Brüksel lahana (Brassica oleracea var. gemmifera), Brassicaceae familyasına ait, hoş bir tada ve yüksek bir gıda değerine sahip olan filizleri için yetiştirilen bir bitkidir. Lipidler, sodyum, potasyum, diyet lifi, protein, vitaminler (A, D, C, B-12, B6), magnezyum, demir ve kalsiyum içerirler. Beyaz lahana ile akraba bir tür olan Brüksel lahanası, onunla çeşitli hastalıkları ve zararlıları paylaşır. Brüksel lahana mahsulü zararlılardan ve hastalıklardan etkilenebilir, bu nedenle doğru tedavisi önemlidir.

BRÜKSEL LAHANASININ BAŞLICA HASTALIKLARI

BAKTERİ

Siyah damar çürüklüğü (Xanthomonas campestris)

Damarların kahverengileştiği ve karardığı yapraklarda büyük, düzensiz, sarı lekeler görülür. Lekelerin etrafındaki dokular parşömen benzeri bir hal alır, incelir ve sonunda kurur. Hastalık yüksek nem koşullarında hızla gelişir. Gövdede bir kesit yapılırsa, iletim damarlarında kahverengileşme görülür. Hastalık, hastalıklı tohum ve su damlacıkları ve sümüklü böcekler tarafından taşınan bakteriyel eksudat ile bulaşır.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• ekimden önce tohum ve fide alt tabakasının dezenfekte edilmesi;
• dayanıklı çeşitlerin yetiştirilmesi;
• doğru rotasyon (Brüksel lahanası 4 yıl boyunca aynı araziye geri dönmemelidir);
• hasattan sonra bitki kalıntılarının toplanması ve yok edilmesi.

Lahana bakteriyel yaprak lekesi (Pseudomonas syringae pv. maculicola)

Enfeksiyon, yaprakların her iki tarafında küçük, koyu ve nemli lekelerin ortaya çıkmasıyla kendini gösterir. Bu lekeler genellikle küçük kalır, ancak koşullar uygunsa yayılabilir. Daha yaşlı lekelerde bazen mor bir sınır görülebilir. Şiddetli enfeksiyonlar erken yaprak dökülmesine yol açabilir.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• yağmurlama sulamadan kaçınılması;
• sağlıklı tohum ve fide kullanılması;
• özel fungisitlerle brüksel lahanası tedavisi.

Yumuşak çürüklük hastalığı (Erwinia carotovora pv. carotovora)

Saldırı yağmurlu yıllarda, sıkıştırılmış topraklarda meydana gelir. Yapraklarda ıslak, sarı lekeler görülür. Yüksek atmosferik nem koşullarında, çürüklük tüm başı kaplar ve onu kötü kokulu müsilajlı bir kütleye dönüştürür. Bakteri toprak yüzeyindeki bitki kalıntılarında ve enfekte tohumlarda yaşar. Saldırı, sıcaklıklar 20-25 °C civarında tutulursa depoda da meydana gelebilir.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• hasattan sonra bitki artıklarının toplanması ve yok edilmesi;
• tohumların ve fide alt tabakasının dezenfeksiyonu;
• doğru rotasyon (Brüksel lahanası 4 yıl boyunca aynı araziye geri dönmemelidir);
• depolamadan önce filizlerin ayrıştırılması;
• Brüksel lahanasına özel fungisitlerle tedavi.

MİKOZİS

Tüylü mildiyö (Peronospora brassicae)

Hastalık sıklıkla yüksek yoğunlukta yetiştirilen bitkilerde görülür ve yüksek nem koşulları tarafından desteklenir. İlk belirtiler yapraklarda daha sonra kahverengiye dönüşen düzensiz sarı lekelerin ortaya çıkmasıdır. Alt tarafta, bu lekelerin sağında grimsi beyaz bir kabarıklık görülür. Yüksek nem koşulları altında enfeksiyon hızla yayılır, yapraklar çürür veya kurur ve bitki gelişimi durur.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• dayanıklı çeşitlerin kullanılması;
• saldırıya uğramış bitkilerin mahsulden uzaklaştırılması;
• büyüme mevsimi boyunca fungisit uygulamaları.

Lahana kök-ur hastalığı (Plasmodiophora brassicae)

Yapraklarda ve kökte ortaya çıkan belirtiler nedeniyle kolayca tanınabilen bir hastalıktır. Hava semptomları bitkilerin cüceleşmesi, yaprakların sararması ve solması ile temsil edilir. Köklerde hastalık, işlevsiz bir kök sistemine işaret eden şişlikler veya boğulmaların ortaya çıkmasıyla kendini gösterir. Hastalık fide aşamasından itibaren ortaya çıkabilir.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• dikimden önce fideleri kontrol edilmesi;
• ekim sırasında hafif bazik pH değerine sahip topraklar seçip; pH değerini düzeltmek için topraklar kalsiyum hidroksit (sönmüş kireç) ile değiştirilebilir;
• hastalıklı bitkilerin mahsulden uzaklaştırılması;
• doğru rotasyon (Brüksel lahanası 3-4 yıl sonra aynı araziye geri dönebilir).

Turpgillerin beyaz pası (Albugo candida)

Hastalık vejetasyonun erken dönemlerinde ortaya çıkabilir. Bitkinin organlarında çeşitli şekillerde sarımsı renk lekeleri görülür ve yaprakların her iki tarafında beyaz – sütlü, halka şeklinde kabuklar oluşur. Hastalık ilerler, epidermis çatlar ve lekeler tozlu hale gelir. Lekeler birleşir ve yapraklar kurur. Belirtiler gövdede de ortaya çıkabilir. Saldırıyı takiben gövde kalınlaşır, eğilir ve bükülür ve sonunda kurur.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• yabani ot kontrolü;
• doğru rotasyon (Brüksel lahanası 3-4 yıl sonra aynı tarlaya geri dönebilir);
• hasattan sonra bitki artıklarının toplanması ve yok edilmesi.

Kara bacak hastalığı (Phoma lingam)

Hastalık bitkinin toprak üstü kısımlarına saldırır. İlk belirtiler, üzerinde mantarın meyve veren gövdelerini temsil eden küçük siyah noktaların göründüğü renksiz lekelerdir. Şiddetli bir saldırı durumunda bitki yapraklarını dökebilir veya tahrip olabilir. Mantar, bitki döküntüleri üzerinde dirençlidir ve çeşitli taşıyıcılar (su, rüzgar, hayvanlar, insanlar) tarafından bulaştırılır.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• hasat sonrası bitki artıklarının toplanması ve yok edilmesi;
• sağlıklı fidelerin dikilmesi;
• dayanıklı brüksel lahanası çeşitlerinin yetiştirilmesi.

Turpgillerde kara leke (Alternaria brassicae)

Hastalık, yapraklarda ve yaprak saplarında dairesel, kahverengi lekelerin ortaya çıkmasıyla kendini gösterir. Lekeler gelişir, büyür ve sarı bir sınırla çevrelenir ve etkilenen dokular kurur ve dökülür. Hastalık, mantar veya bakteriyel çürüklerin ortaya çıkmasını destekler.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• doğru mahsul rotasyonu (brüksel lahanası 3-4 yıl sonra aynı araziye geri dönebilir);
• tohumların ve fide alt tabakasının dezenfeksiyonu;
• yağmurlama sulamadan kaçınma;
• spesifik mantar ilaçları ile brüksel lahanası tedavisi.

Fusarium solgunluğu (Fusarium spp.)

İlk belirtiler, genellikle bitkinin bir tarafında olmak üzere alt yaprakların solmasıdır. Saldırıya uğrayan yapraklar kahverengiye döner ve dökülür ve zamanla tüm bitki solabilir. Saldırıya uğrayan bitkilerde acı bir tat da gelişir.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• sağlıklı dikim materyali kullanılması;
• saldırıya uğramış bitkilerin mahsulden uzaklaştırılması;
• özel fungisitlerle brüksel lahanası tedavisi.

BRÜKSEL LAHANASININ BAŞLICA ZARARLILARI

Lahana yaprak biti (Brevicoryne brassicae)

Bu tür Brassicaceae familyasına ait tüm bitkilere saldırır. Yılda birkaç nesil geliştirir ve toprak yüzeyindeki bitki kalıntıları üzerinde yumurta olarak kışı geçirir. Erken ilkbaharda yabani turpgiller üzerinde koloniler ortaya çıkar ve haziran ayında kanatlı türler ekili turpgillere göç eder. Yetişkinler ve larvalar bitki organlarını sokar ve hücresel sularıyla beslenir. Bu, yaprakların buruşmasına neden olur ve güçlü bir saldırı durumunda kuruyup düşerler.

Kontrol yöntemleri:

• yabani ot kontrolü;
• cezbedici tuzakların kullanılması;
• spesifik insektisitlerle brüksel lahanası tedavisi.

Lahana yaprak güvesi (Plutella xylostella)

Yılda birkaç nesli vardır ve pupa evresinde toprakta veya çeşitli bitki döküntüleri üzerinde kışı geçirir. Yetişkinler yumurtalarını yaprakların alt tarafına bırakır. Larvalar epidermis ve parankimayı kemirir ve yapraklar kurşuni bir görünüme sahip olur.

Kontrol yöntemleri:

• dengeli gübreleme;
• yabani ot kontrolü;
• hasattan sonra bitki kalıntılarının ayıklanması;
• belirli insektisitlerle kimyasal işlemler.

Lahana güvesi (Mamestra brassicae)

Lahana güvesi, lahana, karnabahar, alabaş ve diğer ekili ve kendiliğinden yetişen turpgillere saldıran polifag bir haşeredir. Tırtıllar, kemirdikleri yaprakların alt tarafında bulunur. Larvalar yapraklarda delikler açar ve baş kısmında galeriler kazar ve fitopatojenler yaralara yerleşerek başın çürümesine neden olabilir.

Kontrol yöntemleri:

• spesifik böcek ilaçları ile brüksel lahanası tedavisi.

Beyaz lahana kelebeği (Pieris brassicae)

Beyaz lahana kelebeğinin larvaları lahana, alabaş, turp ve diğer ekili ve yabani turpgillere saldırır. Erken larvalar gruplar halinde beslenir ve yaprakların alt epidermisini ve parankimasını kemirir ve daha sonra yalnızlaşarak yaprakları iskeletleştirir.

Kontrol yöntemleri:

• spesifik böcek ilaçları ile brüksel lahanası tedavisi.

Lahana kokuluböceği (Eurydema ornata)

Yılda 1-2 nesli vardır ve ağaçların yaprakları altında yetişkin olarak kışı geçirir. Erginler ilkbaharın başlarında ortaya çıkar, kendiliğinden yetişen turpgillerle beslenir, ardından kümelenmiş yumurtalarını karnabahar, lahana, Brüksel lahanası vb. yaprakların alt tarafına bırakır. Yetişkinler ve larvalar dokulara girerek hücre öz suyunu emer ve nekroza neden olur.

Kontrol yöntemleri:

• dengeli gübreleme;
• yabani ot kontrolü;
• belirli insektisitlerle kimyasal işlemler.

Toprak pire böcekleri (Phyllotreta spp.)

Erginler erken ilkbaharda ortaya çıkar ve ek beslenmeden sonra yumurtalarını lahana, karnabahar, pazı vb. bitkilerin yakınındaki toprağa bırakırlar. Yetişkinler yapraklara saldırır, dokuları kemirir ve yapraklar çukurlu bir görünüm alır.

Kontrol yöntemleri:

• derin sonbahar sürümleri ve tekrarlanan çapalama yapılması;
• özel insektisit uygulamaları.