Elma ağacı (Malus domestica) – özel işlemler gerektirmeyen, bakımı kolay bir meyve ağacıdır. Nispeten küçük bir gövdesi ve geniş dallı bir tacı vardır. Yaprakları ovaldir ve dönüşümlü olarak dizilmiştir. Elma ağacının çiçekleri beş yapraktan oluşur ve hafif pembe bir tonla beyazdır. Elmanın bileşiminde bir dizi besin ve önemli element vardır: şekerler, vitaminler (A, B1, B2, C), demir, fosfor, kalsiyum, magnezyum ve bunların miktarı kabukta posadan daha yüksektir.

Yetiştirme ve meyve verme özellikleri

Kök sistemi gelişimi kullanılan anaçtan etkilenir. Yüksek kuvvetli ağaçlar geniş bir toprak kütlesini keşfedecektir. Cüce elma ağaçları sığ bir anaca sahiptir ve belirli koşullar altında ek desteğe ihtiyaç duyarlar. Elma ağacı kök sistemi sürekli bir büyümeye sahiptir ve köklerin çoğu 60-70 cm derinlikte bulunur.

Vejetatif tomurcuklar küçük ve incedir. Karışık ve çiçekli tomurcuklar büyük ve yuvarlaktır. Karışık bir tomurcuktan bir yaprak rozeti ve bir çiçeklenme oluşur. Elma, geç donlardan etkilenmeyen (normal yıllarda) nispeten geç çiçek açar.

İKLİM VE TOPRAK GEREKSİNİMLERİ

Elmanın orta derecede ışık gereksinimi vardır. Elma ağacı, yıllık ortalama sıcaklıkları 8 ila 11 °C arasında olan bölgelerde iyi yetişir. Tomurcuklar 8 °C’nin üzerindeki sıcaklıklarda büyümeye başlar ve çiçekler 11 °C’nin üzerindeki sıcaklıklarda açılır. Bir elma ağacı için optimum sıcaklık aralığı 14-27 °C’dir. Yılda 700-900 mm (kış çeşitleri) veya 500-600 mm (yaz/sonbahar çeşitleri) yağış alan bölgelerde iyi sonuçlar elde edilir. Elma ağacı farklı toprak türlerinde iyi yetişebilir, ancak en iyi derin, verimli killi veya balçıklı topraklarda yetişir. Ayrıca, yeraltı suyu 2,5 metreden daha az derinlikte olmamalıdır.

Toprak hazırlığı

Bir meyve bahçesi kurmak, araziyi seçmek ve hazırlamakla başlar. Elma ağaçları tepelik ve engebeli alanlarda iyi büyür ve gelişir. Arazi hazırlığı dikimden en az üç ay önce yapılmalıdır. Böylece toprak su biriktirir ve yapısını geri kazanır. Eğer elma bahçesi daha önce meyve bahçesi olarak kullanılmış bir arazide kurulacaksa, arazi 1-2 yıl önceden hazırlanmalıdır.

Enfeksiyon salgınlarını önlemek için arazi çok yıllık veya tek yıllık baklagillerle (bezelye, yonca, yabani yonca vb.) işlenebilir. Bunlar toprağı azotla zenginleştirir ve toprak yapısını eski haline getirir. Zemin yabani otlarla yoğun bir şekilde istila edilmişse, seçici olmayan bir herbisit uygulayabilirsiniz.

Toprak organik gübrelerle (gübre, kompost) gübrelenir. Köklerin kolayca büyümesi için toprağın kazınması tavsiye edilir. Topraktaki tüm yabancı maddeler toplanır ve arsadan çıkarılır, ardından arazi iyi bir şekilde düzleştirilmelidir.

Hassas ekim için arazi kazıklanabilir. Kazıklama, zeminde her ağacın konumunun işaretlendiği, daha doğrusu dikim alanına bir kazık yerleştirildiği işlemdir.

Dikim

Bölgenizdeki iklim koşullarına en uygun elma çeşidinin hangisi olduğunu önceden öğrenmeniz iyi olacaktır. Fidanlar yetkili fidanlıklardan satın alınmalıdır.

Dikim sırasında ağaç uyku döneminde olmalı ve toprak donmamış olmalıdır. Genel olarak kışları ılıman geçen bölgelerde en çok sonbahar dikimi tavsiye edilir. Sonbaharda dikilen elma fidanları yağışlı dönemlerde biriken sudan ve eriyen kardan faydalanacak ve erken ilkbaharda büyümeye başlayacaktır. Kışı soğuk ve yağışı az olan bölgelerde ise ilkbahar dikimi tercih edilir. Bu tomurcuk çatlamadan önce yapılır.

Dikimden önce kökler kırpılır.

Kök gelişimini teşvik etmek için kökler kesilmelidir. İşlem, hasarlı kısımları gidermek ve sağlıklı bir kök sistemini korumak için yapılır. Nekrotik kökler tamamen alınır ve sağlıklı olanlar 7-8 cm kısaltılır. Kırpma işlemi sadece elma fidesi topraktan yeni çıkarılmışsa yapılır.

Budamadan sonra kökler ıslatılır. Çamurlama, köklerin sarı toprak, taze gübre ve su karışımına yerleştirilmesidir. Çamur tabakasının rolü, kök sistemi etrafında daha yüksek bir nem sağlamaktır.

Asıl dikim

Yoğun sistemde en çok uygulanan dikim mesafeleri sıra arası 4 metre ve sıra başına ağaçlar arası 2 metre mesafedir. Dikim çukuru yaklaşık 25-30 cm derinliğe sahip olabilir. Çukurun tabanına iyi fermente edilmiş gübre ile karıştırılmış verimli toprak (çukurun yüzeyinden) eklenir.

Fideler, aşılama noktası yerden 10-15 cm yukarıda olacak şekilde dikilir. Kökler yaklaşık 10 cm’lik bir toprak tabakası ile kaplandıktan sonra, ilk yerleşim gerçekleştirilir (kenardan merkeze doğru). Dikim sırasında kökler toprakla yakın temas halinde olmalıdır. Dikimden sonra gübreyi toprağa karıştırarak ve bolca sulayarak uygulayın. Gerektiğinde sulamayı tekrarlayın. Ek destek için fidenin yanına bir kazık yerleştirilir. Dikimden sonra fideler 80 cm yüksekliğe kadar kısaltılır. Fidenin üzeri kemirgen koruma malzemeleri ile kapatılabilir.

BAKIM İŞLERİ

Kuraklık erken ilkbaharda başlayabilir ve elma fideleri su kıtlığına karşı hassastır, bu nedenle kayıpları önlemek için meyve bahçesi sulanacaktır (gerekirse). Ağaçların etrafındaki alan bir malç tabakası (saman gübresi) ile kaplanabilir. Malçlama iyi bir bitki sağlığı durumu sağlar, yabani otların gelişmesini önler ve ürün bakım işlerinin sayısını azaltır.

İlkbaharda ve ardından yaz aylarında başlayarak toprak kalıcı olarak gevşetilecektir. Köklerin yakınında, onlara zarar vermemek için toprak sığ bir şekilde işlenir.

Budama

Taç oluşumu ve bakımı için elma ağacı yıllık olarak budanmalıdır. Temel olarak, budama şunları sağlamalıdır:

• büyüme ve meyve verme arasındaki denge;
• taç içine ışık nüfuzunun sağlanması;
• taç yan dallanması;
• üretim kalitesi.

İlkbaharda, tüm sürgünler gövdeden 60 cm yüksekliğe kadar kısaltılacaktır.

Ağacın üst kısmında (60-80 cm) merkezi eksen üzerinde eşit olarak düzenlenmiş üç sürgün bırakılacaktır. Meyve bahçesinin ikinci yılında (ilkbahar) seçilen üç sürgün 30-40 cm’ye kısaltılacaktır. Merkez eksen, yan sürgünlerden 20-30 cm daha uzun olacak şekilde kısaltılmalıdır. Üçüncü baharda, üç ana dal 70 cm’ye kadar kısaltılır. Orta eksen, ana dallardan 25 cm daha yüksek olacak şekilde dışa bakan bir tomurcuğun üzerinden kesilir. Orta eksen ve ana dallar üzerinde büyüyen sürgünler 15-20 cm’den (4-5 tomurcuk) kesilir.

Her dalın tepesinde 4-5 güçlü sürgün oluşacaktır.

Her dal için iki uzatma sürgünü seçilir. Bunlar dışa dönük olmalı ve kesişmemelidir. Diğer sürgünler 4-5 tomurcuğa kadar kısaltılır. Dallar üzerindeki tüm büyüme uzaklaştırılır. Merkezi eksen üzerinde tacın ikinci katını oluşturacak 3-4 sürgün seçilecektir. Bunlar birinci kattan 70 cm uzakta olmalıdır. İkinci katı oluşturmak için seçilen dallar 60-70 cm’ye kadar kısaltılır. Orta eksen, tacın ikinci katından 25 cm yukarıdan kesilir. Birbiriyle kesişen, birbirini gölgeleyen veya tacın içinde büyüyen tüm dallar uzaklaştırılır. Taç, gövdeye mümkün olduğunca yakın olmalı ve üçgen bir şekle sahip olmalıdır. Böylece güneş radyasyonundan maksimum düzeyde yararlanılır.

Elma ağacı durumunda, meyve tomurcukları büyüktür ve şişkin fıçı benzeri bir görünüme sahiptir.

Meyve veren dalların tepesinde yer alırlar. Bu dallar kısa veya uzun olabilir. Tepesinde çiçek tomurcuğu taşımayan dallar vejetatif dallardır. Taç havadar tutulmalıdır. Tacın içinde büyüyen piç sürgünler ve dallar uzaklaştırılır. Meyvenin bir kısmı alınmazsa, dallar ağırlıkları altında kırılabilir ve bir sonraki yıl artık meyve üretmezler.

Yaz aylarında budama (Temmuz-Ağustos)

Genç sürgünlerin uçları çıkarılır. Bu, kesim yerinin altındaki tomurcukların gelişmesine neden olur. Ayrıca bu dönemde sürgünler uzaklaştırılmalıdır. İşlem, uygun olmayan pozisyonlarda büyüyen sürgünlerin tabanının kesilmesinden oluşur. Tüm kesimler 45 derecelik bir açıyla yapılır ve 2 cm’den büyük yaralar mastik ile kapatılır. Bu, suyun yaradan kolayca akmasını sağlayacaktır.

Dalların konumunun değiştirilmesi

• Dal eğitimi: dalların doğal pozisyonunun dikey yönde değiştirilmesidir. Bu, dalın büyümesine ve güçlenmesine neden olur. Bu işlem esas olarak ağaçların olgunluk evresinde gerçekleştirilir. Bu aşamada vejetatif büyüme yoktur ve bu işlem taç gençleşmesine yol açar.

• Dal eğme: Dalların pozisyonunun yataya doğru değiştirilmesinden oluşur. Bu, daldaki meyve tomurcuklarının büyümesine ve tacın havalanmasına neden olur. Bol meyve elde etmek için dallar yatayın altına doğru eğilebilir. Bu işlem, vejetatif büyümenin baskın olduğu ağaçların genç evresinde uygulanır.

• Dal kemeri: Bu pozisyon değişikliği ile bazal kısım yükselmeye devam eder ve uç kısım yatayın altına eğilir (alçalır). Bu işlem vejetatif büyümeye neden olur. Kemerlenme geçiren ağaçlar 2-3 yıl daha erken tomurcuklanmaya başlar.

Aynı amaçla, birkaç ikincil teknik işlem gerçekleştirilebilir.

• Enine kesi: Keskin bir bıçakla ince bir kesik atılarak damarların kesilmesi. Kesim bir tomurcuğun üzerinde yapılır.
• Boyuna kesi: Gövdenin uzunluğu boyunca ince bir kesi yapılır. Bu işlem gövde kalınlığını artırmaya yardımcı olur.
• Bükme: bir dalın veya sürgünlerin bükülmesinden oluşur. Bu işlem meyve vermeyi teşvik eder.
• Dal kırma: Uygun olmayan bir yönelime sahip dallar durumunda uygulanır. Meyveler kırılan dallarda hızlı bir şekilde oluşur.

Yabani ot kontrolü

Sıra aralarını temiz tutmalı ve yabani otlardan arındırmalısınız. Toprağa organik madde sağlamak için bir freze ile doğranabilir veya elma ağaçları için onaylanmış herbisitlerle kimyasal olarak uzaklaştırılabilirler. Herbisitler, çözelti buharlarının yapraklara temas etmemesi için dikkatle uygulanmalıdır. Dikimden sonraki ilk üç yıl içinde hiçbir herbisit kullanılmaz.

Ağaçların dondan korunması

Dengesiz hava koşulları nedeniyle elma ağaçları genellikle ilkbahar geç donlarından etkilenir. Bunlar hasadı tehlikeye atabilir, bu nedenle ağaçları korumak için fümigasyon tekniklerini düşünebilirsiniz. Düşük sıcaklıklar ilan edildiğinde, meyve bahçesinde büyük miktarda (yığınlar halinde toplanır) duman üreten (kauçuk, saman, gübre, katran, turba vb.) kolay yanan malzemeler yakılır.

Böylece, meyve bahçesinin üzerinde oluşan duman tabakası topraktan ısı salınımına izin vermez ve böylece ağacın gövdesinde/tacında daha yüksek bir sıcaklık sağlar. Ateşi gece boyunca, özellikle de sıcaklıkların keskin bir şekilde düştüğü gün doğumundan önce açık tutmak çok önemlidir. Bu işlem ağaçları -3 santigrat dereceye kadar düşen sıcaklıklardan koruyabilir.

Gübreleme

Elma ağaçları, 2-3 yılda bir periyodik olarak organik gübre uygulamasına (gübre, granül gübreler) iyi tepki verir. Temel gübrelemeye ek olarak, yaprak gübreleri de büyüme mevsimi boyunca periyodik olarak uygulanır. Gübre uygulaması (dozaj, element oranı) sadece yaprak teşhisi ile tamamlanan toprağın kimyasal analizinden sonra yapılacaktır.

Sulama

Elma ağacı toprakta yüksek su gereksinimi olan bir tür olduğundan, genç bahçelerde ve özellikle yağış eksikliği olan bölgelerde sulama zorunludur. En iyi sonuçlar damla sulama sistemi kullanılarak elde edilir.

Meyve seyrekleştirme

Bu önemli bir işlemdir. Çalışma, üretimi hem niteliksel hem de niceliksel olarak iyileştirmeyi amaçlamaktadır. Bu işlem, meyvenin ağırlığı nedeniyle dallarda biriken gerilimi serbest bırakır, ağacın havalanmasını sağlar ve meyveler belirli çeşit özelliklerine (boyut, renk, tat) ulaşır. Bu işlemi gerçekleştirmek için en uygun zaman çiçeklenmeden 40 gün öncesidir. Meyveleri sağlıklı tutup güneş ışığında konumlandırın. Tüm deforme olmuş, hastalıklı veya zayıf gelişmiş meyveleri ayıklayın.

Haşere ve hastalık kontrolü

Plantasyonun bitki sağlığı durumu çok önemlidir. Bitki sağlığı uygulamalarının belirli bir programa göre yürütülmesi, hastalık ve zararlıların oluşumunu önemli ölçüde azaltabilir.

Aynı zamanda meyve bahçesini temiz tutulmalıdır. Düşen yaprakları veya dalları toplayın ve ağaçları özel solüsyonlarla kaplayın.

Meyve bahçesindeki enfeksiyon salgınlarını yok etmek için, vejetatif dinlenme sırasında (kış) tedaviler uygulanır. Uygulamalar, sıcaklığın 5 santigrat dereceden yüksek olduğu kış dönemlerinde uygulanacaktır.

Hasat

Hasat, her elma çeşidi için en uygun zamanda yapılmalıdır. Elma meyveleri elle, ayrıca sapından hasat edilir, dallardan koparılmasından veya vurulmasından kaçınılır. Elmalar karakteristik bir renge sahip olduklarında ve daldan kolayca ayrıldıklarında olgunlaşmış demektir.

Meyveler kutularda (ahşap veya plastik), karanlık ve serin odalarda, 0-4 °C sıcaklıkta ve % 80-85 hava neminde saklanabilir. Bu koşullar altında elmalar 3-4 ay saklanabilir. Depolama yeri haftalık olarak kontrol edilir ve hasarlı meyveler ayıklanır. Elmalar diğer meyve veya sebzelerle birlikte depolanmaz.