Morela pospolita (Prunus armeniaca) to średniej wielkości drzewo o szerokiej, gęstej koronie. Liście mają kształt lancetowaty, a na brzegu posiadają lekkie ząbkowania. Kwiaty są typu 5, białe lub różowe. Owocem jest mięsisty, żółto-pomarańczowy pestkowiec. Średnica owocu moreli może osiągnąć 3 cm. Zawierają one cukier, białko, fosfor, potas, wapń, siarkę, magnez oraz witaminy (A, C, E, P).

Specyfika uprawy i owocowania

Niezależnie od zastosowanej sadzonki, drzewo morelowe wykształca system korzeniowy zdolny do odżywiania i podtrzymywania całej rośliny. W pierwszych latach po posadzeniu część nadziemna wykazuje silny wzrost wegetatywny. Morela pospolita jest gatunkiem o dużej płodności, tworzy dużą liczbę pąków kwiatowych, zarówno na długich, jak i krótkich gałęziach.

Okres spoczynku moreli stwarza problemy dla sadowników. Może wychodzić ze stanu spoczynku w oknach zimowych i przez to jest często uszkadzana przez mróz. Zdolność produkcyjna jest wysoka. Owocuje 3-4 lata po posadzeniu i zapewnia stałą produkcję przez 15-20 lat.

Wymagania klimatyczne i glebowe

Czynnikiem ograniczającym rozwój uprawy moreli jest temperatura. W okresie spoczynku wegetacyjnego drzewa wytrzymują temperaturę – 26°C. Z kolei kwitnie, jeśli temperatura wynosi powyżej 12°C. Niskie temperatury w fazie kwitnienia nie przeszkadzają w zapylaniu. Czasami zapylanie odbywa się przed pełnym otwarciem kwiatów.

Morela pospolita rośnie również na obszarach, gdzie rocznie spada 450-550 mm opadów, nie mając dużych wymagań co do wody. Dobrze wykorzystuje wodę w glebie zgromadzoną podczas zimy. Jest jednym z gatunków drzew, które najbardziej wymagają światła. Morelę sadzi się na najjaśniejszych terenach, przy czym rzędy powinny być zorientowane w kierunku północ-południe. Szczególną uwagę należy zwrócić na schemat sadzenia, aby drzewa nie przesłaniały się wzajemnie. Drzewo dobrze radzi sobie na wszystkich rodzajach gleby, lecz nie wytrzymuje wielu lat na glebach ciężkich i wilgotnych.

Przygotowanie gleby

Prace związane z przygotowaniem gleby dla moreli są identyczne jak dla pozostałych gatunków roślin owocowych. Jeśli plantacja zakładana jest na obszarze, który był wykorzystywany jako sad, grunt zaleca się przygotowywać 1-2 lata wcześniej. W celu odtworzenia struktury gleby i wyeliminowania ognisk infekcji, teren można uprawiać trawami wieloletnimi. Jeśli pole jest silnie zachwaszczone, można zastosować nieselektywny herbicyd.

Do gleby należy stosować nawozy organiczne (obornik, kompost). Zaleca się spulchnienie ziemi, aby korzenie drzew mogły się łatwo rozrastać. Wszystkie obce substancje znajdujące się w glebie są zbierane i usuwane z działki, po czym należy dobrze wyrównać teren. W przypadku precyzyjnego sadzenia zaleca się pikietowanie terenu. Pikietowanie to czynność, dzięki której na ziemi zaznacza się pozycję każdego drzewka.

SADZENIE

Najlepszym terminem sadzenia dla większości gatunków owocowych (w tym moreli pospolitej) jest jesień. Zasada ta dotyczy również brzoskwiń. Materiał sadzeniowy należy pozyskiwać wyłącznie z autoryzowanych szkółek lub sadów. Jako orientacyjny schemat sadzenia zaleca się: 5 metrów odległości między rzędami i 4 metry odległości między drzewami na rząd.

Przed sadzeniem należy przyciąć korzenie. Operację tę wykonuje się w celu usunięcia uszkodzonych fragmentów i utrzymania zdrowego systemu korzeniowego. Korzenie nekrotyczne trzeba usunąć całkowicie, a zdrowe skrócić o 7-8 cm. Przycinanie wykonuje się tylko wtedy, gdy materiał roślinny został niedawno usunięty z gleby. Po przycięciu zaleca się namoczyć korzenie. Polega to na wprowadzeniu korzenia do mieszaniny żółtej ziemi, świeżego obornika i wody. Rolą warstwy błota jest zapewnienie większej wilgotności wokół systemu korzeniowego. Błoto musi mieć kremową konsystencję. Jeśli materiał roślinny był transportowany na duże odległości, przed namaczaniem trzeba umieścić go wraz z korzeniami w naczyniu z wodą na 2 godziny. Operacja ta ma na celu nawodnienie korzeni.

Właściwe sadzenie

Ten etap rozpoczyna się od wykopania dołu. Jeśli gleba nie została obrobiona, dół musi być wykopany 2-3 miesiące wcześniej i mieć następujące wymiary: 100 x 100 x 80 cm. Jeśli gleba została odpowiednio urobiona, dół wykopuje się 1-2 dni wcześniej lub nawet tego samego dnia. W tym przypadku dół powinien mieć następujące wymiary: 50 x 50 x 50 cm. U podstawy dołu wprowadza się mieszaninę żyznej gleby usuniętej z górnej części dołu i dobrze rozłożonego obornika.

Drzewo wkłada się do dołu w taki sposób, aby korzeń pozostawał na warstwie żyznej u podstawy. Po przykryciu korzeni 10 cm warstwą ziemi powinno się przeprowadzić pierwsze zagęszczenie gleby. Podczas sadzenia korzenie muszą być w bliskim kontakcie z glebą. Głębokość sadzenia oblicza się tak, aby punkt szczepienia znajdował się 3 cm nad ziemią i był skierowany na północ. Po posadzeniu obok drzewa wstawia się palik. Drzewo można okryć materiałami chroniącymi przed gryzoniami.

PRACE PIELĘGNACYJNE 

Wiosną należy dostarczać niezbędną ilość wody. W przypadku młodych sadów nawadnianie jest obowiązkowe. Wokół drzewek gleba powinna być przekopywana powierzchniowo lub może być pokryta resztkami roślinnymi (mulcz). Ściółkowanie utrzymuje dobry stan fitosanitarny, zapobiega rozwojowi chwastów, zachowuje wodę w glebie i zmniejsza liczbę prac pielęgnacyjnych.

Przycinanie

Jednymi z najważniejszych prac pielęgnacyjnych są przycinki. Ich rolą jest formowanie korony drzewa morelowego oraz utrzymanie równowagi między wzrostem wegetatywnym a owocowaniem. Zapewniają one owocowanie przez kilka lat, nie naruszając cyklu biologicznego drzewa.

W pierwszym roku drzewo powinno być przycinane wiosną do wysokości 80 cm.

Po rozpoczęciu wzrostu drzewa należy usuwać wszystkie pąki z pnia (pień) do wysokości 50 cm. Z górnej części drzewa zaleca się wybrać 3-4 pędy ułożone równomiernie na pniu. Pozostałe pędy usuwa się z rośliny. W drugim roku wegetacji wybrane pędy skraca się do długości 50 cm, powyżej pąka skierowanego na zewnątrz. Gałąź przedłużająca pień musi być wyższa o 25 cm od pierwszego piętra korony. Można to skorygować przez cięcie nad pąkiem zewnętrznym. Na 3-4 głównych gałęziach pozostawia się 2-3 pędy przedłużające, pozostałe przyrosty likwiduje się.

W trzecim roku pędy przedłużające główne gałęzie skraca się do 50-60 cm.

Przycinki wykonuje się powyżej pąka skierowanego na zewnątrz. Na osi centralnej zostaną wybrane 3-4 pędy ułożone równomiernie na pniu. Usuwamy gałęzie konkurencyjne i te, które się wzajemnie przysłaniają. Pozostałe gałęzie na osi skracamy do 10-15 cm, aby mogły owocować. Latem powinno się usuwać gałęzie konkurencyjne oraz te znajdujące się po górnej (koronnej) stronie głównych gałęzi. Po czterech latach przycinania drzewo zaczyna owocować. W kolejnych latach przycinanie pozwoli wyeliminować pędy suche lub chore gałęzie oraz zachować równowagę pomiędzy wzrostem a owocowaniem.

Letnie przycinanie jest łatwiejsze w przypadku moreli. W tym okresie usuwamy gałęzie poprzeczne. Usuwane są również końcówki młodych pędów. Ta operacja warunkuje rozwój pąków znajdujących się poniżej miejsca cięcia. Wszystkie cięcia powinny być wykonywane pod kątem 45 stopni, a rany większe niż 2 cm zostaną pokryte mastyką. Dzięki temu woda będzie łatwo odpływać z rany.

W celu ukierunkowania wzrostu i owocowania drzew można wykonać szereg operacji, które powodują zmianę położenia gałęzi.

Wyróżniamy następujące rodzaje zabiegów: formowanie gałęzi, nachylanie gałęzi i wyginanie gałęzi.

• Formowanie gałęzi: oznacza zmianę naturalnego położenia gałęzi, w kierunku pionowym. Powoduje to wzrost i wzmocnienie gałęzi. Operację tę wykonuje się w przypadku słabych lub opóźnionych w rozwoju gałęzi szkieletowych w stosunku do innych gałęzi szkieletowych. Formowanie stosuje się u młodych drzewek w procesie wzrostu i nie sprzyja różnicowaniu się pąków owocowych.

• Przechylanie gałęzi: polega na zmianie położenia gałęzi, w kierunku poziomym. Powoduje to różnicowanie się pąków na gałęzi i napowietrzanie korony. Gałęzie można przechylić poniżej poziomu, aby uzyskać obfite owocowanie. Operacja ta jest praktykowana w młodym stadium drzew, kiedy dominuje wzrost wegetatywny.

• Wygięcie gałęzi w łuk: dzięki tej zmianie położenia część podstawowa pozostaje wznosząca się, a część końcowa jest nachylona poniżej poziomu (opadająca). Operacja ta zatrzymuje lub spowalnia wzrost długości gałęzi i warunkuje pojawienie się pąków owocowych. Drzewa poddane wyginaniu gałęzi zaczynają owocować 2-3 lata wcześniej.

Zwalczanie chwastów

Ziemię w sadzie pielęgnuje się podobnie jak w przypadku innych gatunków owoców. W przypadku młodych roślin glebę uprawia się warzywami lub wieloletnimi ziołami. Przykłady: pomidory, papryka, bakłażan, cebula, czosnek, ziemniaki. W ciągu pierwszych trzech lat po posadzeniu nie należy stosować herbicydów. W przypadku dojrzałych sadów, grunt utrzymywany jest w stanie wolnym od chwastów poprzez stosowanie herbicydów. Przykłady herbicydów, które można stosować:

Ochrona w okresie chłodów

Ze względu na niestabilne warunki pogodowe, drzewa owocowe często dotykają późnowiosenne przymrozki. Mogą one zagrozić zbiorom, dlatego w celu ochrony drzew można rozważyć zastosowanie techniki fumigacji. W momencie ogłoszenia niskich temperatur w sadzie spalane są (gromadzone w stosach) materiały łatwo palne, które wytwarzają dużą ilość dymu (guma, słoma, obornik, smoła, torf itp.). W ten sposób tworząca się nad sadem warstwa dymu nie pozwala na oddawanie ciepła z gleby i tym samym utrzymuje wyższą temperaturę w pniu/ koronie drzewa. Bardzo ważne jest utrzymywanie ognia przez całą noc, szczególnie przed wschodem słońca, kiedy temperatury gwałtownie spadają. Ten zabieg może uchronić drzewa przed temperaturą do -3 stopni Celsjusza.

Nawożenie

Drzewo morelowe potrzebuje więcej azotu i fosforu niż inne gatunki, oprócz tego wymaga również większej ilości mikroelementów. Stosowanie nawozów (dawka, stosunek pierwiastków) powinno nastąpić dopiero po analizie chemicznej gleby, uzupełnionej diagnostyką dolistną. W celu zapewnienia niezbędnych mikroelementów zaleca się uzupełnienie nawożenia podstawowego nawozami dolistnymi.

Nawadnianie

Drzewo morelowe, mimo że jest odporne na suszę, aby osiągnąć potencjał produkcyjny, musi być nawadniane. Nie zaleca się stosowania nawadniania w fazie dojrzewania owoców. Na tym etapie nawadnianie powoduje pękanie owoców moreli i zmniejszenie ich właściwości odżywczych. W zależności od warunków klimatycznych można zastosować 4-5 nawodnień przy normach 300-400 m³ / ha. Najlepsze efekty uzyskuje się stosując wodę w redlinach i przez zraszanie.

Zwalczanie szkodników i chorób

Stan fitosanitarny plantacji jest bardzo ważny. Wykonywanie zabiegów fitosanitarnych zgodnie z konkretnym terminarzem dla moreli może znacznie ograniczyć występowanie chorób i szkodników. W celu zniszczenia ognisk chorób w sadzie zabiegi należy stosować w okresie spoczynku wegetacyjnego (zima). Zabiegi powinno się wykonywać w oknach zimowych, gdy temperatura jest wyższa niż 5 stopni Celsjusza.

W przypadku chorób pierwszy zabieg (po opadnięciu liści) wykonujemy produktami na bazie miedzi. Drugi oprysk preparatami na bazie miedzi wykonujemy wiosną, przy pękaniu pąków. Roztwór aplikuje się na całą powierzchnię drzew, od podstawy gleby do gałęzi. Zabiegi te stosuje się w dni bez opadów, z temperaturą powyżej 6-7°C, aby roztwór nie zamarzł na roślinach. 7-10 dni po zastosowaniu zabiegów miedziowych można zastosować olej ogrodniczy, który działa przeciwko szkodnikom, które mogą zimować w korze drzewa.

Zbiór

Zbiory przeprowadza się, gdy owoce moreli osiągną dojrzałość do spożycia, poprzez 2-3 przejścia. Na optymalny czas zbioru wskazuje kolor i wielkość owoców. Jeśli optymalny czas zbioru zostanie opóźniony, owoce tracą na jakości i nie nadają się do dalszej obróbki. Morele mogą być przechowywane przez 1-2 tygodnie w magazynach z kontrolowaną atmosferą, w temperaturze 1-3°C i wilgotności 85-90%.