Czarna porzeczka (Ribes nigrum), czerwona porzeczka (Ribes rubrum) i porzeczka biała (Ribes niveum) to krzewy owocowe rosnące w formie krzewu. Każda z nich posiada wysoki potencjał biologiczny i jest zdolna do produkcji plonów do 10 ton owoców/ha. Krzewy porzeczki rosną pionowo, z 15-25 pędami różnego wieku, o wysokości 1-1,5 m. W glebie rozwija się silnie rozgałęziony system korzeniowy, na głębokości 15-50 cm. Pędy rosną intensywnie w pierwszych latach, a następnie intensywność wzrostu maleje. Kwiaty porzeczki są zebrane w grona, a owocem jest jagoda, która może osiągnąć rozmiar 2 cm (średnicy). Krzew kwitnie w kwietniu-maju, a owoce dojrzewają w lipcu. Zapylanie odbywa się za pomocą owadów (entomofilne). Porzeczki są ważnym źródłem składników odżywczych, z wysoką zawartością cukrów, kwasów organicznych, sodu, potasu, wapnia, żelaza, błonnika pokarmowego i witamin (A, D, C, B6, B-12).

GŁÓWNE CHOROBY KRZEWÓW PORZECZKI

WIRUSY

Wirus żółtaczki porzeczki

Objawy pojawiają się na liściach, które znajdują się w środkowej części gałęzi. Liście częściowo żółkną i wysychają. W przypadku ciężkiego ataku żyłki liści również żółkną. Wirus jest przenoszony przez rozmnażanie wegetatywne, przez szczepienie, sadzonki lub ukorzenianie.

Zapobieganie i zwalczanie:

• dezynfekcja używanych narzędzi (do pielęgnacji i sadzonek, szczepienia, ukorzeniania);
• używanie zdrowego materiału genetycznego do rozmnażania.

GRZYBICE

Mączniak prawdziwy (Sphaerotheca mors-uvae i Microsphaera grossulariae)

Sphaerotheca mors-uvae znany jest jako amerykański mączniak porzeczki, a Microsphaera grossulariae jako europejski mączniak porzeczki. Grzyby te atakują młode liście, owoce i pędy. Na powierzchni tych organów pojawia się biały filc grzybowy, a atakowane liście pozostają małe, suche i opadają. Na pędach pojawiają się białe plamy o pudrowatym wyglądzie, które przechodzą w brązowy kolor. Po ataku pąki kwiatowe nie różnicują się,

Młode owoce więdną i ciemnieją, natomiast dojrzałe pękają i gniją.

Zapobieganie i zwalczanie:

• uprawa odmian odpornych (np. Kantata, Black Down, Tsema, Victoria, Record 35, Slitsa);
• usuwanie i spalanie atakowanych pędów;
• zabiegi chemiczne za pomocą specyficznych fungicydów.

Antraknoza porzeczki (Pseudopeziza ribis)

Jest również znana jako plamistość liści porzeczki i jest najniebezpieczniejszą chorobą zagrażającą plantacjom porzeczek. Pojawieniu się tej choroby sprzyja wysoka wilgotność atmosferyczna. Grzyb ten atakuje głównie liście, ale mogą być również dotknięte pędy, owoce i szypułki kwiatów. Na atakowanych organach roślin pojawiają się małe, okrągłe lub nieregularne, rdzawe plamy. Choroba postępuje, a owocowanie grzyba pojawia się w środku istniejących plam, jako brązowe, rdzawe kropki. Atakowane liście żółkną, następnie brunatnieją i przedwcześnie opadają. Pojemność fotosyntezy jest tym samym zmniejszona, co ma negatywny wpływ na produkcję.

Zapobieganie i zwalczanie:

• uprawa odpornych odmian porzeczek;
• usuwanie i spalanie atakowanych organów;
• zabiegi chemiczne za pomocą specyficznych fungicydów.

Rdza wejmutkowo-porzeczkowa (Cronartium ribicola)

Najczęstsza forma ataku występuje na liściach. Na ich górnej stronie pojawiają się żółte przebarwienia, a na dolnej tworzą się brązowe okrągłe krostki. Choroba postępuje, a grzyb tworzy żółte zarodniki na dolnej stronie liści. Atakowane liście wysychają i odpadają, a owoce nie dojrzewają normalnie.

Zapobieganie i zwalczanie:

• uprawa odpornych odmian porzeczek;
• zabiegi chemiczne za pomocą specyficznych fungicydów.

Plamistość liści porzeczki (Mycosphaerella ribis)

Jest również znana jako plamistość biała porzeczki. Po wystąpieniu grzyba na liściach pojawiają się małe, okrągłe, brązowe plamy. Choroba postępuje, a plamy stają się szare, a owocowanie grzyba pojawia się w postaci czarnych plam. Choroba przenoszona jest przez zarodniki, które zimują na opadłych liściach, na ziemi.

Zapobieganie i zwalczanie:

• uprawa odpornych odmian porzeczki;
• stosowanie specyficznych, chemicznych fungicydów.

GŁÓWNE SZKODNIKI KRZEWÓW PORZECZKOWYCH

Mszyce

Są gatunkami polifagicznymi, atakującymi wiele roślin. Atak przejawia się w postaci kolonii na spodniej stronie liści i pędów, czasem na kwiatostanach. Dorosłe osobniki i larwy żerują na soku roślinnym. W wyniku ataku krzewy porzeczki wykazują zredukowany wzrost, słabość w różnicowaniu pąków owocowych, a zaatakowane liście stają się zdeformowane.

Metody zwalczania:

• stosowanie specyficznych, chemicznych fungicydów.

Roztocza

Te szkodniki są bardzo trudne do zobaczenia gołym okiem. Są gatunkami polifagicznymi, atakującymi wiele roślin i drzew owocowych, zarówno gatunki uprawiane, jak i spontaniczne. Żerują na soku komórkowym. W wyniku ataku liście mają wygląd pergaminy, kwiaty ulegają poronieniu, a krzew porzeczki staje w miejscu w rozwoju.

Metody zwalczania:

• stosowanie specyficznych, chemicznych fungicydów.

Tarcznik niszczyciel (Quadraspidiorus perniciosus)

Jest to gatunek polifagiczny, atakujący ponad 200 gatunków roślin. Wydaje 1-3 pokolenia rocznie i zimuje jako larwa na korze porażonych gatunków. Samice i larwy rozprzestrzeniają się na wszystkie organy porażonych roślin, włącznie z owocami. Żerują na soku komórkowym roślin żywicielskich. W przypadku masowego ataku tarczki chroniące ciało insekta na siebie zachodzą i duszą drzewa. Zatrzymują ich rozwój, a po 2-3 latach powodują wysychanie.

Metody zwalczania:

• stosowanie środków okresu spoczynku z produktów opartych na oleju ogrodniczym;
• stosowanie specyficznych, chemicznych fungicydów w okresie wzrostu wegetacyjnego.

Sciaphobus squalidus

Jest to niebezpieczny gatunek, który atakuje przede wszystkim pąki i kwiaty. Ma dwie generacje w ciągu dwóch lat i przezimowuje jako dorosły osobnik w warstwie powierzchniowej gleby. Wiosną pojawiają się osobniki dorosłe, wspinają się na drzewa i krzewy, a następnie żerują na pąkach i kwiatostanach. Larwy nie szkodzą krzewom i drzewom owocowym, ponieważ żywią się korzeniami dziko rosnących roślin zielnych.

Metody zwalczania:

• mobilizacja gleby w sadzie (jesienią);
• chemiczne zabiegi z wykorzystaniem specyficznych insektycydów.

Plamiec agreściak (Abraxas grossulariata)

Znany również jako ćma porzeczkowa i atakuje rośliny porzeczkowe oraz agrest. Rozwija jedną generację w ciągu roku i przezimowuje jako larwa w jedwabistych gniazdach, pod opadłymi liśćmi. Główną szkodę powodują larwy, które żerują na liściach, powodując defoliację i zmniejszenie produkcji. Zjedzą również pędy i kwiatostany. W wyniku silnego ataku krzewy są całkowicie pozbawione liści, co ma duży wpływ na produkcję.

Metody zwalczania:

• chemiczne zabiegi z insektycydami stosowane przy pierwszych objawach ataku.

Brzęczak porzeczkowy (Nematus ribesii)

Znany również jako robak porzeczkowy lub agrestowy. Wydaje dwie generacje rocznie i przezimowuje w kokonie, w warstwie powierzchniowej gleby. Larwy pierwszej generacji żerują na liściach, powodując przegryzienia, a później całkowite zniszczenie liścia. Zazwyczaj atakowane są liście od podstawy krzewów.

Metody zwalczania:

• chemiczne zabiegi z insektycydami.

Pryszczarek porzeczkowiak liściowy (Dasineura tetensi)

Owad rozwija trzy generacje rocznie i przezimowuje jako larwa w wierzchniej warstwie gleby, w jedwabistym kokonie. Atak objawia się na młodych liściach znajdujących się na szczycie pędów. Zwijają się, deformują i zmieniają kolor na brązowy. Największe szkody powstają w szkółkach roślin i w młodych plantacjach.

Metody zwalczania:

• chemiczne zabiegi z specyficznymi fungicydami;

Przeziernik porzeczkowiec (Synanthedon tipuliformis)

Znany również jako mól przejrzystoskrzydły porzeczkowy, powoduje duże szkody we wszystkich plantacjach czarnej porzeczki, zwłaszcza w szkółkach roślin. Dorosły owad to motyl przypominający osę. Jego larwy tworzą nieregularne galerie pod korą pędów, gdzie spędzają zimę. Szkody powodowane są głównie przez larwy, które żerują na rdzeniu pędów, a także na drewnie. Atakowane rośliny mają suche pędy i pędy, a w przypadku silnego ataku krzew wysycha. Zwalczanie tego szkodnika jest trudne.

Metody zwalczania:

• chemiczne zabiegi insektycydowe gdy motyle są obecne na plantacji (maj-kwiecień);
• chemiczne zabiegi insektycydowe w okresie uśpienia (poprzez pokrycie kory krzewów).