Bir bağ plantasyonu kuruluşu, öncelikle önemli bir yatırım gerektiren karmaşık bir süreçtir, ancak aynı zamanda, güçlü kütüklere sahip düzenli bir asma dikim prosedürüne ve plantasyonuna ulaşmak ve seçilen çeşidin üretim potansiyelini en üst düzeye çıkarabilmek için teknolojik adımlara uyulmasına özen gösterilmelidir.

Asmalar, farklı özelliklere sahip üç yetiştirme sisteminde (korumasız, yarı korumalı ve korumalı) yetiştirilir; bu sistemler yetiştirilen çeşitler, seçilen yetiştirme şekilleri, çevresel faktörler ve uygulanan yetiştirme teknikleri tarafından belirlenir.

Korumasız yetiştirme sistemi, asmayı etkileyen minimum kış sıcaklıklarının (sofralık üzümler için -18 ºC’nin altında ve şaraplık üzümler için -20 ºC’nin altında), 10 yılda en fazla 1 veya 2 nadiren meydana geldiği bölgelerde karakteristiktir. Bu sistemin ayırt edici özellikleri, kütüklerin yarı yüksek veya uzun gövdeler üzerinde yetiştirilirken meyve veren kısımların zemin seviyesine göre 0,6-1,2-2 m arasında değişen yüksekliklerde yer almasıdır.

Yarı korumalı yetiştirme sistemi, asmaları etkileyen minimum sıcaklıkların 10 yılda en fazla 2-4 bir sıklığa sahip olduğu iklim bölgelerinde bulunur. Böylece, kış aylarında, kütüğün tabanında bulunan bazı kısımların kısmen toprakla örtülmesiyle koruma sağlanır. Bu yetiştirme sistemi, dona karşı direnci artırılmış çeşitlerin kullanılması, yarı yüksek ve uzun güdük büyüme biçimleri ve her yıl gövdenin dibinde iki tomurcuklu 1-2 yenileme çıkıntısı tutulmasıyla ayırt edilebilir. Sonbaharda, onları dondan korumak için, bu çıkıntılar üzerinde büyüyen yıllık sürgünler sıra yönünde yönlendirilir ve bir toprak tabakasıyla örtülür.

Korumalı yetiştirme sistemi çok daha emek yoğun ve maliyetli bir sistemdir ve çoğunlukla üzüm bağları içindeki belirli mikro alanlarda (örneğin etek yamaçlarında) uygulanmaktadır. Asmaları etkileyen kış sıcaklıklarının (diğer sistemlere kıyasla) 10 yılda en az 4’ünden daha yüksek bir sıklığa sahip olduğu alanlarda kullanılır. Bu sistemde kullanılan kütüklerin büyüme şekli, kış için tamamen veya kısmen toprakla örtülmesine olanak tanıyan alçak olandır.

ÜZÜM ASMA ÇEŞİTLERİ 

Günümüzde, asma dikimi sırasında kullanılan mesafeler, dikim yoğunluğu, kütüklerin büyüme biçimleri, arazinin eğimi ve aynı zamanda arazinin mekanizasyon olasılığı ile belirlenen beş tür üzüm asması vardır. 

Dolayısıyla, bazıları aşağıda belirtilmiştir:

• düzenli bağlar (orta eğimli, %15’in altında, asma dikim mesafeleri – sıralar arası 2,2 m ve sıra başına kütükler arası 1-1,4 m, normal yoğunluklarda), hem sofralık hem de şaraplık üzüm çeşitleri için uygundur. Kullanılan yetiştirme şekilleri hem alçak, hem yarı yüksek hem de yüksek olabilir, bu en yaygın türdür.
• geniş mesafeli bağlar (düz veya hafif eğimli %8 araziler için), asma dikim mesafeleri sıralar arası 3-3,6 m ve sıra başına kütükler arası 1,2-1,4 m, daha düşük yoğunluklar), sofralık çeşitler ve mevcut tüketim şaraplar yüksek verimliliğe sahip olanlar için uygundur. Kullanılan yetiştirme şekilleri uzun boylu olanlardır.
• teraslardaki bağ plantasyonu (dik eğimli arazi, %12-14, düşük verimli topraklar, asma dikim mesafeleri sıralar arası 2 m, sıra başına kütükler arası 1 – 1,4), çoğunlukla kaliteli şaraplar (beyaz ve kırmızı) için yetiştirilen çeşitler, kütükler için kullanılan büyüme şekli yarı yüksektir.
• kum üzerindeki bağ plantasyonu (sıralar arası 2,5 m’den fazla ve sıra başına kütükler arası 1 – 1,4 m’den fazla asma dikim mesafeleri, orta yoğunluklar, düşük, yüksek ve yarı yüksek yetiştirme şekilleri), burada çoğunlukla sofralık şaraplar (rose, beyaz) için çeşitler ve yüksek veya orta canlılığa sahip sofralık üzümler için çeşitler yetiştirilmektedir. Bunlar bölgesel karakterlidir.
• aile üzüm bağları şaraplık üzüm çeşitlerinin yanı sıra sofralık üzüm çeşitlerinin de yetiştirildiği (daha küçük arazilerde, sıralar arası 1,5 – 1,8 m ve sıra başına kütükler arası 1 – 1,4 m asma dikim mesafeleri ve yüksek dikim yoğunlukları ile kurulmuştur).

BAĞ DİKİMİ İÇİN YER SEÇİMİ

Bağ plantasyonu için arazi seçerken, bazı temel hususları dikkate almak önemlidir; zira arazinin, potansiyellerini hem nicelik hem de nitelik olarak en üst düzeye çıkarmak için ekili çeşitlerin büyüme ve meyve verme gereksinimlerini en iyi şekilde sağlaması gerekir. Aynı zamanda, söz konusu arazinin aşağıdaki gibi belirli koşulları karşılaması da önemlidir:

• temel kamu hizmetlerine (su, elektrik, vb.) bağlanma imkanına sahip olması
• kirli alanlardan uzakta yer alması;
• pazar yeri olarak hizmet verebilecek alanların yakınında yer alması;
• işgücü için erişilebilir olması.

Asmanın özel gereksinimleri göz önünde bulundurulduğunda, çeşitli iklim olaylarından (dolu, geç donlar, uzun süreli kuraklıklar, vb.) sıkça etkilenen veya aşırı nem veya aşırı kalsiyum karbonat veya çözünebilir tuzlara sahip alanlardan ve yeraltı su seviyesinin sığ derinliklerde (1-2 m) bulunduğu alanlardan kaçınmak gerekir. Ayrıca, asmalar diğer mahsuller için uygun olmayan arazileri kullandığından, kumlu, taşlı, yamaç topraklar seçilmelidir.

ARAZİ HAZIRLIĞI

Arazinin asma dikimine hazırlanması için yapılması gereken başlıca işler, arazinin ormansızlaşma ve tesviye edilmesi, toprağın dinlendirilmesi ve gübrelenmesidir.

Ormansızlaşma. Arazide bulunan odunsu bitki örtüsünün (ağaçlar, kütükler, kalın kökler, vb.) ortadan kaldırılmasını temsil eder ve özel makinelerle (buldozer bıçağı, kazıyıcı pençe, vb.) donatılmış traktörlerle gerçekleştirilir. Söz konusu arazide çeşitli hastalıklardan etkilenmiş bir bağ plantasyonu mevcutsa, kütükler tamamen çıkarılacak (çıkarılabilecek maksimum kök sayısı ile) ve toprağın dinlenme süresi sağlanacaktır. Ayrıca, eski plantasyonların ormansızlaşma durumunda, yeni plantasyonda patojenlerin devam etmesine kaynak teşkil etmemesi için, söz konusu arazide mevcut olan asmaların tüm kökleri toplanmalı, sökülmeli ve yakılarak imha edilmelidir.

Arazinin tesviyesi (şekillendirilmesi). Bu işlem ormansızlaşma sonrası gerçekleştirilir ve çok önemlidir çünkü arazide düzensizliğin varlığı sulama sistemlerinin kurulması, aşırı nemin tahliye edilmesi, toprak erozyonuyla mücadele gibi belirli faaliyetlerin yürütülmesinde bir rahatsızlık teşkil eder ve ayrıca asma kütüklerinin düzensiz büyümesini ve gelişmesini etkiler. Toprak tesviyesi, rölyef koşullarına, peyzaj sistemine, parselasyon olanaklarına ve arazi yapılandırmasına göre gerçekleştirilir.

Toprağın dinlenme dönemi. Genel olarak, üzerinde uzun bir süre üzüm bağı tesis edilmiş olan arazi, toprak yapısını ve verimliliğini eski haline getirmek ve aynı zamanda bitki sağlığı önlemi olarak (eski plantasyondan belirli hastalıkların ve zararlıların bulaşmasını önlemek için) yem bitkileriyle (çok yıllık veya tek yıllık) belirli bir süre (3-5 yıl) işlenir. Genellikle toprağın bu dinlenme süresi yaklaşık üç ila dört yıldır.

ARAZİ GÜBRELEMESİ

Asma yetiştirilen araziler eğimli, kumlu, erozyona uğramış, diğer mahsuller için uygun olmayan, genellikle düşük besin içeriğine sahip arazilerdir, bu nedenle, ilk başta ortalama düzeyde besin kaynağı sağlamak için araziyi gübrelemek gerekir. Spesifik gübreler uygulanacak, dozlar toprak analizi sonuçlarına göre belirlenecektir.

ÇEŞİT SEÇİMİ

Plantasyonların kurulması için çok önemli bir faktördür çünkü çeşit, kalitenin yanı sıra verimlilik seviyesini de sağlayan ana faktördür. Her çeşidin çevresel koşullarla ilgili belirli özel gereksinimleri vardır, bu nedenle çeşidin gereksinimlerini mümkün olan en iyi şekilde karşılamak ve maksimum üretim potansiyelini sağlamak için seçimlerinin yanı sıra konumları da büyük bir özenle yapılmalıdır. Çeşitler esas olarak üretim yönüne uygun olarak seçilir. Bağcılık alanlarında yetiştirilen başlıca çeşitler arasında, üretim yönüne göre, aşağıdakiler sayılabilir:

• erken (Victoria, Cardinal), orta (Muscat Hamburg, Chasselas doré), geç (Afuz Ali, İtalya) olgunlaşan sofralık üzüm çeşitleri;
• beyaz şaraplar için çeşitler: sofra şarapları (Feteasca regală, Aligoté, Plavaie), üstün şaraplar (Feteasca Albă, Feteasca regală, Pinot Gris, Chardonnay, Sauvignon); 
• kırmızı şaraplar için çeşitler: sofra şarapları (Oporto, Băbeasca neagră), üstün şaraplar (Merlot, Pinot noir, Cabernet Sauvignon); 
• köpüklü şaraplar için çeşitler: Feteasca regală, Feteasca albă, Pinot noir;  
• yıllanmış damıtık için çeşitler: Plavaie, Feteasca regală, Mustoasa de Maderat.

Eğimli arazilerde çeşitlerin yerleştirilmesi aşağıdaki şekilde gerçekleştirilir:

• Yamaçların dibinde ve daha verimli topraklarda – sofra çeşitleri ve güncel tüketim şarapları için; 
• Daha az verimli topraklarda ve elverişli manzaralara sahip yamaçlarda – üstün beyaz ve kırmızı şaraplar için çeşitler;
• Yaylalarda ve daha yüksek rakımlarda –  hammadde ile yıllanmış şarap distilatları ve köpüklü şaraplar yapmak için.

DİKİM MESAFELERİNİN OLUŞTURULMASI

Üretim seviyesi, kalitesi ve üretim maliyetleri, dikim yoğunluğunu (birim alandaki kütük sayısı) belirleyen sıralar arasındaki ve sıra başına bitkiler arasındaki mesafelerden etkilenir, bu nedenle optimum dikim mesafelerinin seçimi, üzüm bağlarının kurulması sürecinde önemli bir bağlantıdır.

Dikim yoğunluğu bir dizi faktör tarafından etkilenir: büyüme şekli, üretim yönü, toprak verimliliği, iklim koşulları, verimli çeşitlerin canlılığı, aşılama için kullanılan anaçların canlılığı ve kesimdeki tomurcuk yükü.

Bölgeye bağlı olarak, 1,0/1,0 ila 1,8/1,8 m arasında değişen farklı dikim mesafeleri kullanılır, ancak bunlar çeşidin canlılığına bağlı olarak da farklı olabilir. Örneğin, teraslı yamaçlarda, düşük verimli topraklarda, düşük ve orta kuvvetli çeşitlerle, sıralar arasındaki dikim mesafeleri yaklaşık 2 m ve sıra başına bitkiler arası – 1.0 – 1.2’dir. Dikim mesafelerinin belirlenmesi, çeşitli kriterlere (işin mekanizasyon olanakları, bağ türü, biyotop koşulları vb.) dayanan karmaşık bir prosedürdür, bu nedenle, seçilen çeşidin büyüme ve meyve verme özelliklerine bağlı olarak en uygun mesafenin seçimi için uzman olan bir bilirkişiye başvurulması da önerilir.

ARAZİNİN KAZIKLA ÇEVRİLMESİ  

Bu, her bir asmanın plantasyonda işgal edeceği yeri, kazıkla çevirme adı verilen kazıklar (50-60 cm uzunluğunda) kullanarak zeminde işaretleme işlemidir. Arazi kazıkla çevirme işlemi, ilkbahar dikimleri için kış sonunda veya sonbahar dikimleri için arazi tesviye edildikten sonra sonbahar başında yapılabilir.

Kazıkla çevrilme işleminden önce ekim mesafeleri, sıra oryantasyonu ve kazıklama sistemi belirlenecektir. Kazıklama işleminin doğru bir şekilde yürütülmesi, bir parselden diğerine kesintisiz düz sıralar, her bir kütük için eşit alan ve agregalar için uzun çalışma uzunlukları sağlar. Sıraların yönlendirilmesi, bitkilerin ışık gereksinimlerini karşılayacak ve eğimli arazilerde toprak erozyonunu önlemeye yardımcı olacak şekilde gerçekleştirilir.

Yaygın olarak kullanılan kazık sistemi, sıralar arasındaki mesafenin sıra başına asmalar arasındaki mesafeden daha fazla olduğu “dikdörtgen” sistemidir. 

Bu amaç için gerekli malzemeler şunlardır:

• teodolit (geniş alanlar veya eğimli araziler için);
• hizalamaları işaretlemek için renkli mandallar (kırmızı veya beyaz);
• çelik şeritler (mesafe ölçümü için); 
• bantlar;
• işaretli teller (bazıları sıra aralıklı, bazıları asmalar arası sıra aralıklı);
• kazıklar;
• kazıkları sabitlemek için özel aletler.

ASMA DİKİMİ

Genel olarak 3 ekme dönemi vardır: sonbahar, ilkbahar ve yaz.

Sonbahar dikimi. Bu en iyi dikim dönemi olarak kabul edilir, çünkü yaralar ilkbaharda iyileşir, dikim daha erken başlar ve katmanlı asmaların kış boyunca değer kaybetme riski önlenir. Genellikle Kasım ayında, negatif sıcaklıklar oluşmadan önce, iyi drene edilmiş topraklarda yapılır, ancak ara sıra uygulanır.

İlkbahar dikimi. Dikim mümkün olduğunca erken, Mart ayından Nisan başına kadar yapılır, ancak toprak sıcaklığı 40-50 cm derinlikte 8-10 ºC civarında olmalıdır. Vejetasyon daha geç başlar. Kök boğulmasını önlemek için asma dikimi aşırı nemli, ağır topraklarda Mayıs ayında yapılmalıdır.

Yaz dikimi. Temmuz-Ağustos aylarında saksılarda, besin küplerinde veya polietilen torbalarda güçlendirilmiş asmalarla yapılır.

Dikim sürecinin aşamaları: çukurların kazılması, asmaların dikimi için hazırlanması, gerçek dikim.

Asmaların dikim için hazırlanması. Asma dikimi ile ilgili olarak asmalar titizlikle kontrol edilmelidir. Bu, aşılama noktasındaki kusurlar, başparmağın aşıya bastırılmasıyla ortaya çıkan kusurlar, kuru/kararmış kökler, kuru kamışlar veya cansız tomurcuklar gösteren asmaların alınması anlamına gelir. Bu nedenle, aşılama noktası etrafında düzgün kaynak gösteren, sağlıklı, iyi hizalanmış kamışlara, güçlü, sulu, inci beyazı köklere sahip, canlı sürgünlere sahip sağlıklı asmalar kullanılmalıdır.

Dikim öncesi çalışmalar şunlardan oluşur: asma budama, parafinleme ve çamur batırma.

Asma budama. Köklerin ve kamışların kısaltılmasını içeren bir işlemdir, özellikle kamış 8-10 cm’ye (3-4 tomurcuk) ve bazal kökler 8-10 cm’ye kısaltılır. Dikim bir ekici ile yapılırsa, budama daha kısa tutulur (2 tomurcuk ve 1 cm’lik taban kökleri). Ayrıca güdük anaçtan çıkarılır ve anacın ara düğümlerinde kökler varsa, alınmalıdır.

Çamura batırma işlemi, budama işleminden hemen sonra gerçekleştirilir. Kökler ve anaç uzunluğunun yaklaşık 15 cm’si ⅔ killi toprak, ⅓ inek gübresi ve sudan oluşan çamura, köklere iyi yapışan homojen kıvamında bir macun elde edilene kadar yerleştirilir. Asmalar çamurla ıslatılır, çukurlara yayılır ve hemen dikilir.

Parafinleme, asmaların üst kısmının özel olarak hazırlanmış bir parafin karışımına yerleştirilmesinden oluşur.

Öneriler:

• Dikim boyunca, kesilmiş ve çamura bulanmış asmalar gölgelendirilerek veya geçici olarak depolanarak su kaybını önlemek için korunmalıdır.
• Hazırlıklar dikim günü yapılır.

ASMALARIN GERÇEK DİKİMİ

Çukurların kazılması. Sıra yönünde, kazığın aynı tarafında, 3 – 5 cm uzakta, yaklaşık 50 cm derinlikte ve 35 – 40 cm genişlikte yapılır. Çukurun tabanında, iyi ezilmiş topraktan bir höyük yapılır.

Gerçek dikim. Aşılanmış asma dik bir pozisyonda, çukurun duvarına yaslanmış ve kökleri çukurun tabanındaki toprak tümseğinin etrafına yayılmış şekilde yerleştirilir. Aşılama noktası, kordon kazığa bakacak şekilde zemin seviyesinden birkaç santimetre yukarıda olmalıdır. Ardından köklerin üzerine 15 – 20 cm kalınlığında bir tabaka halinde nemli, ezilmiş bir toprak koyun. Asmanın orijinal pozisyonunda kaldığından emin olarak, toprak çukurun dışından içine doğru dikkatlice sıkıştırılmalıdır.

Daha sonra gübre çukura (yaklaşık 2-6 kg) yerleştirilir. Her asma 5 – 10 L su ile sulanmalıdır. İlk sulamada bir köklenme uyarıcısı da uygulanabilir. Daha sonra asmaların üzeri iyi ezilmiş, nemlendirilmiş toprakla, yaklaşık 5 cm kalınlığında bir tabaka ile örtülür.

Şiddetli don veya ilkbahar hafif don tehlikesi olmayan bölgelerde, tümsekleri ihmal etmek mümkündür, ancak şaraplar üst üçte birlik kısımlarında parafinleme ile korunacaktır. Sonbahar asma dikiminde, kesilmemiş kordonlu asmaların kullanıldığını, ancak tümseklerin zorunlu olduğunu belirtmek önemlidir.