Ayva (Cydonia oblonga), Rosaceae familyasının bir parçası olup, hanelerde sıklıkla bulunan rustik bir ağaçtır. Sağlam bir görünüme sahip, orta kuvvette bir ağaçtır. Ayva güneybatı Asya’ya özgüdür ve antik çağlardan beri yetiştirilmektedir. Ayva erkenci bir meyve ağacıdır. Dikimden 2-3 yıl sonra meyve verir ve yüksek üretim kapasitesine sahiptir. Işık ve ısıya karşı iddialı bir türdür. Ayva plantasyonları gölgeli arazilerde yer alırsa dallar çıplaklaşır ve verim potansiyeli düşer. Kök sistemi sığ ve taç kalındır. Ağaçların kabuğu çok hassastır, yüzeysel darbelerden bile etkilenir. Meyveleri yüksek derecede jelleşme özelliğine sahiptir. Bu nedenle ayvalar reçel veya marmelat için rağbet görür. Ayvalar ayrıca şeker, protein, pektin, kalsiyum, magnezyum, potasyum, demir içerir. Ayva tedavileri, meyve ağaçlarını sağlıklı, hastalık ve zararlılardan uzak tutmak için çok önemlidir.

AYVADA GÖRÜLEN BAŞLICA HASTALIKLAR

BAKTERİ

Ateş yanıklığı (Erwinia amylovora)

Tüm meyve bahçesini tehlikeye atabilecek çok tehlikeli bir hastalıktır. Bu hastalığın ortaya çıkması yüksek atmosferik nem, rüzgar, yağış ve yüksek sıcaklıklar tarafından desteklenir. Bu hastalık tarafından saldırıya uğrayan ağaçlar ateşle yanmış gibi görünür. Sürgünler solar ve kahverengi bir renk alır, meyveler siyaha döner veya lekelenir. Yağışlı havalarda, etkilenen bölgelerde bakteriyel eksudat görülür.

Önleme ve kontrol tedbirleri:

• etkilenen ayva dallarının budanması ve yakılması;
• her yağmurdan sonra özel fungisitlerle uygulanan kimyasal işlemlerin yapılması.

Taç uru hastalığı (Agrobacterium radiobacter pv. tumefaciens)

Hastalık, bitkinin yaşına ve etkilenen organa bağlı olarak farklı boyutlara sahip tümörlerin (safra) ortaya çıkmasıyla kendini gösterir. Başlangıçta köklerde, gövdelerde ve nadiren dallarda veya yapraklarda küçük, pürüzsüz, yumuşak tümörler görülür. Zamanla tümörler büyür, kahverengi veya kahverengimsi siyah olur ve pürüzlü bir görünüme sahip olur. Patojen ayva ağacına nematod, dolu, böcek vb. nedenlerle oluşan yaralar yoluyla girer. Ayrıca, bu hastalığın ortaya çıkması 22 ila 30 °C arasındaki sıcaklıklar ve % 80 atmosferik nem ile desteklenir.

Önleme ve kontrol tedbirleri:

• dikimden önce fidelerin ayıklanması;
• meyve bahçesi uygun şekilde hazırlanmış bir arazi üzerinde kurulmalı;
• bir ağaçtan diğerine geçerken makas ve aletlerin dezenfekte edilmesi;
• etkilenen dalların sağlıklı alana budanması, Bordeaux karışımı tedavisi uygulanması ve yaraların iyileştirici mastik ile kaplanması;
• fidan köklerinin % 1’lik Bordeaux karışımı solüsyonunda ıslatılması;
• vejetasyon sırasında bakır bazlı ürünlerle tedavi edilmesi.

MİKOZİS

Yaprak yanıklığı (Diplocarpon maculatum)

Bu mantar ayva ve armut bahçelerinde, daha az sıklıkla da elma bahçelerinde parazitlenir. Ana saldırı şekli yapraklar üzerindedir. Belirtiler dairesel, krem sarısı lekeler ve daha sonra kırmızımsıdır. Bu lekelerin ortasında mantarın fruktifikasyonunu temsil eden siyah noktalar görülür. Lekeler birleşebilir ve ağaçların tamamen dökülmesine neden olabilir. Hastalık sürgünlere ve meyvelere saldırabilir. Sürgünler kahverengiye döner ve kurur. Meyvede yapraktakilere benzer lekeler vardır. Bunlar birleşir ve meyve özü çatlar. Hastalıklar bu çatlaklar üzerinde gelişerek meyvenin çürümesine neden olur.

Önleme ve kontrol tedbirleri:

• dökülen yaprakların toplanması ve yakılması;
• dayanıklı ayva çeşitlerinin yetiştirilmesi;
• saldırıya uğramış sürgünlerin budanması ve yakılması;
• spesifik fungisitlerle kimyasal işlemlerin uygulanması.

Kahverengi çürüklük (Monilinia linhartiana)

Soğuk ve yağışlı bölgelerde yetişen ağaçlarda en çok zarar veren hastalık olarak kabul edilir. Saldırıya uğrayan yapraklar düşmeden sarkar, çiçekler kahverengiye döner ve kurur ve dallar kanca şeklinde bükülür. Genç meyveler buruşur, kahverengiye döner ve kitlesel olarak dökülür. Olgun meyvelerin özü çürür ve dış kısmında sarı-gri yastıklar oluşur. Son olarak, olgun meyveler mumyalaşır ve ağaçta kalarak bir sonraki yıl hastalığın bulaşmasını sağlar. Mantar mumyalaşmış meyvelerde ve saldırıya uğramış dalların kabuklarında kışı geçirir.

Önleme ve kontrol tedbirleri:

• saldırıya uğramış meyvelerin toplanması ve yok edilmesi;
• etkilenen dalların kesilmesi ve yakılması;
• etkilenen dalların sağlıklı alana kadar kısaltılması, % 4-5’lik Bordeaux karışımı ile işlem görmesi ve yaraların iyileştirici mastik ile kaplanması;
• dormant dönemde bakır bazlı ürünlerle kimyasal uygulamaların yapılması;
• vejetasyonda spesifik fungisitlerle önleyici tedavilerin uygulanması.

Külleme hastalığı (Podosphaera clandestina)

Saldırı, genç sürgünlerin yapraklarında beyaz lekelerin ortaya çıkmasıyla kendini gösterir. Bunlar genişler ve tüm yaprağı kaplar. Hastalık ilerler ve miselyum gri ve tozlu hale gelir. Saldırıya uğrayan dokular kırışır ve kurur. Mantar genç meyvelere de saldırır. Meyveler çatlar ve çürür.

Önleme ve kontrol tedbirleri:

• dengeli gübreleme;
• dayanıklı çeşitlerin yetiştirilmesi;
• sürgünlerin ve saldırıya uğramış meyvelerin yakılması;
• vejetasyonda spesifik fungisitlerle kimyasal işlemlerin yapılması.

AYVANIN BAŞLICA ZARARLILARI

Doğu meyve güvesi (Grapholita molesta)

Yılda 3-4 nesil verir ve kabuk çatlaklarında ipeksi bir koza içinde larva gibi kışı geçirir. Bu güve ayva ağacının sürgünlerine, yapraklarına ve meyvelerine saldırır, ancak en çok zararı meyvelere verir. İlk neslin larvaları sürgünlere saldırır ve onlarla beslenir, yeni kurulan meyve bahçelerinde ve fidanlıklarda büyük hasara neden olur. III. ve IV. nesil larvalar meyvede önemli zararlara neden olur. Meyveye sap bölgesinden veya “uç” bölgesinden girerler ve çekirdeğin etrafındaki düzensiz galerileri kemirirler. Meyveler büyümeden durgunlaşır, çürür ve dökülür.

Kontrol yöntemleri:

• saldırıya uğramış meyve ve sürgünlerin budanması ve yok edilmesi;
• cezbedici tuzakların kullanımı;
• spesifik insektisitlerle toplu uçuş sırasında uygulanan kimyasal işlemlerin yapılması.

Şeftali güvesi (Anarsia lineatella)

Bu tür ayva ağaçlarında da bulunur. Yılda üç nesil geliştirir ve pul pul dökülmüş kabuğun altında larva olarak kışı geçirir. İlkbaharda kış barınağını terk eder ve tomurcuklara saldırırlar. Genç sürgünlerde larvalar delikler açar. Yeni çıkan dişiler tomurcukların üzerine yumurta bırakır ve larvalar erken çeşitlerin meyvelerine nüfuz eder. Sonraki nesillerin larvaları olgunlaşma aşamasında meyvelere nüfuz eder ve burada derin galeriler kazarlar.

Kontrol yöntemleri:

• etkilenen dalların (sürgünlerin) budanması ve yok edilmesi;
• spesifik insektisitlerle kimyasal işlemlerin yapılması.

Yaz meyve tortrix (Adoxophyes orana)

47’den fazla otsu ve odunsu bitki türüne (ayva dahil) saldıran polifag bir türdür. Larvalar ilkbaharda, tomurcukları ve yaprakları kemirir. Larvalar sığ galeriler kazdıkları meyvelere girerler. Açılan yaralar Monilya mantarının giriş noktalarıdır.

Kontrol yöntemleri:

• spesifik insektisitlerle kimyasal işlemlerin yapılması.

San Jose kabuklu biti  (Quadraspidiotus perniciosus)

200’den fazla bitki türüne saldıran polifag bir türdür. Yılda 1-3 nesil verir ve etkilenen türlerin kabuklarında larva olarak kışı geçirir Dişiler ve larvalar, konukçu bitkilerin hücre özsuyuyla beslenen meyveler de dahil olmak üzere etkilenen bitkilerin tüm organlarına yayılır. Büyük bir saldırı durumunda, böceğin vücudunu koruyan kalkanlar üst üste biner ve ağaçları boğar. Büyümeleri durur ve 2-3 yıl sonra kururlar.

Kontrol yöntemleri:

• dalların sert bir fırça ile temizlenmesi;
• bahçe yağı bazlı ürünlerle uyku dönemi tedavilerinin uygulanması;
• özel insektisitlerle kimyasal işlemlerin yapılması.

Amerikan beyaz kelebeği (Hyphantria cunea)

Meyve ağacı türlerinin yanı sıra süs ağaçlarına (dut, çınar vb.) da saldıran polifag bir türdür. Yılda iki nesli vardır ve kışı toprağın yüzey tabakasında pupa olarak geçirir. Bu böcek ağaçlarda yaprak dökülmesine dolaylı olarak da meyve üretiminde azalmaya neden olur. Tırtıllar yaprakların alt tarafına yerleşir ve onları tüketmeye başlar. Ayrıca içinde beslendikleri bir tür yuva inşa ederler.

Kontrol yöntemleri:

• spesifik insektisitlerle kimyasal işlemlerin yapılması.

Kahverengi kuyruklu güve (Euproctis chrysorrhoea)

Çeşitli ağaçlara ve meyve ağaçlarına saldıran polifag bir türdür. Yılda bir nesli vardır ve sürgünlerin tepesinde bir koza içinde larva gibi kışı geçirir. Larvalar tomurcuklara ve yapraklara saldırır ve ağaçların dökülmesine neden olabilir. Bu zararlının varlığını tespit etmek için ayva ağacı çok iyi incelenmelidir.

Kontrol yöntemleri:

• larvaların bulunduğu dalların kesilmesi;
• özel insektisitlerle kimyasal işlemlerin uygulanması.

Meyve yazıcı böceği (Scolytus rugulosus)

Birçok türe (ayva dahil) saldıran polifag bir zararlıdır. Eski meyve bahçelerinde bulunurlar. Larva ve erginler kabuk ve odun arasındaki boşlukta yaşar ve floem ile beslenir. Yetişkinler gövde ve dallar boyunca galeriler açar ve larvalar ahşapta delikler açar. Saldırılar şiddetli olur ve tekrarlanırsa ağaçlar kurur.

Kontrol yöntemleri:

• etkilenen ağaç ve dalların yakılması;
• dikim malzemesinin kontrol edilmesi;
• meyve bahçesindeki tüm döküntülerin toplanması;
• uyku döneminde özel işlemlerin yapılması;
• spesifik insektisitlerle kimyasalin uygulanması.

Şeftali gözkurdu (Rhynchites bacchus)

Erginler çiçek tomurcukları, yapraklar ve meyvelerle beslenir. Meyve ağacı türlerine saldıran polifag bir türdür. Dişiler yumurtalarını yeni oluşmuş meyvelere bırakır. Larvalar meyvelerde büyür, burada posa ve tohumları tüketirler. Bu zararlı sadece kahverengi çürüklük hastalığının varlığında gelişebilir.

Kontrol yöntemleri:

• sonbaharda meyve bahçesindeki toprağı mobilize edilmesi;
• mumyalanmış meyveleri toplamak;
• özel insektisitlerle kimyasal işlemlerin yapılması.

Elma iç kurdu (Cydia pomonella)

Çeşitli meyve ağacı türlerine saldıran polifag bir türdür. Farklı yaşlardaki larvalar meyveye saldırır. Dişiler yumurtalarını doğrudan meyvenin üzerine veya meyvenin yakınındaki yapraklara bırakır. Yumurtadan çıktıktan sonra larvalar meyvede galeriler kazar ve içeride dışkı bırakır.

Kontrol yöntemleri:

• ergin uçuşunu belirlemek için feromon tuzaklarının kullanılması;
• spesifik insektisitlerle kimyasal uygulamaların yapılması.

Elma yaprak biti (Aphis pomi)

Çeşitli meyve ağacı türlerine saldıran polifag bir türdür. Yaprak bitleri alt yapraklarda ve büyüme uçlarında kolonize olur. Saldırıya uğrayan ağaçlarda küçük büyümeler olur, meyve tomurcukları farklılaşma göstermez, meyveler küçük kalır, üretim güçlü bir şekilde etkilenir. Yaprak bitleri ayrıca çeşitli virüsleri de bulaştırır.

Kontrol yöntemleri:

• spesifik insektisitlerle kimyasal işlemlerin yapılması.

Benekli tentiform yaprak avcısı (Phyllonorycter blancardella)

Bu böcek çeşitli süs çalılarına ve meyve ağaçlarına saldırır. Larvalar yaprakların üst derisi ile alt derisi arasındaki dokulardan beslenir. Büyük bir saldırı fotosentez kapasitesini büyük ölçüde azaltabilir ve böylece üretimi düşürebilir.

Kontrol yöntemleri:

• yere düşen yaprakların toplanması ve yok edilmesi;
• özel insektisitlerle kimyasal işlemlerin uygulanması.

Meyve gözkurdu (Sciaphobus squalidus)

Özellikle tomurcuk ve çiçek tomurcuklarına saldıran tehlikeli bir türdür. İki yaşında bir nesil geliştirir ve toprağın yüzey tabakasında yetişkin olarak kışı geçirir. İlkbaharda erginler ağaçlara tırmanarak tomurcuk ve çiçek tomurcukları ile beslenerek ortaya çıkarlar. Larvalar ağaçlar için zararlı değildir, kendiliğinden oluşan otsu bitkilerin kökleriyle beslenirler.

Kontrol yöntemleri:

• meyve bahçesinde toprak mobilizasyonu (sonbahar);
• spesifik insektisitlerle kimyasal uygulamaların yapılması.