Fasulye (Phaseolus vulgaris), Orta ve Güney Amerika’ya özgü tek yıllık bir bitkidir. Avrupa’ya 16. yüzyılda İspanyollar ve Portekizliler tarafından getirilmiştir. Belirsiz büyüme gösteren bitkiler ve belirli büyüme gösteren bitkiler (çalı) olmak üzere ekinlerde kullanılan iki çeşidi vardır. Çok popüler bir bitkidir ve gıdalarda yaygın olarak kullanılır, önemli bir protein, vitamin (A, B6, C, K), kalsiyum, magnezyum, folik asit, demir, fosfor, çinko, potasyum kaynağıdır. Fasulye mahsulün tedavisi zararlılardan ve hastalıklardan etkilenebilir, bu sebeple doğru uygulamalar önemlidir.

FASULYENİN BAŞLICA HASTALIKLARI

Virüsler

Fasulye sarı mozaik virüsü

Yapraklarda, özellikle damarların yakınında düzenlenmiş küçük, sarı lekelerin ortaya çıkmasıyla kendini gösterir. Hassas çeşitlerde, sararmış alanlar yaprakları tamamen kaplar, saldırıya uğrayan bitkiler zayıf gelişir ve küçük baklalar oluşturur. Virüs yaprak bitleri tarafından bulaştırılır.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• sağlıklı ve sertifikalı tohum kullanımı;
• hasattan sonra bitki kalıntılarının yok edilmesi;
• etkilenen bitkilerin mahsulden uzaklaştırılması;
• dayanıklı çeşitlerin yetiştirilmesi;
• yaprak biti popülasyonun kontrolü için insektisit uygulanması.

Fasulye adi mozaik virüsü

Hastalık belirtileri 18-36 ℃ sıcaklıklarda ortaya çıkar. Saldırıya uğrayan yapraklarda yeşil dokunun aksine açık yeşil veya donuk lekeler görülür. Bitkiler küçük kalır, çiçeklenme zayıf olur ve küçük, deforme olmuş baklalar oluşturur. Virüs yaprak bitleri, polen veya iş ekipmanları ile bulaşır.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• sağlıklı tohum kullanımı;
• hasattan sonra bitki kalıntılarının yok edilmesi;
• etkilenen bitkilerin mahsulden uzaklaştırılması;
• dayanıklı çeşitlerin yetiştirilmesi;
• yaprak biti popülasyonun kontrolü için insektisit uygulanması.

BAKTERİ

Fasulye adi yaprak yanıklığı (Xanthomonas campestris pv phaseoli)

Hastalık, filizlenme zamanından hasat zamanına (tahıl) kadar bitkinin tüm gelişim aşamalarında kendini gösterir. Yapraklarda mısırımsı, sarı-yeşil lekeler görülür ve yüksek nem koşullarında yüzeylerinde bakteriyel eksudat ortaya çıkar. Saplarda, hastalık kırmızımsı kahverengi çizgilerin ortaya çıkmasıyla kendini gösterir ve ardından dokuların kuruması görülür. Enfeksiyonun bir sonucu olarak, meyveler küçük, buruşuk kalır ve daha sonra kahverengiye dönüşen sarı lekelere sahiptir.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• sağlıklı tohum kullanımı;
• hasattan sonra bitki kalıntılarının yok edilmesi;
• bakır bazlı kimyasal fungisit ile fasulye uygulamaları.

Fasulye hale yanıklığı (Pseudomonas syringae pv phaseolicola)

Hastalık, filizlenmeden hasada kadar bitki gelişiminin tüm aşamalarında kendini gösterir. Etkilenen fasulye bitkilerinde sarı dış hatlara sahip küçük, nekrotik lekeler görülür. Bakteri, yüksek atmosferik nem tarafından tercih edilir. Saldırıya uğrayan bitkiler küçük kalır, sararır ve bakla üretmez.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• sağlıklı tohum kullanımı;
• hasattan sonra bitki kalıntılarının yok edilmesi;
• spesifik fungisitlerle kimyasal fasulye uygulamaları.

MİKOZİS

Fasulye antraknozu (Colletotrichum lindemuthianum)

Hastalık fide aşamasından itibaren kendini gösterebilir, aşırı yağış ve 18-25 ℃ sıcaklıkların olduğu yıllarda tercih edilir. Çeneklerde küçük, noktasal lekeler görülür ve kökler çürür. Olgun yapraklar söz konusu olduğunda, yaprakların alt tarafında damarların kahverengileşmesi görülebilir. Saldırıya uğrayan kısımlar kurur ve bitkiden ayrılır. Baklalar üzerinde kırmızımsı kahverengi bir sınırla çevrili eliptik lekeler belirir ve bu lekelerin yanında dokular şişme yapar. Saldırıya uğrayan baklalar kısırdır veya yenemeyecek fasulyelere sahiptir. Mantar, bitki artıkları ve hastalıklı tohumlar yoluyla bir yıldan diğerine bulaşır.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• sağlıklı tohum kullanımı;
• mahsul rotasyonu (fasulye 3-4 yıl sonrasına kadar aynı araziye geri dönemez) dayanıklı çeşitlerin yetiştirilmesi;
• hasattan sonra bitki kalıntılarının yok edilmesi;
• özel fungisitlerle kimyasal fasulye tedavileri.

Fasulye pası (Uromyces appendiculatus)

Saldırı erken ilkbaharda, yapraklarda yaprağın her iki tarafında görülebilen sarı lekeler ortaya çıktığında görülür. Fungusun fruktifikasyonu lekelerin yakınında kahverengi sporlar şeklinde görülür. Hastalık ilerlerse, erken yaprak dökülmesine neden olur. Hassas çeşitlerde, saldırı baklalarda da görülebilir ve kalitelerini düşürür. Mantar, toprak yüzeyindeki bitki kalıntılarında direnç gösterir ve büyüme mevsimi boyunca, rüzgar, su vb. ile taşınan mantar sporları tarafından yayılması sağlanır.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• hasattan sonra bitki kalıntılarının yok edilmesi;
• en az 3 yıllık mahsul rotasyonu;
• dayanıklı çeşitlerin yetiştirilmesi;
• spesifik fungisitlerle kimyasal fasulye uygulamaları.

Fasulyede fusarium solgunluğu (Fusarium oxysporum f.sp. phaseoli)

Başlangıçta, çürüyen, kuruyan, gelişimin durmasına, sararmaya, solmaya ve yaprakların dökülmesine neden olan kök sistemi etkilenir. Bunu bitkinin kısmen veya tamamen kuruması takip eder.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• etkilenen bitkilerin mahsulden uzaklaştırılması;
• işlenmiş tohum kullanımı;
• büyüme mevsimi boyunca spesifik fungisitlerle kimyasal fasulye uygulamaları.

Fasulye külleme (Erysiphe difusa)

Hastalık bitkinin tüm toprak üstü organlarını (gövde, yapraklar, sürgünler vb.) etkileyebilir. Yaprakların üst tarafında kahverengi lekeler görülür ve sporların ortaya çıkmasından sonra yaprak tozlu hale gelir. Saldırıya uğrayan dokular nekrotize olur ve bitkiden ayrılır.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• dayanıklı çeşitlerin yetiştirilmesi;
• hasattan sonra bitki kalıntılarının yok edilmesi;
• spesifik fungisitlerle kimyasal işlemler.

FASULYENİN BAŞLICA ZARARLILARI

Fasulye tohum böceği (Acanthoscelides obtectus)

Fasulyenin en zararlı böceğidir. Yetişkinler yumurtalarını henüz yeşilken bitkinin baklalarına bırakır ve larvalar tam olarak gelişmemiş fasulyelere girer. Depoda tanelerin içeriği (embriyo) ile beslenirler, bu şekilde tohumlar tamamen yok edilir. Taneler artık yenemez ve çimlenmelerini kaybederler.

Kontrol yöntemleri:

• belirli ürünlerin bulunduğu depolarda yapılan işlemler.

Sera beyaz sineği (Trialeurodes vaporariorum)

Zararlı tüm yıl boyunca sera koşullarında ve sadece yaz aylarında tarlada yetişir. Yetişkinler ve larvalar yapraklarda, genellikle sürgünlerde kolonize olur ve saldırıdan sonra yapraklar sararır, kurur ve dökülür.

Kontrol yöntemleri:

• kültürün tükenmesinden sonra bitki kalıntılarının yok edilmesi;
• yeni bir kültürün kurulmasından önce seraların ve poli tünellerin dezenfeksiyonu;
• tuzakların kullanımı;
• spesifik insektisit uygulamaları.

Kırmızı örümcek akarı (Tetranychus urticae)

Yılda 6-10 nesil verir ve yetişkinlik döneminde, özellikle dişi olarak (erkekler genellikle daha nadirdir), ağaçların pul pul dökülmüş kabuklarının altında, dökülmüş yaprakların altında, kuru otların üzerinde veya toprağın yüzey tabakasında kışı geçirir. Saldırıya uğrayan yapraklar, bitkilerin hücresel özsuyu ile beslendikten sonra akarların neden olduğu klorotik lekelerin spesifik semptomlarını gösterir. Saldırıyı takiben, bitkiler gelişimini durdurur, yapraklar kurur ve kimyasal tedavilerle zamanında tedavi edilmezse bitki tamamen tehlikeye girebilir.

Kontrol yöntemleri:

• akarisit tedavileri.

Yaprak bitleri

Polifag türlerdir, bir bitkiden diğerine veya bir türden diğerine göç ederler. Kendiliğinden oluşan florada büyürler ve daha sonra ekili türlere geçerler. Yaprakların, çiçeklerin veya çiçek salkımlarının ve genç sürgünlerin alt tarafında bir kolonidir. Saldırıya uğrayan bitkiler durgunlaşır, sararır ve patojenlerin saldırısına duyarlı hale gelir. Yaprak bitlerinin bitkilerin hücresel suyu ile beslenmesini, yaprakların dışkıları ile kaplanması izler ve saprofit mantarların yerleşmesine ve isli küf oluşumuna izin veren “tatlı özsu” oluşturur.

Kontrol yöntemleri:

• spesifik insektisit uygulamaları;
• tuzak kullanımı.

Diken kelebeği (Vanessa cardui)

Ülkemiz koşullarında yılda 3 nesil geliştirebilen polifag bir türdür. Erginler yumurtalarını yaprakların üst yüzüne bırakır ve yumurtadan çıktıktan sonra larvalar yapraklarla beslenerek bitkilerin yaprak dökmesine neden olabilir.

Kontrol yöntemleri:

• spesifik insektisit uygulamaları.