Bezelye (Pisum sativum), Fabaceae familyasının bir parçası olan tek yıllık otsu bir bitkidir. Çeşitli mutfak spesiyalitelerinin hazırlanmasında kullanılan yenilebilir tohumları için yetiştirilir. Bezelye Orta Asya ve Orta Doğu’ya özgüdür. Lipidler, sodyum, potasyum, karbonhidratlar, protein, kalsiyum, demir, magnezyum ve vitaminler (A, D, C, B-12, B6) içerir. Hasattan sonra elde edilen bezelye sapları, yüksek protein içeriği nedeniyle iyi bir hayvan yemidir. Bezelye, toprağı azotla zenginleştirdiği için yeşil gübre olarak da kullanılabilir. Bezelye mahsulü zararlılardan ve hastalıklardan etkilenebilir, doğru tedavisi önemlidir.

BEZELYENİN BAŞLICA HASTALIKLARI

Virüsler

Bezelye Enasyon mozaik virüsü

Etkilenen yapraklarda açık yeşil tonları ile koyu yeşil çizgiler görülebilir. Bu lekeler yaprağın mozaik görünümünü belirler. İstila edilmiş bitkiler cüce, güçlü dallanmış ve yapraklar küçük ve buruşuktur. Virüsün geniş bir konukçu bitki çevresi vardır. Bunlar fasulye, mercimek, acı bakla, arpa ve bezelyedir.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• bezelye mahsulü diğer sebze mahsullerinden izole edilecektir;
• dayanıklı bezelye çeşitlerinin yetiştirilmesi;
• yaprak biti popülasyonunu kontrolü için insektisit uygulaması.

BAKTERİ

Bezelye bakteriyel yanıklığı (Pseudomonas syringae pv. pisi)

Taban yapraklarında ıslak görünümlü küçük, köşeli lekeler görülür. Gövde üzerinde bu uzun lekeler, zeytinler, birleşir ve kahverengi çizgiler oluşturur. Erken enfeksiyonlar çiçeklerin veya ilk baklaların kurumasına neden olabilir. Geç enfeksiyonlar baklalarda dairesel veya düzensiz lekelere neden olur ve saldırıdan sonra baklalar kuru kalır. Bakteriyel eksudat, etkilenen tüm alanlarda (yağışlı havalarda) sarımsı müsilajlı bir damla şeklinde görülür. Bulaşma, bakteriyel eksudatı diğer bitkilere taşıyan taşıyıcılar (su, hava, insanlar, ekipman vb.) tarafından sağlanır. Bakteri, hastalıklı tohumlar aracılığıyla yıldan yıla bulaşır.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• dayanıklı bezelye çeşitlerinin yetiştirilmesi;
• sağlıklı tohum kullanımı;
• spesifik fungisitlerle kimyasal bezelye uygulamaları.

MİKOZİS

Bezelye mildiyösü (Peronospora pisi)

Hastalık, taban yapraklarında, yaprakların üst tarafında sarı lekelerin ortaya çıkmasıyla kendini gösterir. Yaprağın alt tarafında gri bir tüycük oluşur. Etkilenen dokular nekrotize olur ve yapraklar kurur. Benzer lekeler baklalarda da görülür. Şiddetli ataklar durumunda hastalık tohumları da etkileyebilir.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• dayanıklı çeşitlerin ve melezlerin yetiştirilmesi;
• doğru mahsul rotasyonu;
• yağmurlama sulamadan kaçının;
• spesifik fungisitlerle kimyasal bezelye tedavileri.

Bezelye külleme (Erysiphe pisi)

Bezelye külleme, bitkinin tüm organlarında ince, beyaz bir tabakanın ortaya çıkmasıyla kendini gösterir. Hastalık ilerler ve katmanın üzeri tozlu, gri ve nekrotizan bir hal alır.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• doğru mahsul rotasyonu;
• hasattan sonra bitki kalıntılarının yok edilmesi;
• spesifik fungisitlerle kimyasal bezelye tedavileri.

Bezelye Ascochyta yanıklığı (Mycosphaerella pinodes)

Yapraklarda kahverengi lekeler görülür ve ortasında küçük siyah noktalar belirir. Benzer lekeler baklalarda da görülür ve etkilenen dokular kabarıktır ve koyu bir sınırla çevrilidir. Saldırıya uğrayan baklalar kahverengi lekelere sahiptir ve tegument buruşuktur. Hastalık saplarda da kendini gösterebilir.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• doğru mahsul rotasyonu;
• hasattan sonra bitki kalıntılarının toplanması;
• sağlıklı tohum kullanımı;
• spesifik fungisitlerle kimyasal işlemler.

Bezelye beyaz çürüklük (Sclerotinia sclerotiorum)

Dallara ve yapraklara uzanan gövdelerde düzensiz, yumuşak ve ıslak lekeler görülür. Baklalarda ıslak ve yumuşak lezyonlar ortaya çıkar ve bunlar genişleyerek tahrip olmalarına neden olur. Hastalık gelişir ve etkilenen noktalarda mantarın fruktifikasyonunu temsil eden beyaz bir tüy oluşur.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• doğru mahsul rotasyonu;
• hasattan sonra bitki kalıntılarının toplanması ve yok edilmesi;
• etkilenen bitkilerin mahsulden uzaklaştırılması;
• yağmurlama sulamadan kaçının;
• dengeli gübreleme;
• özel fungisitlerle kimyasal tedaviler.

Gri küf (Botrytis cinerea)

Saldırı bitkinin tüm toprak üstü organlarında kendini gösterir. Yaprak üzerinde sarı, dairesel lekeler belirir ve sarıya döner. Baklalarda, saldırı ıslak çürüklük ile kendini gösterir. İlk olarak baklaların üst kısmında görülür. Hastalık ilerledikçe, etkilenen organlarda gri bir miselyum gelişir.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• etkilenen bitkilerin mahsulden uzaklaştırılması;
• yağmurlama sulamadan kaçının;
• dengeli gübreleme;
• büyüme mevsimi boyunca spesifik fungisitlerle kimyasal işlemler.

Fusarium solgunluğu (Fusarium oxysporum)

İlk belirtiler bazal yaprakların solmasıdır. Hastalık gelişir ve tüm bitki solar. Gövde kesitinde, iletim dokusunun kahverengileşmesi gözlenir. Zamanla gövdenin yüzeyinde mantarın fruktifikasyonunu temsil eden beyaz bir gelişim oluşur.

Önlem ve kontrol tedbirleri:

• doğru mahsul rotasyonu;
• enfekte olmuş döküntülerin toplanması ve yok edilmesi;
• yabani ot kontrolü;
• spesifik fungisitlerle kimyasal işlemler.

BEZELYENİN BAŞLICA ZARARLILARI

Tripsler

Birçok sebze türüne saldıran, çıplak gözle görülmesi zor olan küçük zararlılardır. Bitkilerin uçlarına, çiçeklerine, yapraklarına yerleşerek çiçeklerin dökülmesine ve bitkilerin cüceleşmesine neden olurlar.

Kontrol yöntemleri:

• tuzakların kullanımı;
• spesifik insektisit uygulamaları.

Yaprak bitleri

Bir bitkiden diğerine veya bir türden diğerine göç eden polifag türlerdir. Kendiliğinden oluşan florada büyürler ve daha sonra kültür türlerine geçerler. Yaprakların, çiçeklerin veya çiçek salkımlarının ve genç sürgünlerin alt tarafında bir kolonidir. Böcekler sokar ve hücre özsuyunu emerek bitkide strese neden olur. Şiddetli bir saldırı durumunda bitkinin ölümüne neden olur.

Kontrol yöntemleri:

• tuzakların kullanımı;
• spesifik insektisit uygulamaları.

Bezelye biti (Bruchus pisorum)

Yılda bir nesil geliştirir ve yetişkin olarak depolarda, istila edilmiş tahıllarda, duvar ve zemin çatlaklarında kışı geçirir. Larvalar oval kutu tanelerinin içini kemirerek kütlelerinin %40-50’sine kadarını tüketir. Yetişkinler polenle beslenir ve önemli bir zarara neden olmazlar.

Kontrol yöntemleri:

• vejetasyona özel insektisitlerle uygulamalar.

Bezelye kapsül kurdu (Cydia nigricana)

Yılda bir nesli vardır ve toprakta ipeksi bir koza içinde tam gelişmiş bir larva olarak kışı geçirir. Genellikle bezelyelere saldırır, ancak diğer sebze türlerine de saldırabilir. Larvalar düzensiz bir şekilde kemirir. Bir larva dört tohuma kadar saldırabilir. Baklalarda, mahsulün kalitesini düşüren ipeksi iplikler ve larva dışkıları görebilirsiniz.

Kontrol yöntemleri:

• belirli böcek ilaçları ile kimyasal işlemler.