Erik ağacı (Prunus domestica), gıdada kullanılan meyveleri (veya endüstri için hammadde olarak) için takdir edilir ve odunu çeşitli endüstrilerde kullanılır. Orta kuvvette bir ağaçtır, yaprakları oval ve tırtıklı bir kenara sahiptir ve çiçekleri beyazdır. Erik meyveleri farklı şekillerde kullanılabilir: taze, kurutulmuş, reçel şeklinde veya alkol endüstrisinde kullanılabilir. Karbonhidratlar, organik asitler, albümin, selüloz, vitaminler (A, B, C), demir, kalsiyum, magnezyum, fosfor, sodyum vb. içerirler.

Büyüme ve meyve verme özellikleri

Erik ağacı, her türlü topraktan yararlanan iyi gelişmiş bir kök sistemine sahiptir. Gövde düzdür ve toprak üstü büyümeleri meyve bahçesinde yapılan çalışmalardan etkilenir. Çiçekler genellikle çift cinsiyetlidir ve tozlaşma davranışı farklıdır. Doğru tozlaşma için çeşitlerin araziye yerleştirilmesi dikkatle yapılmalıdır.

Daha spesifik olarak, polen üretmeyen çeşitlerin birbirlerini tozlaştırmak ve her ikisinin de döllenmesi için en az iki iyi tozlayıcı çeşitle ilişkilendirilmesi belirtilmektedir. Tozlayıcıları seçerken, çeşitlerin çiçeklenme zamanı da dikkate alınmalıdır (aynı zamanda çiçeklenmelidirler). Soğuk ilkbaharlarda çiçek tozlaşması düşüktür, bu nedenle üretim çok daha düşüktür.

İKLİM VE TOPRAK GEREKSİNİMİ

Erik ağacının orta derecede sıcaklık gereksinimleri vardır, en iyi sonuçlar yıllık ortalama sıcaklığın 8-11 °C arasında olduğu alanlarda elde edilir. 31 °C (kış) sıcaklıklara dayanır. Çiçek tomurcukları -4 °C sıcaklıklara dayanabilir ve erik çiçekleri -0,5 °C’nin altındaki sıcaklıklardan etkilenir. 35 °C’nin üzerindeki sıcaklıklar yaprak yanıklarına neden olur. Yılda 600-700 mm yağışın düştüğü alanlarda iyi yetişir. Yüksek ışık gereksinimi yoktur ve her türlü ışıklandırmadan yararlanabilir. Tüm büyüme faktörleri optimum düzeyde ise erik ağacı her türlü toprakta yetişebilir ve hatta kumlu toprağa bile dikilebilir (sulanan koşullarda).

YETİŞTİRME

Toprak hazırlığı

Arazi hazırlığı genel kurallara göre yapılır. Eğer plantasyon meyve bahçesi olarak kullanılmış bir arazide kuruluyorsa, arazi 1-2 yıl önceden hazırlanmalıdır. Toprak yapısını eski haline getirmek ve enfeksiyon salgınlarını ortadan kaldırmak için arazi çok yıllık otlarla ekilebilir. Arazi yabani otlarla yoğun bir şekilde istila edilmişse, özel herbisitler uygulayabilirsiniz.

Toprak organik gübrelerle (gübre, kompost) gübrelenir. Köklerin kolayca büyümesi için toprağın kazınması tavsiye edilir. Topraktaki tüm yabancı maddeler toplanır ve arsadan uzaklaştırılır, ardından toprak iyi bir şekilde düzleştirilmelidir.

Hassas ekim için arazi kazınabilir. Kazıklama, zeminde her ağacın konumunun işaretlendiği, daha doğrusu dikim alanına bir kazık yerleştirildiği işlemdir.

Dikimi

En uygun dikim zamanı sonbaharda, yaprak dökümünden sonra, toprak donana kadardır. Toprak donmamışsa kış aylarında da dikilebilir, ancak kök sistemine zarar vermemek için sıcaklık 2-3 °C’nin altına düşmemelidir.

Erik dikim materyali sadece yetkili fidanlıklardan temin edilmelidir. Dikim mesafeleri oluşturulurken ağaçların güçlülüğünün dikkate alınması tavsiye edilir. Genel olarak, dikim mesafeleri sıralar arasında 4-5 m’den ve sıra başına ağaçlar arasında 3-4 m’den az olmamalı, hatta kuvvetli çeşitlerde sıralar arasında 6 m’ye ulaşmalıdır.

Kök budama

Kök gelişimini teşvik etmek için kökler kesilir. İşlem, hasarlı kısımları kesip ve sağlıklı bir kök sistemini korumak için yapılır. Nekrotik kökler tamamen alınır ve sağlıklı olanlar 7-8 cm kısaltılır.

Budama işleminden sonra kökler ıslatılır. Çamurlama, kökün sarı toprak, taze gübre ve sudan oluşan bir karışıma sokulmasıdır. Çamur tabakası ağacın yeni toprak koşullarına uyum sağlamasına yardımcı olur ve köklerin etrafındaki nemi korur.

Asıl dikimi

Bu aşama çukurun kazılmasıyla başlar. Arazi işlenmemişse, çukur 2-3 ay önce kazılmalı ve aşağıdaki boyutlara sahip olmalıdır: 100 x 100 x 80 cm. Arazi düzgün bir şekilde işlenmişse, çukur 1-2 gün önce veya hatta aynı gün kazılır. Bu durumda çukur aşağıdaki boyutlara sahip olmalıdır: 50 x 50 x 50 cm.

Çukurun dibine, çukurun üst tarafından alınan verimli toprak ve iyi ayrışmış gübre karışımı eklenir. Ağacı, kökü tabandaki verimli tabakada kalacak şekilde çukura yerleştirin.

Kökler 10 cm toprakla örtüldükten sonra ilk toprak sıkıştırmasını yapabilirsiniz. Dikim sırasında kökler toprakla yakın temas halinde olmalıdır. Dikim derinliği, aşılama noktası yerden 3 cm yukarıda ve kuzeye bakacak şekilde hesaplanır. Dikimden sonra ağacın yanına bir kazık yerleştirilir. Ağaç kemirgen koruma malzemeleri ile kaplanabilir.

BAKIM İŞLERİ

İlkbaharda ağaçların etrafındaki koruyucu malzemeler kaldırılır ve gerekli su sağlanır. Genç meyve bahçeleri söz konusu olduğunda sulama şarttır. Ağaçların etrafındaki toprak yüzeysel olarak kazılır veya bitki artıklarıyla (malç) kaplanabilir. Malçlama iyi bir bitki sağlığı durumunu korur, yabani otların gelişmesini önler, topraktaki suyu muhafaza eder ve bakım işlerinin sayısını azaltır.

Budama

İlk yıl, ilkbaharda, erik ağacı dışa bakan bir tomurcuğun üzerinde 80 cm yüksekliğe kadar kısalır. Ağaç büyümeye başladıktan sonra, gövde bölgesindeki tüm sürgünler 50 cm yüksekliğe kadar kesilir.

Yaz boyunca (Ağustos) gelecekteki tacı oluşturmak için ağaç üzerinde eşit olarak düzenlenmiş 3-4 sürgün seçilir. İkinci yılın ilkbaharında, ana sürgünler nihayet seçilir. Eğer 60 cm’den uzunlarsa, hepsi aynı uzunlukta olacak şekilde kısaltılırlar. Yaz boyunca, tüm piç sürgünler ve ana dalların üst tarafında büyüyenler ayıklanır.

Üçüncü yılda, ikinci kat taç oluşumu başlar. Ana şaftın uzatma dalı, dışa bakan bir tomurcuğun üzerinde kesilir. Ana dallar üzerinde, orta eksenden yaklaşık 50 cm uzaklıkta bulunan kuvvetli bir sürgün bırakılır. Dalların üst tarafında büyüyen sürgünler ayıklanır.

Dördüncü yılda, tacın üçüncü katını oluşturmak için bir dal seçilir. En üst kattan (ikinci) 30 cm uzakta olmalıdır. Tüm rakip, piç sürgünler, içe bakan dalları ayıklayın. Meyve yükünü normalleştirmek için yıllık dallar 4-5 sürgüne kısaltılır.

BÜYÜME VE MEYVE VERME STİMÜLASYONU

Bu işlemler erik ağacını daha fazla meyve üretmeye, daha hızlı meyve vermeye veya daha güçlü sürgünler geliştirmeye teşvik eder:

• Dal eğitimi: Dalların doğal pozisyonunun dikeye doğru değiştirilmesidir. Bu, dalın büyümesine ve güçlenmesine neden olur. Bu işlem esas olarak ağaçların olgunluk evresinde gerçekleştirilir. Bu aşamada vejetatif büyüme yoktur ve bu işlem taç gençleşmesine yol açar.
• Dal eğme: dalın pozisyonunu yataya doğru değiştirmekten oluşur. Bu, daldaki meyve tomurcuklarının büyümesine ve tacın havalanmasına neden olur. Bol meyve elde etmek için dallar yatayın altına doğru eğilebilir. Bu işlem, vejetatif büyümenin baskın olduğu ağaçların genç evresinde uygulanır.
• Dal kemerlenmesi: Bu pozisyon değişikliği ile bazal kısım yükselmeye devam eder ve terminal kısım yatayın altına eğilir (alçalır). Bu işlem vejetatif büyümeye neden olur. Kemerlenme geçiren ağaçlar 2-3 yıl daha erken tomurcuklanmaya başlar.
• Enine kesi: Keskin bir bıçakla ince bir kesik atılarak damarların kesilmesi. Kesim bir tomurcuğun üzerinde yapılır.
• Uzunlamasına kesi: Gövdenin uzunluğu boyunca ince bir kesi yapılır. Bu işlem gövde kalınlığını artırmaya yardımcı olur.
• Bükme: Bir dalın veya sürgünlerin bükülmesinden oluşur. Bu işlem meyve vermeyi teşvik eder.
• Dal kırma: Uygun olmayan bir yönelime sahip dallar durumunda uygulanır. Meyveler kırılan dallarda hızlı bir şekilde oluşur.

Meyve seyrekleştirme

Yüksek verimlilik nedeniyle, erik ağacı çoğu zaman besleyebileceğinden veya sürdürebileceğinden daha fazla meyve oluşturur. Bu durumda ağacın yorulmasını önlemek ve kaliteli meyveler elde etmek için meyve seyreltmesi yapabilirsiniz. Bu işlem, meyve ağırlığı nedeniyle dallarda biriken gerilimi serbest bırakır, ağacın havalanmasını sağlar ve kalan meyveler çeşidin spesifik özelliklerine (boyut, renk, tat) ulaşır.

Meyve seyreltmesinin fizyolojik düşüşten sonra yapılması ve meyveler arasında 5 – 10 cm mesafe bırakılması gerektiği belirtilmektedir. Meyveler sağlıklı tutulmalı ve güneşe yerleştirilmelidir. Tüm deforme olmuş, hastalıklı veya zayıf gelişmiş meyveler uzaklaştırılmalıdır.

Erik ağacı bahçesi bakımı, plantasyonun alanına ve yaşına göre farklılaşır. Sulama koşulları altında, sıra aralarında sebze veya meyve ağaçları yetiştirilebilir. Örnekler: domates, biber, patlıcan, soğan, sarımsak, patates, çilek vb. Toprağın erozyondan etkilendiği alanlarda, sıra araları çimlendirilir veya yem üretimi için kullanılır (saman, yonca vb.). Bozkır alanlarda toprak, mümkün olduğunca fazla su biriktirebilmesi için sürülmeye devam edilir. Bir herbisit de uygulanabilir, ancak ekimden sadece 2-3 yıl sonra.

Ağaçları dondan korumak

Kararsız hava koşulları nedeniyle, erik ağaçları genellikle ilkbahar geç donlarından etkilenir. Bunlar hasadı tehlikeye atabilir, bu nedenle ağaçları korumak için fümigasyon tekniklerini düşünebilirsiniz. Düşük sıcaklıklar ilan edildiğinde, meyve bahçesinde büyük miktarda duman üreten (kauçuk, saman, gübre, katran, turba vb.) kolay yanan malzemeler yakılır (yığınlar halinde toplanır).

Böylece, meyve bahçesinin üzerinde oluşan duman tabakası topraktan ısı salınımına izin vermez ve böylece ağacın gövdesinde/tacında daha yüksek bir sıcaklık sağlar. Ateşi gece boyunca, özellikle de sıcaklıkların keskin bir şekilde düştüğü gün doğumundan önce açık tutmak çok önemlidir. Bu işlem ağaçları -3 santigrat dereceye kadar düşen sıcaklıklardan koruyabilir.

Sulama

Sulama, yağış eksikliği olan alanlar ve yoğun meyve bahçeleri için gereklidir. Yüksek verim ve iyi ağaç büyümesi sağlar. Yeterli su sağlamak için sulama gerektiğinde uygulanmalıdır. Sulama için 400 m³/ha kullanılması tavsiye edilir.

Gübreleme

Erik ağacı plantasyonlarını gübrelemek için kompoze NPK gübreleri kullanılabilir. Genç plantasyonlar söz konusu olduğunda, gübreler ağacın tabanına uygulanır. Erik ağacı yaprak gübrelerine de iyi tepki verir.

Haşere ve hastalık kontrolü

Plantasyonun bitki sağlığı durumu çok önemlidir. Bitki sağlığı uygulamalarının belirli bir programa göre yürütülmesi, hastalık ve zararlıların oluşumunu önemli ölçüde azaltabilir.

Meyve bahçesindeki enfeksiyon salgınlarını yok etmek için, vejetatif dinlenme sırasında (kış) tedaviler uygulanır. Tedaviler, sıcaklığın 5 santigrat dereceden yüksek olduğu kış dönemlerinde uygulanacaktır.

Hastalık durumunda, ilk tedavi (yaprak dökülmesinden sonra) bakır bazlı ürünlerle yapılır. Bakır bazlı ürünlerle ikinci ilaçlama ilkbaharda, tomurcuk çatlamasıyla yapılır. Çözelti, toprağın tabanından dallara kadar ağaçların tüm yüzeyine püskürtülür. Bu işlemler yağışsız günlerde, 6-7 °C’nin üzerinde sıcaklıklarda uygulanır, böylece çözelti bitkiler üzerinde donmaz.

Bakır uygulamasından 7-10 gün sonra, ağaç kabuğunda kışı geçirebilecek zararlılara karşı etkili olan bahçe yağı uygulanabilir.

Hasat

İşlem tüketim olgunluğunda gerçekleştirilir. Erik meyvesini hasat etmek için en uygun zaman, meyvede bir dizi değişiklikle kendini gösterir. Renklenirler, etleri yumuşar ve ekşi tat yerini tatlı bir tada bırakır. Meyvenin sonradan olgunlaşma olasılığı yoktur. Hasat gecikirse, meyve artık işlenemez. Hasat dalları çırpılarak yapılmaz, çünkü bu işlem ertesi yıl meyve verecek olan meyve dallarının bir kısmını kırar.