Armut ağacı (Pyrus communis), Rosaceae familyasının bir parçası olan bir meyve ağacıdır. Asya’ya (Çin ve Küçük Asya) özgü olduğu düşünülmektedir. Rustik bir görünüme sahiptir, tacı karakteristik bir şekle sahiptir ve 20 metre yüksekliğe ulaşabilir. Yaprakları oval veya yuvarlaktır. Çiçekler beyazdır ve yapraklarla birlikte görülür. Armut ağacı, besin açısından zengin meyveleri nedeniyle kültürde yaygındır. Bunlar su, şeker, selüloz, tanen, lif, mineral tuzlar, çinko, bakır, demir, kalsiyum, magnezyum ve vitaminler (A, B1, B2, B9, C, E, P, K) içerir. Armut ağacı tedavileri, meyve ağaçlarını sağlıklı, hastalık ve zararlılardan uzak tutmak için çok önemlidir.

VİRÜS

Armut çukurlaşma virüsü (Pear stony pit virus)

Meyvenin yüzeyinde belirgin çıkıntılar vardır. Geliştikçe meyve deforme olur. Meyve eti kahverengimsi ve sert alanlar gösterir. Bu nedenle meyve yenmez hale gelir. Bu hastalık aşılama yoluyla bulaşır.

Önleme ve kontrol tedbirleri:

• sağlıklı aşı ve anaçların kullanılması;
• dikimden önce fidelerin kontrol edilmesi.

Armut mozaik virüsü (Pear ring pattern mosaic virus)

En yaygın saldırı şekli yapraklarda düzensiz sarı lekelerin ortaya çıkmasıyla kendini gösterir. Saldırı genellikle yaprakların bir tarafında görülür. Sıcaklıklar 18-20 °C arasında ise lekeler kahverengiye döner. Saldırıyı takiben yapraklar dökülür. Bu durum üretimin azalmasına ve etkilenen ağaçların zayıflamasına neden olur. Virüs, aşılama, polen, hastalıklı tohumlar ve fidanlıkta köklere dokunma yoluyla bulaşır.

Önleme ve kontrol tedbirleri:

• sağlıklı aşıların ve anaçların kullanılması;
• etkilenen ağaçların bahçeden uzaklaştırılması;
• dayanıklı armut ağacı çeşitlerinin dikilmesi.

MİKOPLAZMA                 

Armut geriye doğru ölüm fitoplazması (Phytoplasma pyri)

Bu hastalığın belirtileri çeşide bağlı olarak farklıdır. Bazı çeşitler bu hastalığa karşı daha dayanıklıdır. Genel olarak, sonbaharda ağaç yapraklarını erken kaybeder (yapraklar kırmızımsı bir renk alır) ve sonraki ilkbaharda zayıf büyümelerin eşlik ettiği küçük ve soluk yapraklar geliştirir. Böylece üretim güçlü bir şekilde etkilenir. Karakteristik bir belirti, iletken damarların bir kesiti incelendiğinde görülebilen kahverengi halkaların ortaya çıkmasıdır. Bu hastalık çeşitli ağaç çekirgesi türleri ve aşılama yoluyla bulaşır.

Önleme ve kontrol tedbirleri:

• böcek popülasyonunu kontrol etmek için insektisitlerin uygulanması;
• sağlıklı aşıların ve anaçların kullanılması.

BAKTERİ

Ateş yanıklığı (Erwinia amylovora)

Tüm meyve bahçesini tehlikeye atabilecek çok tehlikeli bir hastalıktır. Bu hastalığın ortaya çıkması yüksek atmosferik nem, rüzgar, yağış ve yüksek sıcaklıklar tarafından desteklenir. Bu hastalık tarafından saldırıya uğrayan ağaçlar ateşle yanmış gibi görünür. Sürgünler solar ve kahverengi bir renk alır, meyveler siyaha döner veya lekelenir. Yağışlı havalarda, etkilenen bölgelerde bakteriyel eksudat görülür.

Önleme ve kontrol tedbirleri:

• etkilenen dalların sağlıklı dokuya kadar budanması ve yakılması, bakır tedavisi uygulanması ve yaraların mastik ile kapatılması;
• spesifik fungisitlerle kimyasal tedavilerin gerçekleştirilmesi.

Kök uru hastalığı (Agrobacterium radiobacter pv. tumefaciens)

Hastalık, bitkinin yaşına ve etkilenen organa bağlı olarak farklı boyutlara sahip tümörlerin (safra) ortaya çıkmasıyla kendini gösterir. Başlangıçta köklerde, gövdelerde ve nadiren dallarda veya yapraklarda küçük, pürüzsüz, yumuşak tümörler görülür. Zamanla tümörler büyür, kahverengi veya kahverengimsi siyah olur ve pürüzlü bir görünüme sahip olur. Patojen armut ağacına nematod, dolu, böcek vb. nedenlerle oluşan yaralar yoluyla girer. Ayrıca, bu hastalığın ortaya çıkması 22 ila 30 °C arasındaki sıcaklıklar ve % 80 atmosferik nem ile desteklenir.

Önleme ve kontrol tedbirleri:

• dikimden önce fidelerin ayıklanması;
• meyve bahçesi uygun şekilde hazırlanmış bir arazi üzerinde kurulması;
• bir ağaçtan diğerine geçerken makas ve aletlerin dezenfekte edilmesi;
• etkilenen dalların sağlıklı alana budanması, Bordeaux karışımı tedavisinin uygulanması ve yaraların iyileştirici mastik ile kaplanması;
• fidan köklerinin % 1’lik Bordeaux karışımı solüsyonunda ıslatılması;
• vejetasyon sırasında bakır bazlı ürünlerle tedavinin yapılması.

Bakteriyel kanser (Pseudomonas syringae pv. syringae)

Hastalık, soğuk ve nemli hava tarafından tercih edilen ağaçların tüm toprak üstü kısımlarına saldırır. Yapraklarda, damarlar arasındaki boşlukta dizilmiş siyah lekeler görülür. Lekeler birleşir ve tüm yaprağı tahrip eder. Bu hastalık çiçek salkımlarına saldırır ancak dallara ilerlemez. Saldırıya uğrayan sürgünler kahverengileşir ancak bükülmez. Etkilenen dallardaki kabuk çatlar ve yaralar açık renklidir. Meyve üzerinde bakteriyel eksudatın sızdığı siyah lekeler görülür.

Önleme ve kontrol tedbirleri:

• etkilenen dalların budanması;
• düşen yaprak ve meyvelerin toplanması ve yakılması;
• bakır bazlı fungisitlerle kimyasal işlemlerin yapılması.

MİKOZİS

Kök çürüklüğü (Phytophthora spp.)

Hastalık yaprakların solması ve kahverengileşmesi ile ortaya çıkar. Ağaçlar yavaş büyür ve erken kurur. Bakteriyel kanser tarafından üretilenlere benzer lezyonlar gövdenin bazal bölgesinde görülür. Yağışlı havalarda lezyonlar yapışkan bir sıvı ile kaplanır. Bu hastalık aşırı toprak nemi koşullarında ortaya çıkar.

Önleme ve kontrol tedbirleri:

• rasyonel sulama;
• bu hastalık için önerilen bir tedavi yoktur.

Armut memeli pas hastalığı (Gymnosporangium sabinae)

Bu mantar ilk vejetasyon evresini ara konukçularda (ardıç) geliştirir, daha sonra armut ağacını etkiler. Saldırının belirtileri yapraklarda, mantarın meyve gövdelerinin siyah noktasal oluşumlar oluşturduğu kırmızımsı lekelerin ortaya çıkmasıyla kendini gösterir. Yaprakların alt tarafında, dokular şişkinleşir ve mantar sporlarını taşıyan büyümeler oluşturur.

Önleme ve kontrol tedbirleri:

• dayanıklı armut çeşitlerinin yetiştirilmesi;
• meyve bahçesindeki kendiliğinden oluşan çalıları temizlemek;
• spesifik fungisitlerle kimyasal işlemlerin yapılması.

Armut beyaz leke hastalığı (Mycosphaerella pyri)

Yapraklarda kahverengi dairesel lekeler görülür. Bir süre sonra lekeler beyaza döner ve etraflarında kahverengi-gri bir halka oluşur. Bu lekelerin ortasında, mantarın fruktifikasyonunu temsil eden siyah noktasal oluşumlar oluşur. Saldırıyı takiben, ağaçlar normal sonbahardan 1-2 ay önce yapraklarını kaybedebilir.

Önleme ve kontrol tedbirleri:

• dayanıklı armut ağacı çeşitlerinin yetiştirilmesi;
• meyve bahçesindeki yaprakların toplanması ve yakılması;
• vejetasyonda spesifik fungisitlerle kimyasal işlemlerin gerçekleştirilmesi.

Armut kara lekesi (Venturia pirina)

Bu hastalığın belirtileri bitkinin tüm toprak üstü organlarında mevcuttur. Armut ağacı yapraklarının alt tarafında küçük, grimsi lekeler görülür. Lekeler büyür ve kadifemsi bir miselyum ile kaplanır. Güçlü bir saldırı durumunda, ağaç yaz boyunca yapraklarını kaybeder. Çiçekler üzerindeki saldırı da yapraklardakine benzer. Meyvelerde gri lekeler oluşur, bunların yakınında dokular sertleşir, kahverengiye döner ve çatlar. Böylece meyveler deforme olur, aromasını kaybeder ve bu yaralara çeşitli patojenler yerleşebilir. Saldırıyı takiben, genç sürgünlerin kabuğu uzunlamasına ve enine çatlaklar ve soyulmalar gösterir ve sonunda kurur.

Önleme ve kontrol tedbirleri:

• dayanıklı armut ağacı çeşitlerinin yetiştirilmesi;
• dökülen yaprak ve meyvelerin yakılması;
• dormansi döneminde önerilen tedavilerin uygulanması;
• vejetasyonda spesifik fungisitlerle kimyasal işlemlerin gerçekleştirilmesi.

Nectria kanser (Nectria galligena)

Hastalık, budama sonucu oluşan bir yara yoluyla armut ağacına nüfuz eder. Etkilenen bölgedeki kabuk pul pul dökülür ve dokular çöker. Böylece etkilenen bölge kanserli bir görünüm kazanır. Mantar, meyve de dahil olmak üzere tüm hava organlarına saldırabilir. Bunlar çürür ve düşer. Saldırı gövdede mevcutsa, ağaç geri dönüşü olmayan bir şekilde kuruyacaktır.

Önleme ve kontrol tedbirleri:

• dikimden önce fidelerin kontrol edilmesi;
• Aletlerin alkol veya klor ile sterilize edilmesi;
• dengeli sulama ve gübreleme;
• bakım çalışmalarından kaynaklanan büyük yaralar mastik ile kapatılması;
• etkilenen dalların budanması.

Kahverengi çürüklük (Monilinia fructigena)

Soğuk ve yağışlı bölgelerde yetişen ağaçlarda en çok zarar veren hastalık olarak kabul edilir. Saldırıya uğrayan armut yaprakları düşmeden sarkar, çiçekler kahverengiye döner ve kurur ve dallar kanca şeklinde bükülür. Genç meyveler buruşur, kahverengiye döner ve kitlesel olarak dökülür. Olgun meyvelerin özü çürür ve dış kısmında sarı-gri yastıklar oluşur. Son olarak, olgun meyveler mumyalaşır ve ağaçta kalarak bir sonraki yıl hastalığın bulaşmasını sağlar. Mantar mumyalaşmış meyvelerde ve saldırıya uğramış dalların kabuklarında kışı geçirir.

Önleme ve kontrol tedbirleri:

• saldırıya uğramış meyvelerin toplanması ve yok edilmesi;
• etkilenen dalların budanması ve yakılması;
• etkilenen dalların sağlıklı alana kadar budanması, % 4-5’lik Bordeaux karışımı ile bir tedavi uygulanması ve yaraların iyileştirici mastik ile kaplanması;
• bakır bazlı ürünlerle uyku döneminde kimyasal tedavilerin yapılması;
• vejetasyonda spesifik fungisitlerle uygulanan önleyici tedavilerin gerçekleştirilmesi.

Kahverengi leke hastalığı (Diplocarpon maculatum)

Bu mantar ayva ve armut bahçelerini, daha az sıklıkla da elma bahçelerini etkiler. Ana saldırı şekli yapraklar üzerindedir. Belirtiler dairesel, krem sarısı lekeler ve daha sonra kırmızımsıdır. Bu lekelerin ortasında mantarın fruktifikasyonunu temsil eden siyah noktalar görülür. Lekeler birleşebilir ve ağaçların tamamen yapraklarını dökmesine neden olabilir. Hastalık sürgünlere ve meyvelere saldırabilir. Sürgünler kahverengiye döner ve kurur. Meyvede yapraklardakine benzer lekeler vardır. Bunlar bir araya gelir ve meyve özü çatlar. Bu çatlaklarda meyve çürümesine yol açan hastalıklar gelişir.

Önleme ve kontrol tedbirleri:

• dökülen yaprakların toplanması ve yakılması;
• dayanıklı armut ağacı çeşitlerinin yetiştirilmesi;
• etkilenen sürgünlerin budanması ve yakılması;
• spesifik fungisitlerle kimyasal işlemlerin gerçekleştirilmesi.

ARMUT AĞAÇLARININ BAŞLICA ZARARLILARI

Elma iç kurdu (Cydia pomonella)

Çeşitli meyve ağacı türlerine saldıran polifag bir türdür. Farklı yaşlardaki larvalar meyveye saldırır. Dişiler yumurtalarını doğrudan meyve üzerine veya meyvenin yakınındaki yapraklara bırakır. Yumurtadan çıktıktan sonra larvalar saldırıya uğrayan meyvelerde galeriler açar ve içeride dışkı bırakır.

Kontrol yöntemleri:

• ergin uçuşunu belirlemek için feromon tuzakları kullanılması;
• spesifik insektisitlerle kimyasal uygulamaların yapılması.

Yaz meyve tortrix (Adoxophyes orana)

Otsu ve odunsu bitkilerin (armut ağacı dahil) 47’den fazla türüne saldıran polifag bir türdür. Larvalar ilkbaharda, tomurcuklarda ve yapraklarda kemirir. Larvalar sığ galeriler kazdıkları meyvelere girerler. Açılan yaralar Monilya mantarının giriş noktalarıdır.

Kontrol yöntemleri:

• spesifik insektisitlerle kimyasal işlemlerin yapılması.

Elma göz kurdu (Anthonomus pomorum)

Yılda bir nesil geliştirir ve yetişkin olarak korunaklı yerlerde (ağaç kabuğu) kışı geçirir. Yetişkinler ilkbaharda ortaya çıkar ve genç yapraklarla beslenir. Dişiler çiçeklere veya çiçek tomurcuklarına yumurta bırakır. Larvalar çiçeklerin veya tomurcukların içinde beslenir.

Kontrol yöntemleri:

• spesifik insektisitlerle kimyasal işlemlerin yapılması.

Elma yaprak sineği (Dasineura mali)

Yılda 3-4 nesil geliştirir ve toprağın yüzey tabakasında kışı geçirir. Saldırının ilk belirtileri mayıs ayında armut ağacında kıvrılmış ve renksiz yapraklar görüldüğünde ortaya çıkar. Bu yaprakların içinde sarı-turuncu solucan larvaları bulunur. Güçlü bir saldırı durumunda, fotosentez kapasitesi ve dolayısıyla üretim azalır.

Kontrol yöntemleri:

• spesifik insektisitlerle kimyasal işlemlerin yapılması.

Benekli tentiform yaprak avcısı (Phyllonorycter blancardella)

Bu böcek çeşitli süs çalılarına ve meyve ağaçlarına (armut ağacı dahil) saldırır. Larvalar yaprakların üst derisi ile alt derisi arasındaki dokulardan beslenir. Büyük bir saldırı fotosentez kapasitesini büyük ölçüde azaltabilir ve böylece üretimi düşürebilir.

Kontrol yöntemleri:

• yere düşen yaprakların toplanması ve yok edilmesi;
• özel insektisitlerle kimyasal işlemlerin yapılması.

Doğu meyve güvesi (Grapholita molesta)

Yılda 3-4 nesil verir ve kabuk çatlaklarında ipeksi bir koza içinde larva gibi kışı geçirir. Bu güve armut ağacının sürgünlerine, yapraklarına ve meyvelerine saldırır, ancak en çok zararı meyvelere verir. İlk neslin larvaları sürgünlere saldırır ve onlarla beslenir, yeni kurulan meyve bahçelerinde ve fidanlıklarda büyük hasara neden olur. III. ve IV. nesil larvalar meyvede önemli hasara neden olur. Meyveye sap bölgesinden veya “uç” bölgesinden girerler ve çekirdeğin etrafındaki düzensiz galerileri kemirirler. Meyveler büyümeden durgunlaşır, çürür ve dökülür.

Kontrol yöntemleri:

• saldırıya uğramış meyve ve sürgünlerin budanması ve yok edilmesi;
• cezbedici tuzakların kullanımı;
• spesifik insektisitlerle toplu uçuş sırasında uygulanan kimyasal işlemlerin gerçekleştirilmesi.

Elma pamuklu biti (Eriosoma lanigerum)

Yılda 8-12 nesil üretir ve kabuk çatlaklarında larva olarak kışı geçirir. Dallar, sürgünler ve kökler üzerinde büyük koloniler geliştirir. Saldırıyı takiben, dokular hipertrofiye uğrar ve bakteriyel kanser tarafından üretilenlere benzer tümörler ortaya çıkar.

Kontrol yöntemleri:

• saldırıya uğrayan dalların budanması ve yakılması;
• dikimden önce fideleri kontrol edilmesi;
• özel insektisitlerle kimyasal işlemlerin yapılması.

San Jose kabuklu biti (Quadraspidiotus perniciosus)

200’den fazla bitki türüne saldıran polifag bir türdür. Yılda 1-3 nesil verir ve etkilenen türlerin kabuklarında larva evresinde kışı geçirir. Dişiler ve larvalar, konukçu bitkilerin hücresel özsuyu ile beslenen meyve de dahil olmak üzere etkilenen bitkilerin tüm organlarına yayılır. Büyük bir saldırı durumunda, böceklerin vücudunu koruyan kalkanlar üst üste biner ve ağaçları boğar. Ağaçlar büyümeden durgunlaşır ve 2-3 yıl sonra kururlar.

Kontrol yöntemleri:

• uyku döneminde özel tedavilerin uygulanması;
• dalların kaba bir fırça ile temizlenmesi;
• spesifik insektisitlerle kimyasal işlemlerin yapılması.

Erik koşnili (Sphaerolecanium prunastri)

Çeşitli meyve ağaçlarına, asmalara vb. saldıran polifag bir türdür. Yılda bir nesil geliştirir ve saldırıya uğrayan dalların kabuğunda larva olarak kışı geçirir. Yetişkinler ve larvalar dallarda kolonize olarak doku nekrozuna neden olur. Ayrıca yapraklara da saldırarak eğrilmelerine ve dökülmelerine neden olabilirler. Saldırıya uğrayan bitkiler, fitopatojenik mantarların ortaya çıkmasını destekleyen tatlı dışkılarla kaplanır.

Kontrol yöntemleri:

• dalların sert bir fırça ile temizlenmesi;
• özel insektisitlerle kimyasal işlemlerin yapılması.

Şeftali güvesi (Anarsia lineatella)

Birçok meyve ağacı türüne (armut ağacı dahil) saldıran polifag bir türdür. Yılda üç nesil geliştirir ve pul pul dökülmüş kabuğun altında larva olarak kışı geçirir. İlkbaharda, kış barınağını terk eder ve tomurcuklara saldırırlar. Genç sürgünlerde larvalar delikler açar. Yeni çıkan dişiler tomurcukların üzerine yumurta bırakır ve larvalar erken çeşitlerin meyvelerine nüfuz eder. Sonraki nesillerin larvaları olgunlaşma aşamasında meyvelere nüfuz eder ve burada derin galeriler kazarlar.

Kontrol yöntemleri:

• etkilenen dalların (sürgünlerin) budanması ve yok edilmesi;
• spesifik insektisitlerle kimyasal işlemlerin yapılması.

Amerikan beyaz kelebeği (Hyphantria cunea)

Meyve ağacı türlerinin yanı sıra süs ağaçlarına (dut, çınar vb.) da saldıran polifag bir türdür. Yılda iki nesli vardır ve kışı toprağın yüzey tabakasında pupa olarak geçirir. Bu böcek ağaçlarda yaprak dökülmesine dolaylı olarak da meyve üretiminde azalmaya neden olur. Tırtıllar yaprakların alt tarafına yerleşir ve onları tüketmeye başlar. Ayrıca içinde beslendikleri bir tür yuva inşa ederler.

Kontrol yöntemleri:

• spesifik insektisitlerle kimyasal işlemlerin gerçekleştirilmesi.

Kahverengi kuyruklu güve (Euproctis chrysorrhoea)

Çeşitli ağaçlara ve meyve ağaçlarına saldıran polifag bir türdür. Yılda bir nesli vardır ve sürgünlerin tepesinde bir koza içinde larva gibi kışı geçirir. Larvalar tomurcuklara ve yapraklara saldırır ve ağaçların dökülmesine neden olabilir. Bu zararlının varlığını tespit etmek için armut ağacı çok iyi incelenmelidir.

Kontrol yöntemleri:

• larvaların bulunduğu dalların kesilmesi;
• özel insektisitlerle kimyasal işlemlerin yapılması.

Armut yaprak biti (Aphis pyrastri)

Armut türlerine agresif bir şekilde saldırabilen bir zararlıdır. İlkbaharda, yetişkinler büyüme uçlarını ve yaprakları kolonize eder. Yaprak bitleri ağaçların hücresel özsuyu ile beslenerek strese neden olur. Saldırıyı takiben ağacın gelişimi olumsuz etkilenir, yapraklar deforme olur, dona dayanıklılık azalır ve meyve tomurcukları zayıf bir şekilde farklılaşır.

Kontrol yöntemleri:

• spesifik insektisitlerle kimyasal işlemlerin gerçekleştirilmesi.

Akarlar

Çıplak gözle görülmesi çok zor olan zararlılardır. Akarlar, hem kültür hem de yabani türler olmak üzere birçok bitki ve meyve ağacına saldıran polifag türlerdir. Hücre özsuyu ile beslenirler. Saldırının ardından yapraklar kurumuş görünür, çiçekler dökülür ve bitkinin büyümesi durur. Armut örneğinde, armut pas akarının saldırısı en yaygın olanıdır (Epitrimerus pyri).

Kontrol yöntemleri:

• spesifik insektisitlerle kimyasal işlemlerin yapılması.

Meyve göz kurdu (Sciaphobus squalidus)

Özellikle tomurcuk ve çiçek tomurcuklarına saldıran tehlikeli bir türdür. İki yaşında bir nesil geliştirir ve toprağın yüzey tabakasında yetişkin olarak kışı geçirir. İlkbaharda erginler ağaçlara tırmanarak tomurcuk ve çiçek tomurcukları ile beslenerek ortaya çıkarlar. Larvalar ağaçlar için zararlı değildir, kendiliğinden oluşan otsu bitkilerin kökleriyle beslenirler.

Kontrol yöntemleri:

• meyve bahçesinde toprak mobilizasyonu (sonbahar);
• spesifik insektisitlerle kimyasal uygulamaların gerçekleştirilmesi.

Elma yaprak biti (Aphis pomi)

Çeşitli meyve ağacı türlerine saldıran polifag bir türdür. Yaprak bitleri alt yapraklarda ve büyüme uçlarında kolonize olur. Saldırıya uğrayan ağaçlarda küçük büyümeler olur, meyve tomurcukları farklılaşmaz, meyveler küçük kalır, üretim güçlü bir şekilde etkilenir. Yaprak bitleri ayrıca çeşitli virüsleri de bulaştırır.

Kontrol yöntemleri:

• spesifik insektisitlerle kimyasal işlemlerin yapılması.

Armut yaprak psillidi (Psylla pyri)

Yılda 2-3 nesil geliştirir ve yetişkin olarak kabuktaki çatlaklarda veya içlerinde kışı geçirir. Hem larvalar hem de erginler ağaçların hücre özsuyu ile beslenir. Saldırıyı takiben ağacın gelişimi olumsuz etkilenir, yapraklar deforme olur, dona dayanıklılığı azalır ve meyve tomurcukları zayıf bir şekilde farklılaşır.

Kontrol yöntemleri:

• spesifik insektisitlerle kimyasal işlemlerin gerçekleştirilmesi.