Śliwa domowa (Prunus domestica) to drzewo owocowe należące do rodziny różowatych (Rosaceae). Nie jest ona zbyt wymagająca pod względem czynników wegetacyjnych, bardzo dobrze wykorzystując gleby na wzgórzach. Nie toleruje suszy oraz zwięzłych gleb. Śliwa owocuje po 4-5 latach od posadzenia, a jej długowieczność wynosi 30-40 lat. Liście są owalne i mają ząbkowany brzeg, a kwiaty są białe. Śliwki mogą być wykorzystywane na różne sposoby. Zawierają węglowodany, kwasy organiczne, albuminę, celulozę, witaminy (A, B, C), żelazo, wapń, magnez, fosfor, sód.

GŁÓWNE CHOROBY ŚLIW

WIRUSY

Szarka (wirus ospowatości śliwek)

Na liściach tworzą się okrągłe przebarwienia, obejmujące wszystkie liście. Objawy znikają w gorących miesiącach letnich. Na owocach pojawiają się żółte okrągłe plamy, bardzo widoczne na niedojrzałych owocach. Zaatakowane owoce przedwcześnie opadają z drzewa. W przypadku silnego ataku, okrągłe plamy pojawiają się również na nasionach. Wirus rozprzestrzenia się poprzez zainfekowany materiał nasadzeniowy, mszyce i pyłki.

Zapobieganie i środki kontroli:

• stosowanie zdrowych szczepów i podkładek;
• izolacja przestrzenna między sadami, w których uprawiane są pestkowe drzewa owocowe;
• usuwanie chwastów i krzewów w pobliżu sadów;
• stosowanie insektycydów w celu kontroli populacji owadów.

BAKTERIOZA

Rak bakteryjny owoców pestkowych (Pseudomonas syringae pv. morsprunorum)

Choroba ta objawia się na młodych pędach, liściach i owocach. Na liściach pojawiają się małe, okrągłe, wodniste plamy. Gdy wilgotność jest wysoka, na powierzchni plam pojawia się wysięk bakteryjny. Przy suchej pogodzie zaatakowane tkanki wysychają i odpadają od liścia. Z tego powodu liście śliwy wyglądają na przerzedzone. Silny atak powoduje defoliację. Na owocach pojawiają się małe czerwono-brązowe plamki. Na owocach występują małe, różowawo-brązowe plamki. Atak powoduje deformację owoców i pękanie miąższu. Z tego powodu śliwki tracą wartość handlową. Na pędach pojawiają się długie plamy, kora brązowieje i ulega zniszczeniu. Na ranach pojawia się lepki płyn charakterystyczny dla bakteriozy. Rany powiększają się z roku na rok i mogą przekształcić się w otwarte nowotwory. Bakterie dostają się do drzewa przez aparaty szparkowe, ale większość infekcji występuje podczas szczepienia.

Zapobieganie i środki kontroli:

• stosowanie zdrowych szczepów i podkładek;
• zabiegi chemiczne fungicydami na bazie miedzi.

Guzowatość korzeni (Agrobacterium radiobacter pv. tumefaciens)

Choroba objawia się pojawieniem się guzów (galasów), które mają różne rozmiary, w zależności od wieku rośliny i dotkniętego organu. Początkowo małe, gładkie, miękkie guzy pojawiają się na korzeniach, łodygach, rzadziej na gałęziach lub liściach. Z czasem guzy powiększają się, stają się brązowe lub brązowo-czarne, mają szorstki wygląd. Patogen dostaje się do śliwy poprzez rany spowodowane przez nicienie, grad, owady itp. Ponadto pojawieniu się tej choroby sprzyjają temperatury od 22 do 30 ° C i wilgotność powietrza wynosząca 80%.

Zapobieganie i środki kontroli:

• sortowanie sadzonek przed sadzeniem;
• sad założony na odpowiednio przygotowanym gruncie;
• dezynfekcja nożyczek i narzędzi podczas przenoszenia z jednego drzewa na drugie;
• przycinanie dotkniętych gałęzi do zdrowego obszaru;
• stosowanie mieszanki Bordeaux i pokrywanie ran leczniczym mastyksem;
• moczenie korzeni sadzonek w roztworze mieszaniny Bordeaux 1%;
• zabiegi podczas wegetacji produktami na bazie miedzi.

GRZYBICE

Torbiel śliwek (Taphrina pruni)

Młode owoce nabierają żółto-zielonego odcienia i są większe aniżeli zdrowe. Po ataku owoce są zdeformowane, a skorupa pestkowa zniszczona. Na ich powierzchni pojawia się szary, aksamitny meszek, który reprezentuje owocnikowanie grzyba. Po 3-4 tygodniach owoce wysychają i masowo opadają. Grzyb zimuje w postaci grzybni na korze. Wybuchowi choroby sprzyjają zimne i wilgotne wiosny.

Zapobieganie i środki kontroli:

• uprawa odpornych odmian śliw;
• zabiegi chemiczne z użyciem określonych fungicydów.

Dziurkowatość liści drzew pestkowych (Stigmina carpophila)

Choroba ta jest powszechna w zaniedbanych sadach i powoduje znaczne uszkodzenia drzew pestkowych. Na liściach pojawiają się okrągłe plamy, w pobliżu których tkanki brązowieją i ostatecznie odrywają się od reszty liścia. Na owocach pojawiają się punkcikowate formacje, otoczone czerwono-fioletową obwódką. Miąższ owocu traci konsystencję oraz smak. Na pędach grzyb powoduje brązowienie, a następnie rany, z których wycieka gumoza. Ta forma ataku jest bardzo niebezpieczna, ponieważ wysusza pędy, na których powstają pąki owocowe. Zarodniki zapewniają rozprzestrzenianie się grzyba i opierają się zimą substancji, która wycieka z ran. Ponadto grzyb może zimować w postaci grzybni na powierzchni gałęzi.

Zapobieganie i środki kontroli:

• przycinanie i palenie dotkniętych gałęzi;
• rany powstałe w wyniku cięć powinny być pokryte mastyksem;
• po przycięciu drzewa są traktowane mieszanką Bordeaux 4-5%;
• zabiegi zapobiegawcze stosowane w okresie wegetacji z użyciem określonych fungicydów.

Mączniak prawdziwy (Podosphaera tridactyla)

U śliw atak pojawia się na liściach młodych pędów w postaci białych plam. Rozciągają się one i pokrywają cały liść. Choroba postępuje, a grzybnia staje się szara oraz pokryta pyłkiem. Zaatakowane tkanki marszczą się i wysychają. Grzyb atakuje również młode owoce, które pękają i gniją.

Zapobieganie i środki kontroli:

• zrównoważone nawożenie;
• uprawa odmian odpornych;
• palenie pędów i zaatakowanych owoców;
• zabiegi chemiczne w okresie wegetacji z użyciem określonych fungicydów.

Brunatna zgnilizna, monilioza (Monilinia laxa)

Choroba ta atakuje wszystkie organy nadziemne drzew, powodując znaczne szkody podczas zimnych oraz deszczowych okresów. Zaatakowane liście zwisają bez odpadania, kwiaty brązowieją i wysychają, a gałęzie wyginają się w kształt haka. Młode owoce wysychają, brązowieją oraz masowo odpadają. Miąższ dojrzałych owoców gnije, a na zewnątrz pojawiają się żółto-szare poduszki. Na koniec owoce ulegają mumifikacji i pozostają na drzewie, zapewniając przenoszenie choroby w następnym roku. Grzyb zimuje na zmumifikowanych owocach i w korze zaatakowanych gałęzi.

Zapobieganie i środki kontroli:

• zbieranie i niszczenie zaatakowanych owoców;
• przycinanie zaatakowanych gałęzi do zdrowego obszaru, palenie resztek;
• stosowanie mieszanki Bordeaux 4-5% i pokrywanie ran leczniczym mastyksem;
• zabiegi chemiczne w okresie spoczynku przy użyciu produktów na bazie miedzi;
• zabiegi zapobiegawcze stosowane w okresie wegetacji z użyciem określonych fungicydów.

Czerwona plamistość (Polystigma rubrum)

Na liściach śliwy pojawiają się okrągłe plamy w kolorze kremowo-żółtym, które ewoluują i stają się pomarańczowe, a w końcu czerwone. Tkanki w pobliżu plam gęstnieją, stają się chrupiące i lekko wybrzuszają się w kierunku spodu. Ostatecznie zaatakowane liście odpadają, powodując przedwczesną defoliację drzew. Drzewo jest wrażliwe na mróz, a różnicowanie pąków owocowych nie przebiega normalnie.

Zapobieganie i środki kontroli:

• zbieranie i palenie liści z sadu;
• uprawa odpornych odmian śliw;
• przeprowadzanie zabiegów z użyciem określonych fungicydów.

Rdza (Tranzschelia pruni-spinosae)

Na górnej części liści pojawiają się żółte plamy. Na spodniej stronie, w pobliżu plam, pojawiają się brązowe zarodniki, a później (pod koniec wegetacji) pojawiają się zarodniki odporne, czarne. Atak tego grzyba determinuje niską odporność na mróz i pojawienie się owocowania po 2 latach. Grzyb przeprowadza pierwsze stadia rozwojowe na różnych gatunkach zawilców, a następnie przenosi się na drzewa owocowe. Również tarnina (Prunus spinosa) jest żywicielem pośrednim, w którym grzyb namnaża się, a następnie migruje do gatunków uprawnych. Zimuje w postaci grzybni w podziemnych organach gatunków zawilców.

Zapobieganie i środki kontroli:

• zbieranie i niszczenie liści w sadzie;
• eliminacja gatunków Prunus spinosa i Anemone spp. w pobliżu sadów;
• zabiegi chemiczne z użyciem określonych fungicydów.

GŁÓWNE SZKODNIKI ŚLIWY

Owocówka jabłkóweczka (Cydia pomonella)

Jest to gatunek polifagiczny, który atakuje kilka gatunków drzew owocowych (w tym śliwy). Larwy w różnym wieku atakują owoce. Samice składają jaja bezpośrednio na owocach lub  liściach, bądź w ich pobliżu. Po wykluciu larwy drążą korytarze w zaatakowanych owocach, pozostawiając w nich odchody. Na wskutek czego owoce nie mogą być spożywane.

Metody zwalczania:

• stosowanie pułapek feromonowych do identyfikacji dorosłych osobników;
• zabiegi chemiczne z użyciem określonych środków owadobójczych.

Kuprówka rudnica (Euproctis chrysorrhoea)

Jest to gatunek polifagiczny, który atakuje kilka gatunków drzew i drzew owocowych. Wydaje jedno pokolenie rocznie i zimuje jak larwa w kokonie na szczycie pędów. Larwy atakują pąki oraz liście i mogą powodować defoliację drzew. Aby wykryć obecność tego szkodnika, należy bardzo dobrze zbadać drzewo śliwy.

Metody zwalczania:

• usuwanie gałęzi, na których obecne są larwy;
• zabiegi chemiczne z użyciem określonych środków owadobójczych.

Oprzędnica jesienna (Hyphantria cunea)

Jest to gatunek polifagiczny, który atakuje drzewa ozdobne (morwy, platany itp.), a także gatunki drzew owocowych. Wydaje dwa pokolenia rocznie i zimuje jako poczwarka w powierzchniowej warstwie gleby. Owad ten powoduje defoliację drzew, a tym samym spadek produkcji owoców. Gąsienice znajdują się na spodniej stronie liści i sukcesywnie je zjadają. Budują również rodzaj gniazda, wewnątrz którego żerują.

Metody zwalczania:

• zabiegi chemiczne z użyciem określonych insektycydów.

Skośnik brzoskwiniaczek (Anarsia lineatella)

Gatunek ten występuje również na śliwach. Rozwija trzy pokolenia rocznie i zimuje w formie larwy pod złuszczoną korą. Wiosną opuszcza zimowe schronienie i atakuje pąki. W młodych pędach larwy wygryzają dziury. Nowo powstałe samice składają jaja na pąkach, a larwy penetrują owoce wczesnych odmian. Larwy kolejnych pokoleń penetrują owoce w fazie dojrzewania, gdzie drążą głębokie tunele.

Metody zwalczania:

• przycinanie i niszczenie porażonych gałęzi (pędów);
• zabiegi chemiczne z użyciem określonych środków owadobójczych.

Roztocza

Szkodniki te są bardzo trudne do zauważenia gołym okiem. Są to gatunki polifagiczne, które atakują wiele roślin i drzew owocowych, zarówno gatunki uprawne, jak i te występujące naturalnie. Żywią się sokiem komórkowym. Po ataku liście mają wygląd pergaminu, kwiaty zanikają, a śliwa przestaje rosnąć.

Metody zwalczania:

• wykonywanie zabiegów w okresie spoczynku ;
• zabiegi chemiczne z użyciem określonych insektycydów.

Owocówka południóweczka (Grapholita molesta)

Wydaje 3-4 pokolenia rocznie i zimuje w formie larwy w jedwabistym kokonie w pęknięciach kory. Ta ćma atakuje pędy, liście oraz owoce śliwy, ale największe szkody wyrządza owocom. Larwy pierwszych pokoleń atakują pędy i żywią się nimi, powodując duże szkody w nowo założonych sadach oraz szkółkach. Larwy III i IV pokolenia powodują znaczne uszkodzenia owoców. Wnikają do owocu przez część ogonkową lub „czubkową” i wygryzają nieregularne korytarze wokół pestki. Owoce przestają rosnąć, gniją i opadają.

Metody zwalczania:

• przycinanie i niszczenie zaatakowanych owoców i pędów;
• stosowanie pułapek wabiących;
• zabiegi chemiczne stosowane podczas masowego ataku przy użyciu określonych środków owadobójczych.

Tarcznik niszczyciel (Quadraspidiotus perniciosus)

Jest to gatunek polifagiczny, który atakuje ponad 200 gatunków roślin. Wydaje 1-3 pokolenia rocznie i zimuje w formie larwy na korze zaatakowanych gatunków. Samice i larwy rozprzestrzeniają się na wszystkie organy zaatakowanych roślin, w tym owoce. Żywią się sokiem komórkowym roślin żywicielskich. W przypadku zmasowanego ataku, tarczki chroniące ciało owada nakładają się na siebie i duszą drzewa. Hamują one wzrost, a po 2-3 latach powodują usychanie.

Metody zwalczania:

• czyszczenie gałęzi szorstką szczotką
• stosowanie w okresie spoczynku środków na bazie olejów ogrodniczych;
• zabiegi chemiczne z użyciem określonych środków owadobójczych.

Mszyce

Są to gatunki polifagiczne, atakujące wiele roślin. Atak ma postać kolonii na spodniej stronie liści i pędów. Dorosłe osobniki i larwy żywią się sokiem komórkowym roślin. Po ataku śliwa wykazuje niewielki wzrost, różnicowanie pąków owocowych jest słabe, a zaatakowane liście ulegają deformacji.

Metody zwalczania:

• zabiegi chemiczne z użyciem określonych insektycydów.

Owocówka śliwkóweczka (Cydia funebrana)

Gatunek ten atakuje pestkowe drzewa owocowe. Rozwija dwa pokolenia rocznie i zimuje w kokonie pod korą drzew lub w różnych innych osłoniętych miejscach. Larwy wnikają do owoców i żywią się miąższem oraz nasionami. Zaatakowane owoce przestają rosnąć i odpadają. Larwy nadal żerują na opadłych owocach. Po żerowaniu wychodzą z owoców i szukają odpowiedniego miejsca na zimę.

Metody zwalczania:

• zabiegi chemiczne z użyciem określonych insektycydów.

Sciaphobus squalidus

Jest to niebezpieczny gatunek, który atakuje zwłaszcza pędy oraz pąki kwiatowe. Rozwija pokolenie w wieku dwóch lat i zimuje jako dorosły osobnik w powierzchniowej warstwie gleby. Wiosną dorosłe osobniki pojawiają się wspinając się na drzewa i żerując na pędach oraz pąkach kwiatowych. Larwy nie są szkodliwe dla drzew, żywią się korzeniami naturalnie występujących roślin zielnych.

Metody zwalczania:

• mobilizacja gleby w sadzie (jesień);
• zabiegi chemiczne z użyciem określonych insektycydów.

Kwieciak jabłkowiec (Anthonomus pomorum)

Rozwija jedno pokolenie rocznie i zimuje jako dorosły osobnik w osłoniętych miejscach (kora). Dorosłe osobniki pojawiają się wiosną i żerują na młodych liściach. Samice składają jaja w kwiatach lub pąkach kwiatowych. Larwy żerują wewnątrz kwiatów lub pąków.

Metody zwalczania:

• zabiegi chemiczne z użyciem określonych środków owadobójczych.

Wciornastki

Są to małe szkodniki, trudne do zauważenia gołym okiem i atakujące wiele upraw lub drzew owocowych. Kolonizują wierzchołki wzrostu, kwiaty i liście, powodując obumieranie kwiatów oraz stagnację wzrostu drzew.

Metody zwalczania:

• stosowanie pułapek wabiących;
• zabiegi chemiczne z użyciem określonych środków owadobójczych.

Dasineura spp.

Rozwija 3-4 pokolenia rocznie i zimuje w wierzchniej warstwie gleby. Pierwsze oznaki ataku pojawiają się w maju, kiedy obserwuje się zwinięte oraz przebarwione liście. Wewnątrz tych liści znajdują się robakowate, żółto-pomarańczowe larwy. W przypadku silnego ataku, zdolność fotosyntezy jest zmniejszona, podobnie jak produkcja.

Metody zwalczania:

• zabiegi chemiczne z użyciem określonych insektycydów.

Szrotówek białaczek (Phyllonorycter blancardella)

Szkodnik ten atakuje szereg krzewów ozdobnych i drzew owocowych (w tym śliwy). Larwy żerują w tkankach pomiędzy górną i dolną warstwą naskórka liści. Masowy atak może poważnie ograniczyć zdolność fotosyntezy, a tym samym zmniejszyć produkcję.

Metody zwalczania:

• zbieranie i niszczenie opadłych liści na ziemi;
• zabiegi chemiczne z użyciem określonych insektycydów.

Sphaerolecanium prunastri

Jest to gatunek polifagiczny, który atakuje kilka rodzajów drzew owocowych (w tym śliwy), winorośl itp. Rozwija jedno pokolenie rocznie i zimuje jako larwa na korze zaatakowanych gałęzi. Dorosłe osobniki i larwy kolonizują gałęzie, powodując martwicę tkanek. Mogą również atakować liście, prowadząc do ich deformacji i odpadania. Zaatakowane rośliny pokryte są słodkimi odchodami, co sprzyja pojawianiu się fitopatogenicznych grzybów.

Metody zwalczania:

• czyszczenie gałęzi szorstką szczotką
• stosowanie zabiegów w okresie spoczynku z użyciem produktów na bazie olejów ogrodniczych;
• zabiegi chemiczne z użyciem określonych środków owadobójczych.

Piędzik przedzimek (Operophtera brumata)

Jest to gatunek, który rozwija jedno pokolenie rocznie i atakuje kilka rodzajów drzew ozdobnych oraz owocowych. Na śliwach larwy powodują znaczne szkody. Atakują pąki, kwiaty, liście, a nawet owoce. W wyniku ataku pąki owocowe są niszczone, organy kwiatowe zjadane, a liście obgryzane. W ten sposób produkcja znacznie spada.

Metody zwalczania:

• zabiegi chemiczne z użyciem określonych środków owadobójczych.

Błonkoskrzydłe (Hoplocampa minuta, Hoplocampa flava, Eurytoma schreineri)

Larwy tych owadów dostają się do młodych owoców, gdzie zjadają szypułkę i część miąższu. Po ataku owoce wysychają, stają się fioletowe i spadają z drzewa.

Metody zwalczania:

• zabiegi chemiczne z użyciem określonych środków owadobójczych.