kökte aşırı bir dallanma olur. Bu olay bir bitki savunma reaksiyonu olarak kabul edilir. Böylece kökler deforme olur ve ticari görünümünü kaybeder.

Kontrol yöntemleri:

• mahsul rotasyonu;
• özel ürünlerle toprak dezenfeksiyonu.

Sümüklü böcek (Deroceras agreste)

Birçok sebzeye, çiçeğe, asmaya vb. saldıran polifag bir türdür. Sebze ürünlerinde büyük zarara neden olur. Yetişkinler ve larvalar yeni çıkan bitkileri ve onların yeraltı organlarını kemirerek galeriler açarlar. Güçlü bir saldırının ardından bitkilerin canlılığı azalır, yapraklar kurur ve kökler çürür.

Önlem ve kontrol yöntemleri:

• uygun bir mahsul teknolojisinin sağlanması;
• optimum yoğunluğun sağlanması;
• belirli ürünlerle kimyasal işlemler.

Çizgili havuç tahtakurusu (Graphosoma lineatum)

Ünivoltin bir türdür, yetişkin olarak ormanların, meyve bahçelerinin yapraklarında veya toprak yüzeyindeki bitki kalıntılarında kışı geçirir. Larva ve erginler bitkilere saldırarak çiçekli sürgünlerin yok olmasına, çiçeklerin dökülmesine veya bitkilerin gelişmesinin engellenmesine neden olur.

Önlem ve kontrol yöntemleri:

• dengeli gübreleme;
• yabani ot imhası;
• spesifik böcek ilaçları ile kimyasal işlemler.

Rıhtım böceği (Coreus marginatus)

Yılda bir nesli vardır ve yetişkin olarak çitlerde veya ormanlarda kışı geçirir. Polifag bir türdür ve çoğunlukla dereotu, havuç, yaban havucu vb. bitkilere saldırır. Bitkinin tüm organlarına saldırabilir. Şiddetli bir saldırı durumunda tohumların solmasına, yaprakların kurumasına neden olur ve bitkinin gelişimini engeller.

Önlem ve kontrol yöntemleri:

• dengeli gübreleme;
• yabani ot imhası;
• spesifik böcek ilaçları ile kimyasal işlemler.

Yaprak bitleri

Bir bitkiden diğerine veya bir türden diğerine göç eden polifag türlerdir. Kendiliğinden oluşan florada büyürler ve daha sonra kültür türlerine geçerler. Yaprakların, çiçeklerin veya çiçek salkımlarının ve genç sürgünlerin alt tarafında bir kolonidir. Böcekler sokar ve hücre özsuyunu emerek bitkide strese neden olur. Şiddetli bir saldırı durumunda bitkinin ölümüne neden olur.

Kontrol yöntemleri:

• tuzakların kullanımı;
• spesifik insektisit uygulamaları.

Siyah hortumlu böcek (Liparus coronatus)

Yılda bir nesil geliştirir ve olgun larva evresinde toprakta kışı geçirir. Yetişkinler yumurtalarını köklerin üzerine bırakır. Larvalar havuç köklerinde beslenme galerileri kazarlar. Saldırıya uğrayan dokular nekrotize olur ve kökler ticari görünümünü kaybeder.

Önlem ve kontrol yöntemleri:

• mahsul rotasyonu;
• derin sürüm;
• saldırıya uğramış bitkilerin mahsulden uzaklaştırılması;
• spesifik insektisitlerle kimyasal işlemler.

Gümüş havuç kabuğu (Aethes williana)

Yılda bir nesil geliştirir ve olgun bir larva olarak toprakta, havuç köklerinde veya çeşitli korunaklı yerlerde kışı geçirir. Larvalar sapların içine nüfuz eder ve toprak seviyesinde galeriler kazar, ardından köklere nüfuz eder. Larvaların açtığı yaralara, köklerin çürümesine neden olan patojenler yerleşir.

Önlem ve kontrol yöntemleri:

• uygun mahsul teknolojisi;
• spontane gelişen maydanozgiller kültürden ve çevreden elimine edilmesi;
• spesifik insektisit uygulamaları.

Teke böceği (Phytoecia icterica)

Yılda bir nesli vardır ve havuç, yaban havucu vb. köklerinde larva olarak kışı geçirir. Dişiler yumurtalarını köklerin yakınında toprağa bırakır. Yumurtadan çıktıktan sonra larvalar köklere girer ve burada merkezi silindirde galeriler açar. Saldırı sonucunda kökler çürür. Şiddetli saldırılar durumunda, üretim önemli ölçüde azalabilir.

Önlem ve kontrol yöntemleri:

• hasattan sonra bitki artıklarının toplanması ve yok edilmesi;
• doğru mahsul rotasyonu;
• spesifik insektisitlerle tedavi uygulaması.

Havuç sineği (Chamaepsila rosae)

Yılda iki nesli vardır ve toprak yüzeyindeki bitki kalıntılarında pupa olarak kışı geçirir. Dişiler yumurtalarını bitkilerin yakınında toprağa bırakır. Yumurtadan çıktıktan sonra larvalar köklere girer ve burada galeriler açar. Saldırıya uğrayan bitkiler ölür veya küçük, yenmeyen kökler geliştirir. Larvaların neden olduğu yaralara, doku çürümesine yol açan mikroorganizmalar yerleşebilir.

Önlem ve kontrol yöntemleri:

• hasattan sonra bitki kalıntılarının yok edilmesi;
• saldırıya uğramış bitkilerin mahsulden uzaklaştırılması;
• vejetasyon sırasında spesifik insektisitlerle tedavi.