Eğrelti otu, bilinen 10.000’den fazla türü içeren tarih öncesi bir bitki grubudur. Kökleri, gövdeleri ve gerçek yaprakları olan damarlı bitkilerdir. Eğrelti otları çiçek ya da tohum üretmez. Yaprakların alt kısmında bulunan sporlar aracılığıyla çoğalırlar. Eğrelti otu en çok tropikal bölgelerde yaygındır, ancak dağlık bölgelerde de bulunabilir, bazı türler kutup bölgesinde bile yetişir. Türlere bağlı olarak 1-2 cm’den 10-25 m boyundaki ağaçlara kadar değişken yüksekliklere sahiptirler. Yeraltındaki rizomlarının yardımıyla çok kolay yayılan istilacı bitkilerdir. Yaprakların şekli ve büyüklüğü türlere göre basit, küçük ve yuvarlak yapraklardan büyük, bölünmüş yapraklara kadar değişir. Çoğu eğrelti otunun iki tip yaprağı vardır: fotosentezden sorumlu olanlar ve çoğalmadan sorumlu olanlar.

CİNSİ VE TÜRLERİ

Hem çok yıllık türler hem de iç/dış mekan dekoratif türleri olarak yetişirler. Dekoratif eğrelti otları arasında en yaygın olanları şunlardır:

Polystichum setiferum (Kızıl pilunç), yumuşak kalkan eğrelti otu olarak adlandırılır ve Avrupa’nın dağlık bölgelerindeki ormanlara özgüdür. Bölünmüş, yeşil yaprakçıkları olan büyük, bileşik yapraklara sahiptir. Hem iç hem de dış mekanlarda, gölgeli veya kısmen gölgeli yerlerde, güneşten korunarak yetişebilir.

Pteris spp., Avrupa, Güney Afrika, Asya, Avustralya ve Yeni Zelanda’ya özgü bir eğrelti otu cinsidir ve çalı görünümünde bir rozetten oluşur. Saksıda hem dış mekan hem de iç mekan bitkisi olarak yetiştirilebilirler. Türüne bağlı olarak yaprakları yeşil ya da kahverengi olabilir ve az ya da çok bölünebilir. Orta derecede ışığa ihtiyaç duyar, gölgeyi tercih eder ve doğrudan güneş ışığına maruz bırakılmamalıdır.

Pellaea rotundifolia (Düğme eğreltiotu), Afrika, Kuzey ve Güney Amerika’ya özgü bir türdür, yuvarlak, koyu yeşil yaprakçıklardan oluşan yaprakları olan küçük bir eğrelti otudur. Diğer eğrelti otları gibi hem dışarıda hem de içeride tutulabilir ve doğrudan güneş ışığından korunan hafif gölgeli bir yere ihtiyaç duyar.

Nephrolepis exaltata (Kılıç eğreltiotu), bitkiye yoğun bir çalı görünümü veren büyük, bölünmüş yapraklara sahip bir eğrelti otudur. Tropikal bölgelerden gelir ve diğer ülkelerde genellikle hem iç hem de dış mekanlarda (yaz aylarında) saksılarda yetiştirilir. Bu bitki gölgeli yerleri tercih eder ve kuzey veya doğuya bakan pencerelerin yakınına yerleştirilmelidir. En özelleri olmak üzere birkaç çeşidi vardır: Bostoniensis veya büyük bir çalı şeklindeki Boston eğreltiotu; Cordata, çok kıvırcık yapraklı; Erecta, dalgalı yapraklı.

Didymochlaena truncatula, Asya ve Afrika’nın tropikal ormanlarına özgüdür, parlak yüzeyli, uzun, çift, tüy benzeri yaprakları vardır. Güçlü güneş ışığından uzak, kısmen gölgeli yerleri tercih eder. Bahçede veya iç mekanlarda, saksılarda yetiştirilebilir.

Blechnum gibbum (Kartal eğreltisi), Güney Amerika ve Yeni Kaledonya’ya özgüdür, çok bölünmüş uzun, tüy benzeri yaprakları olan bir çalı şekline sahiptir. Bazen ağaç benzeri bir görünüme sahip kısa bir gövde oluşturabilir. İç mekanlarda yetiştirilebildiği gibi bahçede de yetiştirilebilir. Aydınlık yerleri tercih eder ancak doğrudan güneş ışığından korumak için pencerelerden uzağa yerleştirilmelidir.

Davallia mariesii, Asya ve Fiji tropiklerine özgü bir eğrelti otudur ve sincap pençelerini andıran kahverengi tüylü kalın rizomları nedeniyle “sincap ayağı eğrelti otu” olarak adlandırılır. Yaprakları büyük ve sert, çok bölünmüş, üçgen şeklindedir. Diğer eğrelti otlarının aksine aydınlık yerleri tercih eder, ancak yine de doğrudan güneş ışığından korunması gerekir. Asılı saksılara, iç mekanlara veya bahçeye (yaz aylarında) yerleştirilmesi önerilir.

Dicksonia antarctica, Avustralya’ya özgüdür ve vahşi doğada 2 m yüksekliğe ulaşabilen çok uzun yaprakları olan bir eğrelti otu ağacıdır. Davallia gibi parlak ışığa ihtiyaç duyar, ancak doğrudan güneş ışığına yerleştirilmemelidir. Genellikle saksıda, açık havada veya apartman dairesinde yetiştirilir.

Asplenium spp. (Salon eğreltisi), Asya, Avustralya ve Afrika kökenli yaklaşık 700 eğrelti otu türünü içeren bir cinstir. Çalı şekli, türlere ve basit veya bileşik ve güçlü bir şekilde bölünmüş olabilen yapraklara bağlı olarak farklılık gösterir. İç mekanlarda, asılı saksılarda, doğrudan güneş ışığından korunan alanlara yerleştirilerek yetiştirilmeye uygundur. Bu cinsi oluşturan türler arasında en özel olanı, bölünmüş yaprakları ve soğanları olan Asplenium bulbiferum (Ana dalak) ve muz ağacına benzer geniş, basit, yoğun yaprakları olan Asplenium nidus‘tur (yuva eğreltiotu).

Alsophila australis (Kaba ağaç eğreltiotu) veya Cyathea australis, Avustralya’ya özgü, sürekli yenilenen gövdelerden oluşan kalın bir gövdeye sahip bir eğrelti otu ağacıdır. Yaprakları büyük, dışa dönük ve açık yeşildir. İç mekanlarda, nadiren 2 metre yüksekliğe ulaştığı saksılarda yetiştirilebilir. Yaz aylarında, Mayıs ve Eylül ayları arasında bahçede tutulabilir. Parlak ışığa ihtiyaç duyar, ancak doğrudan güneş ışığı onu etkileyebilir.

Adiantum raddianum, Delta kızsaçı eğrelti otu olarak adlandırılır, siyahımsı, ince sarkan saplara tutturulmuş ince, yuvarlak yeşil yaprakları olan bir eğrelti otudur. Brezilya kökenlidir ve genellikle asılı saksılarda iç mekan bitkisi olarak yetiştirilir. Doğrudan güneş ışığından korunarak kuzeye bakan bir pencerenin yanına yerleştirilmelidir.

ÇEVRE GEREKSİNİMLERİ

Işık

Çoğu eğrelti otu türü, doğal ortamlarında olduğu gibi gölgeli veya kısmen gölgeli yerlere yerleştirilirse en iyi şekilde büyür. Blechnum gibbum, Davallia mariesii, Dicksonia antarctica ve Alsophila australis gibi bazı türler aydınlık yerleri tercih eder. Ancak hangi tür olursa olsun eğrelti otları yaprak yanıklarına neden olabilecek doğrudan güneş ışığından korunmalıdır.

Sıcaklık

Eğrelti otlarının çoğu 18 ila 22 °C arasındaki optimum sıcaklıkta iyi büyür. Dayanabilecekleri minimum sıcaklık, cins ve türe bağlı olarak aşağıdaki gibi değişebilir: Pteris, Pellaea, Didymochlaena, Blechnum, Asplenium 12-13 °C’den daha düşük sıcaklıklara dayanamaz.

Davallia ve Adiantum minimum 10 °C sıcaklığa dayanabilir.

Nephrolepis ve Alsophila minimum 7 °C sıcaklığa dayanabilir.

Sıcaklıkların genellikle düşük olduğu Avrupa’nın ılıman karasal iklimindeki ormanlardan gelen Polystichum, 0° C’ye kadar minimum sıcaklıklara dayanabilir.

Nem

Genel olarak eğrelti otları, tropikal veya dağ ormanlarındaki koşullara benzer şekilde, yaklaşık %60 gibi yüksek atmosferik neme sahip ortamları tercih eder. Kuru hava onları etkileyerek yaprak uçlarının kurumasına neden olabilir. Asplenium, Alsophila ve Polystichum en yüksek nem gereksinimine sahiptir – %60 ve her gün su püskürtülmelidir. Pteris, Nephrolepis, Didymochlaena ve Dicksonia cinsi eğrelti otları ortalama %50 ile %60 arasında bir nemi tercih eder, bu nedenle sıcaklık 20°C’yi aştığında yapraklara haftada bir veya iki kez su püskürtülmesi önerilir. Bu nedenle saksının nemli çakıllı bir altlığa yerleştirilmesi önerilir. Davallia, atmosferik neme ihtiyaç duymayan, daha kuru havaya sahip odalarda yetişebilen birkaç eğrelti otundan biridir.

Substrat

Çoğu eğrelti otu türü için alt tabaka, doğadaki toprak gibi gözenekli, nemli, humus bakımından zengin olmalıdır. Drenajı iyileştirmek için kaliteli kompost ve nehir kumu ekleyebileceğiniz turba, çakıl, bahçe toprağından yapılabilir. PH’a gelince, hafif alkali pH’ı tercih eden Adiantum (Delta kızsaçı eğrelti otu) hariç, eğrelti otları genellikle hafif asidik bir substratı tolere eder.

Sulama

Eğrelti otları nemli toprakları tercih eder. Bu nedenle, vejetatif gelişme döneminde (Nisan-Eylül), toprak yüzeyde kurumaya başladığında (yaklaşık 3-4 günde bir) orta derecede sulama yapılmalıdır. Bitkiyi etkileyebileceği için alt tabakanın asla tamamen kurumaması çok önemlidir. Dinlenme döneminde (Ekim-Mart), alt tabaka daha az sulanmalıdır (yaklaşık 7 günde bir). Oda sıcaklığında su kullanın ve alt tabakanın aşırı nemlenmesini önleyin.

Gübreleme

Gübreleme, bitki vejetatif gelişme dönemindeyken, ilkbahardan sonbahara kadar yapılmalıdır. Dekoratif yapraklı bitkiler için özel gübre kullanılması tavsiye edilir. Dinlenme döneminde gübre uygulaması durdurulmalıdır. Gübre uygulamasının dozajına ve sıklığına uymak çok önemlidir, fazlası kök yanmasına ve yaprakların kurumasına neden olur.

Saksı değişimi

Eğrelti otlarının çoğu her yıl sonbaharda, yapraklar kuruduktan sonra veya ilkbaharda, büyüme mevsiminin başında saksı değişimi gerektirir. Bunun istisnaları Didymochlaena, Blechnum ve Davallia‘dır; bunlar 2-3 yılda bir olmak üzere daha seyrek saksı değiştirmelidir. Diğerlerinin aksine, Delta kızsaçı eğrelti otu (Adiantum) kökleri saksıdan çıkana kadar saksı değişimi gerektirmez. Bitkinin düzgün bir şekilde büyüyebilmesi için her zaman daha büyük bir saksı seçin. Saksı değişiminin büyük bir özenle yapılması önemlidir çünkü ilkbaharda genç yapraklar kırılgandır.

Çoğalma

Eğrelti otlarının çoğu, sıcak havalarda (yaklaşık 25°C), turba ve kumdan oluşan bir alt tabakaya, mini serada spor ekerek çoğaltılır. Ancak bu işlem oldukça zordur ve uzmanlar tarafından yapılması tavsiye edilir. Adiantum, Pellaea, Pteris ve Nephrolepis gibi bazı cinsler, olgun çalıları ayırarak çoğaltılabilir. Davallia, rizomların (iki yapraklı) bazı kısımlarının kesilmesi ve dikim toprağında köklendirilmesiyle çoğaltılabilir; kökler yaklaşık 2 ay içinde oluşacaktır.

Ayrıca:

• eğrelti otları haşere veya hastalık saldırısına karşı hassas değildir.
• kurumuş yaprakların düzenli olarak kesilmesi tavsiye edilir.
• eğrelti otlarını saksıya yerleştirirken, yeni alt tabakaya bir avuç organik gübre eklenmelidir.
• eğrelti otları ani sıcaklık değişimlerine iyi dayanamazlar.
• parlak yapraklar için yaprak gübresi kullanılması tavsiye edilmez.
• Blechnum düşük sıcaklıklara karşı hassastır.
• diğer eğrelti otlarının aksine, Asplenium unlu bitler tarafından istila edilebilir.
• Alsophila büyüdüğünde kazıkla desteklenmelidir.
• Delta kızsaçı eğrelti otu (Adiantum) sık sık hareket ettirilmemelidir ve dumana maruz bırakılmamalıdır.