Ayva (Cydonia oblonga), meyvenin teknolojik özellikleri ve türün adaptasyon kabiliyeti nedeniyle meyve ağaçları yetiştiriciliğinde önemli bir yere sahip olan bir çalıdır. Ayva meyveleri jelleştirici maddeler açısından zengindir, bu nedenle reçel veya marmelat için aranır, ancak taze olarak da yenir. Ayrıca elma ve armuda kıyasla daha iyi bir saklama kapasitesine sahiptirler.

Yetiştirme ve meyve verme özellikleri

Kök sistemi yüzeysel ve yan dallıdır. Toprak sıcaklığı 3 °C’nin üzerindeyse sürekli büyür. Gövde bükülmüştür ve gövdenin tabanında birkaç sap oluşturur. Taç kalın ve uzun dallıdır. Büyümeye başladıktan sonra geç çiçeklenir.

Ayva çiçekleri büyüme sürgünlerinin tepesinde oluşur. Meyve ile aşırı yükleme yapmaz ve dönüşümlü meyveden etkilenmez. Ayva erkenci bir ağaçtır. Dikimden 2-3 yıl sonra meyve vermeye başlar ve büyük bir üretim kapasitesine sahiptir.

İKLİM VE TOPRAK GEREKSİNİMLERİ

Ayva, yazları ılık ve kışları daha ılıman olan bölgeleri ve daha korunaklı yerleri tercih eden, ısıya ihtiyaç duyan bir türdür. Kışa iyi hazırlanırlarsa, ağaçlar -27 °C’lik sıcaklıklara dayanabilir. Büyüme mevsimi boyunca ayva -1 °C’nin altındaki sıcaklıklardan etkilenir. Zayıf gelişmiş kök sistemi nedeniyle, ağacın büyük miktarlarda suya ihtiyacı vardır.

Yılda 600-650 mm yağış alan bölgelerde iyi yetişir, ancak kuraklığa ve fazla suya tolerans gösterebilir. Ayva plantasyonları ışıktan yararlanacakları arazilere dikilmelidir. Aksi takdirde dallar kurur ve verim potansiyeli azalır. Her türlü toprakta iyi yetişirler.

Toprak hazırlığı

Meyve bahçesinin kurulacağı arsa güneye bakmalı ve sıralar kuzey-güney yönünde olmalıdır. Bu, gün boyunca büyük miktarda ışık sağlar. Arazi en az üç ay önceden sürülmelidir ve eğer plantasyon daha önce meyve bahçesi olarak kullanılmış bir arazide kurulacaksa, arazi 1-2 yıl önceden hazırlanır. Toprak yabani otlarla yoğun bir şekilde istila edilmişse, belirli ürünlerle püskürtülür.

Toprak organik gübrelerle (gübre, kompost) gübrelenir. Ağaçların köklerinin kolayca büyümesi için toprağın kazınması tavsiye edilir. Topraktaki tüm yabancı maddeler toplanır ve araziden uzaklaştırılır. Hassas dikim için arazi kazılabilir. Kazıklama, zeminde her ağacın konumunun işaretlendiği, daha doğrusu dikim alanına bir kazık yerleştirildiği işlemdir.

Dikim zamanı

Dikim için yılın en iyi zamanı Ekim ayının sonundaki sonbahardır. Seçilen yetiştirme sistemine bağlı olarak, klasik sistem için mesafe 5×4 m ve yoğun sistem için 4×2 m’dir. Fidanlar yetkili fidanlıklardan veya meyve bahçelerinden temin edilecektir. İyi ve sabit sonuçlar elde etmek için, çapraz tozlaşma için 2-3 çeşit ayva dikilmesi tavsiye edilir. Bir ev sisteminde, bir elma ağacı veya armut ağacı ile birlikte dikilebilir.

Kök budama

Kök gelişimini teşvik etmek için kökler kesilir. İşlem, hasarlı kısımları temizlemek ve sağlıklı bir kök sistemini korumak için yapılır. Nekrotik kökler tamamen kesilir ve sağlıklı olanlar 7-8 cm kısaltılır. Budama sadece fidanlar topraktan yeni çıkarılmışsa yapılır. Budamadan sonra kökler ıslatılır. Çamurlama, köklerin sarı toprak, taze gübre ve su karışımına yerleştirilmesidir. Çamur tabakasının rolü kök sistemi etrafında daha yüksek bir nem sağlamaktır ve çamur homojenik kıvamında olmalıdır. Ayva fidanları uzun mesafelere taşınmışsa, 2 saat boyunca su dolu bir kaba yerleştirilmelidir. Bu işlemin amacı fidanları tekrar nemlendirmektir.

Asıl dikimi

Bu aşama çukurun kazılmasıyla başlar. Arazi ekimden önce işlenmemişse, çukur 2-3 ay önce kazılmalı ve aşağıdaki boyutlara sahip olmalıdır: 100 x 100 x 80 cm. Arazi düzgün bir şekilde işlenmişse, çukur 1-2 gün önce veya hatta aynı gün kazılır. Bu durumda çukur aşağıdaki boyutlarda olacaktır: 50 x 50 x 50 cm.

Çukurun dibine, üst taraftan alınan verimli toprak ve iyi ayrıştırılmış gübre karışımı eklenir. Fidan, kökü tabandaki verimli tabakanın üzerinde kalacak şekilde çukura yerleştirilir. Kökler 10 cm toprakla örtüldükten sonra ilk yerleşim gerçekleştirilir (kenardan merkeze doğru). Dikim sırasında kökler toprakla yakın temas halinde olmalıdır. Dikim derinliği aşı noktası yerden 3-4 cm yukarıda olacak şekilde hesaplanır. Ayva fidanları kemirgen koruma malzemeleri ile kaplanabilir.

BAKIM İŞLERİ

İlkbaharda gerekli su sağlanmalıdır ve genç meyve bahçeleri söz konusu olduğunda sulama zorunludur. Ağaçların etrafında toprak yüzeysel olarak kazılır, bolca sulanır ve bitki artıklarıyla (malç) örtülür. Malçlama iyi bir bitki sağlığı durumu sağlar, yabani otların gelişmesini önler, topraktaki suyu korur ve bakım işlerinin sayısını azaltır. Yabani otlar ağaçların ihtiyaç duyduğu su ve besin maddelerini tükettiğinden ağaçlar arasındaki boşluk temiz tutulur. Vejetasyonun ilk üç yılında hiçbir herbisit kullanılmaz. Vejetasyonun ilk yılının sonunda (sonbahar) meyve bahçesindeki toprak 15-20 cm derinliğe kadar sürülür.

BUDAMA

Ayva budamaları her yıl yapılmaktadır. Budama, verimli bir ağaç ile sorunlu bir ağaç arasındaki farkı yaratır. Temel olarak şunları sağlamalıdırlar:

• büyüme ve meyve verme arasında denge;
• basit, dengeli taç;
• üretim kalitesi;
• taç yan dallanması.

Dikimden sonraki ilk baharda ağaç toprak seviyesinden 80 cm’ye kadar kısaltılır. Tomurcuklar büyümeye başladıktan sonra, 50 cm yüksekliğe kadar olan tüm büyümeler kesilir. Yaz aylarında, sürgünler 20-30 cm uzunluğunda olduğunda, bir taç oluşturmak için 3-4 (sürgün) seçin. Seçilen sürgünler ağaç üzerinde eşit olarak dağılmalı ve 90 dereceye yakın bir giriş açısına sahip olmalıdır. Gelecekteki tacı oluşturmak için seçilmeyen sürgünler ayıklanır.

Vejetasyonun ikinci yılında 3-4 sürgün seçilir. Dallar eşit şekilde büyümemişse, 50 cm’ye kısaltılır. Kesim dışa bakan bir tomurcuğun üzerinde yapılır. Dallar eşit olarak büyümüşse ve 60 cm’den uzun değilse, kısaltılmamalıdır. Yüksekliği 50 cm’ye kadar olan tüm büyümeler kesilir. Ana dallarla rekabet eden sürgünlerin yanı sıra gövde üzerinde büyüyenler de ortadan kaldırılır. Sadece ana dalları uzatan sürgünler bırakılır.

Vejetasyonun üçüncü yılında amaç taç yapısını sağlamlaştırmaktır. Budama, tacın havalandırılmasını ve aydınlatılmasını sağlamalıdır. Her yıl piç sürgünler ve dikey büyüme gösterenler ayıklanır. Ayva aşırı üretimden zarar görmez. Bu nedenle meyveyi düzenlemek için budama yapılmaz.

Dalların konumunun değiştirilmesi

Büyümeyi ve meyve vermeyi belirlemek amacıyla, dalların konumunu değiştirmek için bir dizi işlem gerçekleştirilebilir.

Dal eğitimi: dalların doğal pozisyonunun dikeye doğru değiştirilmesidir. Bu, dalın büyümesine ve güçlenmesine neden olur. Bu işlem esas olarak ağaçların olgunluk evresinde gerçekleştirilir. Bu aşamada, vejetatif büyüme yoktur ve bu işlem taç gençleşmesine yol açar.

Dal eğme: Dalların pozisyonunu yataya doğru değiştirmekten oluşur. Bu, daldaki meyve tomurcuklarının büyümesine ve tacın havalanmasına neden olur. Bol meyve elde etmek için dallar yatayın altına doğru eğilebilir. Bu işlem, vejetatif büyümenin baskın olduğu ağaçların genç evresinde uygulanır.

Dal kemeri: Bu pozisyon değişikliği ile, taban kısmı yükselen olarak kalır ve uç kısmı yatayın altına eğilir (alçalan). Bu işlem vejetatif büyümeye neden olur. Kemerlenme geçiren ağaçlar 2-3 yıl önce tomurcuklanmaya başlar.

Yabani ot kontrolü

Yabani otlar topraktaki su ve besin maddeleri için ağaçlarla rekabet ettiğinden, sıralar arasındaki aralık temiz tutulur. Bu nedenle yabani otlar temizlenmeli ve toprağa organik madde sağlamak için bir freze ile doğranmalıdır. Ancak en pratik çözüm herbisit kullanmaktır. Ayva için onaylı herbisitlerin kullanılması tavsiye edilir.

Herbisitler, herbisit buharlarının ağaç yapraklarına ulaşmaması için dikkatlice uygulanır. Dikimden sonraki ilk üç yıl hiçbir herbisit kullanılmaz.

Ağaçları dondan korumak

Dengesiz hava koşulları nedeniyle ayva ağaçları genellikle ilkbahar geç donlarından etkilenir. Bunlar hasadı tehlikeye atabilir, bu nedenle ağaçları korumak için fümigasyon tekniklerini düşünebilirsiniz. Düşük sıcaklıklar ilan edildiğinde, meyve bahçesinde büyük miktarda (yığınlar halinde toplanır) duman üreten (kauçuk, saman, gübre, katran, turba vb.) kolay yanan malzemeler yakılır.

Böylece, meyve bahçesinin üzerinde oluşan duman tabakası topraktan ısı salınımına izin vermez ve böylece ağacın gövdesinde/tacında daha yüksek bir sıcaklık sağlar. Ateşi gece boyunca, özellikle de sıcaklıkların keskin bir şekilde düştüğü gün doğumundan önce açık tutmak çok önemlidir. Bu işlem ağaçları -3 santigrat dereceye kadar düşen sıcaklıklardan koruyabilir.

Gübreleme

Ayva organik gübre uygulamasına iyi tepki verir ancak armut veya elma ağacından daha düşük dozları tercih eder. Her 2 yılda bir, yaklaşık 15-20 t/ha gübre uygulanmalıdır. Gübreniz yoksa, yıllık olarak uygulanan NPK kompoze gübre ile değiştirilebilir. Gübrelemeden sonra toprak 20-30 cm derinliğe kadar sürülür. Ayva ayrıca yaprak gübrelerine de iyi tepki verir.

Sulama

Genç meyve bahçelerinde ve yağış açığı olan bölgelerde sulama zorunludur. En iyi sonuçlar karık ve damla sulama ile elde edilir. Bu yaprak hastalıklarının görülme sıklığını azaltır. Sulama ihtiyaç duyulduğunda yapılır.

Haşere ve hastalık kontrolü

Plantasyonun bitki sağlığı durumu çok önemlidir. Bitki sağlığı uygulamalarının belirli bir programa göre yürütülmesi, hastalık ve zararlıların oluşumunu önemli ölçüde azaltabilir.

Meyve bahçesindeki enfeksiyon salgınlarını yok etmek için, vejetatif dinlenme sırasında (kış) tedaviler uygulanır. Uygulamalar, sıcaklığın 5 santigrat dereceden yüksek olduğu kış dönemlerinde uygulanacaktır.

Hastalık durumunda, ilk tedavi (yaprak dökülmesinden sonra) bakır bazlı ürünlerle yapılır. Bakır bazlı ürünlerle ikinci ilaçlama ilkbaharda, tomurcuk çatlamasıyla yapılır. Çözelti, toprağın tabanından dallara kadar ağaçların tüm yüzeyine püskürtülür. Bu işlemler yağışsız günlerde, 6-7 °C’nin üzerinde sıcaklıklarda uygulanır, böylece çözelti bitkiler üzerinde donmaz.

Bakır uygulamasından 7-10 gün sonra, ağaç kabuğunda kışı geçirebilecek zararlılara karşı etkili olan bahçe yağı uygulanabilir.

Hasat

Ayva meyveleri Eylül sonunda olgunlaşır ve en uygun hasat zamanı şu şekilde kabul edilir: silindiğinde tüyler dökülürse, ayva hasat edilebilir. Çok erken hasat edilirse, tüyler sadece kabukla birlikte soyulabilir. İşlem dikkatli bir şekilde yapılmalıdır.

Meyvenin bağlı olduğu dalları kırmayın. Bu dallarda bir sonraki baharda çiçek ve yaprak oluşturacak küçük tomurcuklar vardır. Ayvalar iyi bir depolama kapasitesine sahiptir. 4-5 °C sıcaklıklarda ve % 85 bağıl nemde (hava) 2-3 ay saklanabilirler.