Jabłoń domowa (Malus domestica) – jest to łatwe w pielęgnacji drzewo owocowe, które nie wymaga specjalnych zabiegów. Posiada stosunkowo niewielki pień i szeroko rozgałęzioną koronę. Liście są owalne i ułożone naprzemiennie. Kwiaty jabłoni składają się z pięciu płatków i są białe, z lekkim różowym odcieniem. Jabłko posiada w swoim składzie szereg składników odżywczych i ważnych pierwiastków: cukry, witaminy (A, B1, B2, C), żelazo, fosfor, wapń, magnez, a ich ilość jest większa w skórce niż w miąższu.

Specyfika wzrostu i owocowania

Na rozwój systemu korzeniowego ma wpływ zastosowana podkładka. Drzewa o dużym wigorze będą eksplorować dużą masę gleby. Karłowe jabłonie mają płytkie zakotwiczenie i w pewnych warunkach potrzebują dodatkowego wsparcia. System korzeniowy jabłoni ma ciągły wzrost, a większość korzeni znajduje się na głębokości 60-70 cm.

Pąki wegetatywne są małe i cienkie. Pąki mieszane oraz kwiatowe są duże i zaokrąglone. Z pąka mieszanego powstaje rozeta liści wraz z kwiatostanem. Jabłoń kwitnie stosunkowo późno, jest odporna (w normalnych latach) na późne przymrozki.

WYMAGANIA KLIMATYCZNE I GLEBOWE

Jabłoń posiada umiarkowane wymagania świetlne. Jabłoń dobrze rośnie na obszarach, gdzie średnie roczne temperatury wynoszą od 8 do 11°C. Pąki zaczynają rosnąć w temperaturze powyżej 8°C, a kwiaty otwierają się w temperaturze powyżej 11°C. Optymalny zakres temperatur dla jabłoni to 14-27 °C. Dobre wyniki uzyskuje się na obszarach o opadach 700-900 mm rocznie (odmiany zimowe) lub 500-600 mm (odmiany letnie/jesienne). Jabłoń może dobrze rosnąć na różnych typach gleb, lecz najlepiej wzrasta na głębokich, żyznych glebach gliniastych lub ilastych. Również wody gruntowe nie powinny znajdować się na głębokości mniejszej niż 2,5 metra.

Przygotowanie gleby

Zakładanie sadu zaczyna się od wyboru i przygotowania terenu. Jabłonie dobrze rosną i rozwijają się na terenach pagórkowatych oraz wzniesieniach. Przygotowanie ziemi powinno być wykonane co najmniej trzy miesiące przed posadzeniem. Dzięki czemu gleba zgromadzi wodę i odbudowuje swoją strukturę. Jeśli plantacja jabłoni jest zakładana na gruntach, które były wykorzystywane jako sad, to grunt powinien być przygotowany 1-2 lata wcześniej.

Aby wyeliminować ogniska infekcji, ziemię można uprawiać wieloletnimi lub rocznymi roślinami strączkowymi (groch, lucerna, koniczyna itp.). Wzbogacają one glebę w azot i odbudowują jej strukturę. Jeśli ziemia jest silnie zaatakowana przez chwasty, można zastosować nieselektywny herbicyd.

Glebę nawozi się nawozami organicznymi (obornik, kompost). Zaleca się spulchnienie gleby, aby korzenie łatwiej się rozrastały. Wszystkie obce substancje w glebie powinny być zebrane i usunięte z działki, po czym należy dobrze wyrównać teren.

W celu precyzyjnego posadzenia roślin, ziemię można pikietować. Jest to czynność, przy pomocy której na ziemi zaznacza się pozycję każdego drzewka, a dokładniej wbija się palik w miejsce sadzenia.

Sadzenie

Dobrze jest wcześniej dowiedzieć się, która odmiana jabłek najlepiej nadaje się do warunków klimatycznych panujących w danej okolicy. Sadzonki należy kupować w autoryzowanych szkółkach.

W momencie sadzenia drzewko powinno być w okresie spoczynku, a gleba nie powinna być zamarznięta. Generalnie, w rejonach o łagodnych zimach, najbardziej polecane jest sadzenie jesienne. Sadzonki jabłoni posadzone jesienią skorzystają z wody zgromadzonej podczas okresów deszczowych oraz topniejącego śniegu i rozpoczną wzrost wczesną wiosną. W rejonach o mroźnych zimach i niewielkich opadach preferowane jest sadzenie wiosenne. Wykonuje się je przed pęknięciem pąków.

Przed sadzeniem zaleca się przycinanie korzeni.

Aby pobudzić rozwój korzeni, należy je przyciąć. Zabieg ten wykonuje się w celu usunięcia uszkodzonych fragmentów i utrzymania zdrowego systemu korzeniowego. Korzenie nekrotyczne usuwa się całkowicie, a zdrowe skraca się o 7-8 cm. Przycinanie wykonuje się tylko wtedy, gdy sadzonka jabłoni została niedawno wyjęta z gleby.

Po przycięciu korzenie moczy się. Namaczanie to umieszczenie korzeni w mieszaninie żółtej ziemi, świeżego obornika i wody. Rolą warstwy błota jest zapewnienie większej wilgotności wokół systemu korzeniowego.

Proces sadzenia

W systemie intensywnym najczęściej stosowane odległości sadzenia to 4 metry odległości między rzędami i 2 metry odległości między drzewami na rząd. Dołek do sadzenia może mieć głębokość około 25-30 cm. U podstawy dołka wprowadza się żyzną ziemię (z powierzchni dołka) wymieszaną z dobrze przefermentowanym obornikiem.

Sadzonki sadzi się w taki sposób, aby punkt szczepienia znajdował się 10-15 cm nad ziemią. Po przykryciu korzeni warstwą około 10 cm gleby wykonuje się pierwsze osypywanie (od brzegu do środka). Podczas sadzenia korzenie muszą mieć ścisły kontakt z glebą. Po posadzeniu należy zastosować nawozy poprzez wbudowanie i obfite podlanie gleby. Podlewanie powinno się powtarzać opcjonalnie w razie potrzeby. Obok sadzonki umieszcza się palik dla dodatkowego wsparcia. Po posadzeniu sadzonki skraca się do wysokości 80 cm. Sadzonkę można przykryć materiałami chroniącymi przed gryzoniami.

ZABIEGI PIELĘGNACYJNE

Wczesną wiosną może nastać susza, a siewki jabłoni są wrażliwe na niedobór wody, dlatego aby zapobiec stratom, sad powinien być odpowiednio nawadniany (w razie potrzeby). Teren wokół drzewek można pokryć warstwą mulczu (obornika ze słomy). Mulczowanie utrzymuje dobry stan fitosanitarny, zapobiega rozwojowi chwastów, zmniejsza ilość prac pielęgnacyjnych w uprawie.

Począwszy od wiosny, a następnie latem, gleba powinna zostać trwale spulchniona. W pobliżu korzeni glebę uprawia się płytko, aby ich nie uszkodzić.

Przycinanie

W celu formowania i utrzymania korony, jabłoń musi być corocznie przycinana. Głównie, przycinanie musi zapewnić:

• równowagę między wzrostem a owocowaniem;
• zapewnienie przenikania światła do wnętrza korony;
• boczne rozgałęzienie korony;
• jakość produkcji;

Wiosną z pnia zaleca się usunąć wszystkie pędy do wysokości 60 cm.

W górnej części drzewa (60-80 cm) powinny być pozostawione trzy pędy ułożone równomiernie na osi centralnej. W drugim roku prowadzenia sadu, (wiosną) trzy wybrane pędy zaleca się skrócić do 30-40 cm. Oś centralną należy skrócić tak, aby była o 20-30 cm dłuższa od pędów bocznych. Trzeciej wiosny trzy główne gałęzie skraca się do 70 cm. Oś centralną przycina się nad pąkiem skierowanym na zewnątrz, tak aby była wyższa o 25 cm od pędów głównych. Pędy wyrosłe na osi centralnej i głównych gałęziach przycina się na wysokości 15-20 cm (4-5 pąków).

Dzięki temu na szczycie każdej gałęzi powstanie 4-5 silnych pędów.

Dla każdej gałęzi wybiera się dwa pędy przedłużające. Muszą być skierowane na zewnątrz i nie należy ich przecinać się. Pozostałe pędy zaleca się skrócić do 4-5 pąków. Na osi centralnej należy wybrać 3-4 pędy, które utworzą drugie piętro korony. Muszą być one oddalone od pierwszego piętra o 70 cm. Gałęzie wybrane do utworzenia drugiego piętra są skracane do 60-70 cm. Oś centralną przycina się 25 cm powyżej drugiego piętra korony. Usuwa się wszystkie gałęzie, które się przecinają, zacieniają lub rosną wewnątrz korony. Korona powinna być jak najbardziej zbliżona do pnia i mieć kształt trójkąta. W ten sposób promieniowanie słoneczne jest maksymalnie wykorzystywane.

W przypadku jabłoni pąki owocowe są duże i mają wygląd nabrzmiałej beczki.

Znajdują się one na szczycie owocujących gałęzi. Gałęzie te mogą być krótkie lub długie. Gałęzie, które nie rodzą pąków kwiatowych na szczycie to gałęzie wegetatywne. Korona powinna być utrzymywana w stanie przewiewnym. Usuwa się pędy zachłanne i gałęzie rosnące wewnątrz korony. Jeśli część nie zostanie usunięta, gałęzie mogą się złamać pod ich ciężarem i w następnym roku nie będą już owocować.

Przycinanie w okresie letnim (lipiec-sierpień)

Usuwa się końcówki młodych pędów. Powoduje to rozwój pąków poniżej miejsca cięcia. Również w tym okresie należy usuwać pędy. Zabieg polega na odcięciu podstawy pędów wyrosłych w nieodpowiednich miejscach. Wszystkie cięcia wykonuje się pod kątem 45 stopni, a rany większe niż 2 cm pokrywa się mastyką. Dzięki temu woda będzie łatwo odpływać z rany.

Zmiana pozycji gałęzi

• Kształtowanie gałęzi: polega na zmianie naturalnego położenia gałęzi, w kierunku pionowym. Powoduje to wzrost i wzmocnienie gałęzi. Operację tę przeprowadza się głównie w fazie dojrzałej drzew. W tej fazie brak jest wzrostu wegetatywnego, a zabieg ten prowadzi do odmłodzenia korony.

• Odchylanie gałęzi: polega na zmianie położenia gałęzi, w kierunku poziomym. Powoduje to wzrost pąków owocowych na gałęzi i napowietrzenie korony. Gałęzie można przechylić poniżej poziomu, aby uzyskać obfite owocowanie. Ten zabieg praktykuje się w młodym stadium drzew, gdy dominuje wzrost wegetatywny.

• Wygięcie gałęzi w łuk: dzięki tej zmianie pozycji część podstawowa pozostaje wznosząca się, a część końcowa jest nachylona poniżej poziomu (opadająca). Ta operacja powoduje wzrost wegetatywny. Drzewa, które przeszły ten zabieg, zaczynają pączkować 2-3 lata wcześniej.

W tym samym celu można wykonać kilka wtórnych operacji technicznych.

• Nacięcie poprzeczne: przerwanie naczyń przez delikatne cięcie ostrym ostrzem. Cięcie wykonuje się nad pąkiem.
• Nacięcie podłużne: cienkie cięcie wykonuje się wzdłuż długości pnia. Operacja ta pozwala na zwiększenie grubości pnia.
• Skręcanie: polega na skręcaniu gałęzi lub pędów. Zabieg ten stymuluje owocowanie.
• Łamanie gałęzi: Praktykowane jest w przypadku gałęzi, które mają niewłaściwą orientację. Na połamanych gałęziach szybko pojawia się owocowanie.

Zwalczanie chwastów

Należy utrzymywać czystą przestrzeń między rzędami, wolną od chwastów. Można je rozdrobnić frezem, aby doprowadzić do dostarczenia materii organicznej do gleby lub usunąć chemicznie, za pomocą herbicydów dopuszczonych do stosowania w jabłoniach. Herbicydy należy stosować ostrożnie, aby opary roztworu nie dotykały liści. W pierwszych trzech latach po posadzeniu nie stosuje się herbicydów.

Ochrona drzew przed mrozem

Ze względu na niestabilne warunki pogodowe, jabłonie często dotykają późnowiosenne przymrozki. Mogą one zagrozić zbiorom, dlatego aby chronić drzewka, można rozważyć techniki fumigacji. Gdy zapowiadane są niskie temperatury, w sadzie spalane są (gromadzone w stosach) łatwo palące się materiały, które wytwarzają dużą ilość dymu (guma, słoma, obornik, smoła, torf itp.).

W ten sposób tworząca się nad sadem warstwa dymu nie pozwala na oddawanie ciepła z gleby i tym samym utrzymuje wyższą temperaturę w pniu/ koronie drzewa. Bardzo ważne jest utrzymywanie ognia przez całą noc, szczególnie przed wschodem słońca, kiedy temperatury gwałtownie spadają. Ten zabieg może uchronić drzewa przed temperaturą do -3 stopni Celsjusza.

Nawożenie

Jabłonie dobrze reagują na stosowanie nawozów organicznych (obornik, nawozy granulowane), okresowo, co 2-3 lata. Oprócz nawożenia podstawowego stosuje się również okresowo w sezonie wegetacyjnym nawozy dolistne. Podanie nawozów (dawka, proporcje pierwiastków) nastąpi dopiero po wykonaniu analizy chemicznej gleby, uzupełnionej diagnostyką dolistną.

Nawadnianie

Ze względu na to, iż jabłoń jest gatunkiem o dużych wymaganiach wodnych w glebie, nawadnianie jest obowiązkowe w młodych sadach, a zwłaszcza w rejonach z niedoborem opadów. Najlepsze efekty uzyskuje się stosując nawadnianie kroplowe.

Przerzedzanie owoców

Jest to bardzo ważna operacja. Zabieg ten ma na celu poprawę produkcji zarówno pod względem jakościowym jak i ilościowym. Uwalnia on napięcie zgromadzone w gałęziach, spowodowane ciężarem owoców, zapewnia napowietrzenie drzewa, a owoce osiągają określone cechy odmianowe (wielkość, kolor, smak). Najlepszym momentem na wykonanie tego zabiegu jest 40 dni przed kwitnieniem. Powinno się utrzymywać owoce w zdrowiu, i ustawiać je w miejscu nasłonecznionym. Należy usuwać wszystkie owoce zdeformowane, chore lub słabo rozwinięte.

Zwalczanie szkodników i chorób

Stan fitosanitarny plantacji jest bardzo ważny. Wykonywanie zabiegów fitosanitarnych zgodnie z określonym harmonogramem może znacznie ograniczyć występowanie chorób i szkodników.

Jednocześnie należy dbać o czystość sadu. Powinno się zbierać opadłe liście lub gałęzie i okrywać drzewa specjalnymi roztworami.

Aby zniszczyć ogniska infekcji w sadzie, zabiegi stosuje się w okresie spoczynku wegetacyjnego (zima). Powinno się je wykonywać w oknach zimowych, gdy temperatura jest wyższa niż 5 stopni Celsjusza.

W przypadku chorób pierwszy zabieg (po opadnięciu liści) wykonujemy produktami na bazie miedzi. Drugi oprysk preparatami na bazie miedzi wykonujemy wiosną, przy pękaniu pąków. Roztworem opryskuje się całą powierzchnię drzew, od podstawy gleby do gałęzi. Zabiegi te stosuje się w dni bez opadów, z temperaturą powyżej 6-7 ° C, aby roztwór nie zamarzł na roślinach. Po 7-10 dniach od zastosowania zabiegów miedziowych można zastosować olej ogrodniczy, który działa przeciwko szkodnikom, które mogą zimować w korze drzew.

Zbiory

Zbiór należy przeprowadzić w optymalnym terminie dla każdej odmiany jabłek. Owoce jabłoni zbiera się ręcznie, również z ogonkiem, unikając odrywania ich z gałęzi lub uderzania. Jabłka są dojrzałe, gdy mają charakterystyczny kolor i łatwo odrywają się od gałęzi.

Owoce można przechowywać w skrzynkach (drewnianych lub plastikowych), w ciemnych i chłodnych pomieszczeniach, w temperaturze 0-4°C przy wilgotności powietrza 80-85%. W takich warunkach jabłka mogą być przechowywane przez 3-4 miesiące. Miejsce przechowywania sprawdza się co tydzień, a uszkodzone owoce usuwa. Jabłek nie przechowuje się z innymi owocami lub warzywami.