Ağaç aşılama ve süs bitkileri söz konusu olduğunda, aşılama yalnızca çoğaltılması daha zor olan veya hiç çoğalmayan bitkilerde uygulanır.

Aşılama prosedürüne bağlı olarak, aşılama için vejetatif uyku döneminde veya vejetatif büyüme döneminde hasat edilen yıllık sürgünler (bazen 2-3 yaşındaki dallar) kullanılır. Sürgünler güçlü, sağlıklı ve hasarsız olmalı ve tacın orta üçte birlik kısmından gelmelidir.

AŞILAMA YÖNTEMLERİ:

A. T göz aşısı

B. Ayrılmış filiz aşısı

C. Yanaştırma aşısı

T GÖZ AŞISI

• – taç bölgesinde: güllere, leylaklara, ağaçlara.
• – Gövde üzerinde: ana gövdeye sahip çalılar ve ağaçlar için (güller, huş ağacı, Japon kirazı, akçaağaç). Gövde aşılaması durumunda, 3-5 cm aralıklarla 2-3 düğüm aşılanabilir (özellikle gül çalıları için).

T-aşılama yaz boyunca iki dönemde yapılır: Mayıs-Haziran sonu ve Temmuz-Eylül.

AYRILMIŞ FİLİZ AŞISI

Süs türlerinde en yaygın kullanılan aşılama yöntemidir. Aşılar, uyku döneminde hasat edilen yıllık veya 2-3 yıllık dallardan 2-3 sürgün içeren parçalardır. Sonbaharda yapraklar döküldükten sonra ancak dondan önce hasat edilirler. Soğuk koşullarda muhafaza edilmeleri gerekir.

Anaçlar genellikle genç fidanlar, hatta bazen çelikler, köklü veya köksüz veya kök parçalarıdır.

Anacın kesilmesi, anacın ucuna doğru iyi bir özsu sirkülasyonu sağlamak için bir tomurcuğun üzerinde yapılmalıdır.

Ayrılmış filiz aşılaması durumunda kullanılan aşılama yöntemleri şunlardır:

1. Kopulasyon aşılama

Bilinen her iki prosedür de uygulanmaktadır: basit kopulasyon ve mükemmelleştirilmiş kopulasyon. Gerekli koşul, iki eşin kalınlığının eşit olmasıdır.

İnce anaçlar söz konusu olduğunda kesitin minimum uzunluğu 3 cm’dir. Aşı yeri bağlanır ve aşı macunu ile kaplanır. Kopulasyon aşılaması erken ilkbaharda, gövde üzerinde veya taç bölgesinde, tarlada veya serada yapılır.

Mükemmelleştirilmiş kopulasyon sert odunlu türlerde (kayın, meşe), süs asmalarında vb. uygulanır.

2. Üçgen aşılama

Tüm yaprak döken ağaç ve çalı türlerine uygulanabilir. Anaç, aşılamadan önce veya aşılama sırasında istenen yüksekliğe kadar kesilir.

Yaklaşık 2 cm uzunluğunda üçgen kesitli bir parça çıkarılarak yanlamasına uzunlamasına bir yara açılır. Aşının tabanı ana damardan ayrılan parçaya benzer şekilde şekillendirilmelidir.

İki ebeveynli stok mükemmel bir şekilde eşleşmeli ve bir tomurcuk olması için aşı üzerindeki kesiklerin tam tersi konumda olmalıdır. Üçgen aşıların çoğu kışın ya da erken ilkbaharda, serada veya tarlada yapılır. Aşılama yeri bağlanır ve mastik ile kaplanır.

3. Çip buding

Özellikle serada, kışın veya bazen yazın aşılanan çalı ve ağaçlarda uygulanır.

Saksıda yetiştirilen anaç 15 cm uzunluğunda kesilir, daha sonra yanal olarak, taç bölgesine doğru, 3-5 cm uzunluğunda bir kesim yapılır ve oduna kadar bir bölüm çıkarılır. Aşı (2-3 düğümlü sürgün parçası), bir tomurcuğun karşı tarafında bir yonga şeklinde eğik olarak kesilir, aşının uzunluğu ana stoktaki ile aynıdır.

İki bölüm mükemmel bir şekilde üst üste binmelidir. Daha sonra bağlanır ve kaplanırlar. Kış aşılaması, anaç tomurcukları büyümeye başladığında yapılır.

4. Yongalı göz aşılama

Hem fidanlıklarda hem de yeşil alanlarda dökülen yaprakları olan çoğu türde kullanılabilir.

Ayrıca bu yöntem sera koşullarında kök parçalarının aşılanması için de uygulanmaktadır. Aşılama yeri ya kökler ile gövde arasındaki bölge (taç bölgesi) ya da taç yüksekliğidir. Anaç (1-3 cm kalınlığında veya daha kalın) kesilir ve düzeltilir, daha sonra 4-6 cm uzunlamasına bölünür. Aşı, bir tomurcuğun her iki yanında 3-5 cm’lik bir yonga şeklinde şekillendirilir ve yarığa yerleştirilir. İki ortak bir araya getirildikten sonra sıkıca bağlanır ve kaplanır.

Bu tür aşılamanın zamanı, kayın, elma, erik, kestane türleri için ilkbaharda, özsu dolaşımının başlangıcıdır. Kök üzerine yarma aşılama, Ocak-Mart aylarında serada demiryolu sarmaşığı, leylak, bahar dalı, kelebek çalısı üzerinde uygulanır.

5. Kabuk (çoban) aşılama

Özsuyun iyi bir şekilde dolaştığı ve kabuğun ahşaptan ayrılmasına izin verdiği ilkbaharda gerçekleştirilir. Anaç istenen yükseklikte, genellikle taç oluşumu seviyesinde kesilir. Aşı, bir tomurcuğun karşı tarafında 2-4 cm uzunluğunda tek taraflı bir yonga şeklinde şekillendirilir ve daha sonra bir spatula yardımıyla kesilen anacın kabuğu ile odunu arasına yerleştirilir.

Daha kalın anaçlar üzerine iki-üç yonga aşılanır. Bu yöntem yaşlı ağaçlara da uygulanabilir, dallar kesilir ve her iki tarafa aşılanır. Aşılamadan sonra bağlanır ve aşı mumu ile kaplanır.

YANAŞTIRMA AŞISI:

Bu durumda her iki partner de köklendirilir. Aşılı ana bitkilerin (genç, toprakta veya saksıda yetiştirilen) etrafına saksılara nakledilen anaç fideler uygun pozisyonlarda yerleştirilir.

Basit aşılama

Yaklaşık 8-10 cm uzunluğunda özdeş bir kabuk ve çok az odun parçasının alınması, iki parçanın mükemmel bir şekilde üst üste bindirilmesi, bağlanması, parafinlenmesi ve toprağa veya saksılara bir tutucu yerleştirilerek tutulması işlemlerinden oluşur.

Bakım çalışmaları, kavrama seviyesinin kontrol edilmesi, aşının kademeli olarak ayrılması (kesi ve ardından kesme yoluyla), anaç ayarlamasından oluşur.

İĞNE YAPRAKLI AĞAÇLARIN AŞILANMASI

Bu türler için, daha düşük reçine içeriğine sahip olan genç bitkilerden aşı dallarının kullanılması tavsiye edilir. Ağustos-Eylül aylarında, anaçlar dokuların olgunlaşması için 8-10 gün boyunca daha serin odalara taşınır.

Aşılar, aşılama gününde, dalların ucundan, sağlam tomurcukları olan ve ana tomurcuğun etrafına simetrik olarak yerleştirilen sürgünler seçilerek hasat edilir. İki eş, aşılama alanından iğneler sökülerek hazırlanır. Bu durumda çip buding uygulanır ve ortaklar pamuk veya yün ile bağlanır.

Aşılanan fideler bir seraya veya tohum yatağına, kapalı ve nemli bir ortamda torf yatağına yerleştirilir. Aşı yukarı gelecek şekilde eğik olarak gölgeye yerleştirilmeli ve dikkatlice sulanmalıdır. Yaklaşık 4-5 hafta sonra fideler tekrar dik konuma getirilmeli ve anacın üst kısmı alınmalıdır. Sonrasında aşı geliştikçe kademeli olarak ayarlanır.

Fidelerin sertleşmesi için alan havalandırılır. Aşı yeterince sertleştiğinde, sonbaharda veya ilkbaharda, anaç tamamen uzaklaştırılır.

Saksılar kış boyunca soğuk fideliklerde bekletilir ve ilkbaharda toprağa ekilir. Gerekirse tedaviler gerçekleştirilir. Sahada, iğne yapraklı ağaçlar yanaştırma aşısı veya çip buding yoluyla aşılanabilir.

Ayrılmış filiz aşısı ile aşılanmış bitkilerin bakımı:

Bağlantılar kontrol edilip gevşetilir ve aşılı sürgünler 15-20 cm yüksekliğe ulaştığında sökülür. Bu sırada aşıların rüzgar veya kuşlar tarafından kırılmasını önlemek için bir destek ile sabitlenir. Ana stok üzerindeki büyümeler, sıkıştırılan tek bir özsu çıkaran sürgün dışında sökülür.

Kök aşılarında, destekler aşının her iki tarafında 2 adet olmak üzere çift bağlama yoluyla doğrudan ana kundağa sabitlenir. Uzunluğu 50 cm ve kalınlığı 1-2 cm olan destekler, daha kolay sabitlenebilmeleri için ana kundağa doğru olan tarafa oyulur. Aşı üzerinde esnek dallardan yapılmış kemerli destekler kullanmak da mümkündür.