Czereśnia, wiśnia ptasia, wiśnia dzika (Prunus avium) to drzewo owocowe należące do rodziny różowatych (Rosaceae), uprawiane jest ze względu na pachnące oraz wyjątkowo smaczne owoce. Drzewo to rośnie naturalnie w umiarkowanych obszarach Europy i Azji, ale zostało zaaklimatyzowane oraz jest obecnie uprawiane w Afryce i Ameryce Północnej. Czereśnia jest dużym drzewem, które może osiągnąć wysokość do 25 metrów. Posiada okrągłą koronę oraz szarą i szorstka korę.

Kwiaty są białe, a owoce to pestkowce. Liście są duże, szorstkie i mają ząbkowane krawędzie. Czynnikami ograniczającymi uprawę wiśni są światło oraz temperatura. Na zacienionych terenach owoce są niskiej jakości, a gałęzie szybko się łuszczą. Roślina preferuje głębokie, przepuszczalne gleby o lekkiej strukturze. Nie toleruje ciężkich, wilgotnych i zimnych gleb. Wzrost korzeni czereśni jest silnie uzależniony od właściwości gleby. Część nadziemna rośnie mocno w pierwszych latach po posadzeniu.

GŁÓWNE CHOROBY CZEREŚNI

WIRUSY

Wirus nekrotycznej pierścieniowej plamistości

Na liściach czereśni pojawiają się okrągłe, pierścieniowe, odbarwione plamy. Zaatakowane tkanki odpadają, a liść wygląda na podziurawiony. Zaatakowane drzewa nie rozwijają się już normalnie. Objawy często pojawiają się wiosną. Wirus ten atakuje wszystkie gatunki drzew pestkowych i jest przenoszony przez pyłki, roztocza oraz nicienie.

Metody zapobiegania i zwalczania:

• sadzenie zdrowych sadzonek;
• usuwanie zaatakowanych drzew z sadu;
• stosowanie insektycydów w celu kontroli populacji owadów.

Wirus liściozwoju czereśni

Wirus ten występuje w starych sadach. Objawy są bardzo zróżnicowane. Na liściach mogą pojawić się pierścieniowe plamy, zaczerwienienia lub skręcenia. Generalnie, wirus prowadzi do stagnacji wzrostu pędów. W przypadku silnego ataku obserwuje się charakterystyczny objaw skręcania liści. Wirus jest przenoszony przez szczepienie, nasiona i pyłek.

Metody zapobiegania i zwalczania:

• sprawdzanie sadzonek przed sadzeniem;
• stosowanie zdrowych szczepów i podkładek.

BAKTERIOZA

Rak bakteryjny wiśni ptasiej (Pseudomonas syringae pv. morsprunorum)

Choroba ta objawia się na młodych pędach, liściach i owocach. Na liściach pojawiają się małe, okrągłe, wodniste plamy. Gdy wilgotność jest wysoka, na powierzchni plam pojawia się wysięk bakteryjny. Przy suchej pogodzie zaatakowane tkanki wysychają i odpadają od liścia. Silny atak powoduje defoliację. Na owocach pojawiają się małe czerwono-brązowe plamki. Na owocach występują małe, różowawo-brązowe plamki. Choroba ta powoduje deformację owoców i pękanie miąższu. Z tego powodu czereśnie tracą wartość handlową. Na pędach pojawiają się długie plamy, kora brązowieje i ulega zniszczeniu. Na ranach pojawia się lepki płyn charakterystyczny dla bakteriozy. Rany powiększają się z roku na rok i mogą przekształcić się w otwarte nowotwory. Bakterie dostają się do drzewa przez aparaty szparkowe, ale większość infekcji występuje podczas szczepienia.

Metody zapobiegania i zwalczania:

• stosowanie zdrowych szczepów i podkładek;
• zabiegi chemiczne fungicydami na bazie miedzi.

Guzowatość korzeni (Agrobacterium radiobacter pv. tumefaciens)

Choroba objawia się pojawieniem się guzów (galasów), które mają różne rozmiary, w zależności od wieku rośliny i dotkniętego organu. Początkowo małe, gładkie, miękkie guzy pojawiają się na korzeniach, łodygach, rzadziej na gałęziach lub liściach. Z czasem guzy powiększają się, stają się brązowe lub brązowo-czarne, mają szorstki wygląd. Patogen dostaje się do wiśni przez rany spowodowane przez nicienie, grad, owady itp. Ponadto pojawieniu się tej choroby sprzyjają temperatury od 22 do 30 ° C i wilgotność powietrza wynosząca 80%.

Metody zapobiegania i zwalczania:

• sortowanie sadzonek przed sadzeniem;
• sad założony na odpowiednio przygotowanym gruncie;
• dezynfekcja nożyczek i narzędzi podczas przenoszenia z jednego drzewa na drugie;
• przycinanie dotkniętych gałęzi do zdrowego obszaru;
• stosowanie mieszanki Bordeaux i pokrywanie ran leczniczym mastyksem;
• moczenie korzeni sadzonek w roztworze mieszaniny Bordeaux 1%;
• zabiegi podczas wegetacji produktami na bazie miedzi.

MYKOZY

Brunatna zgnilizna, monilioza (Monilinia laxa)

Choroba ta atakuje wszystkie organy nadziemne drzew, powodując znaczne szkody w zimnych i deszczowych latach. Zaatakowane liście zwisają bez opadania, kwiaty brązowieją oraz wysychają, a gałęzie wyginają się w kształt haka. Młode owoce wysychają, brązowieją i masowo opadają. Miąższ dojrzałych owoców gnije, a na zewnątrz pojawiają się żółto-szare poduszki. Na koniec owoce ulegają mumifikacji i pozostają na drzewie, zapewniając przenoszenie choroby w następnym roku. Grzyb zimuje na zmumifikowanych owocach i w korze zaatakowanych gałęzi.

Metody zapobiegania i zwalczania:

• zbieranie i niszczenie zaatakowanych owoców;
• cięcie i palenie zaatakowanych gałęzi;
• przycinanie zaatakowanych gałęzi do zdrowego obszaru;
• stosowanie mieszanki Bordeaux 4-5% i pokrywanie ran leczniczym mastyksem;
• zabiegi chemiczne w okresie spoczynku produktami na bazie miedzi;
• zabiegi zapobiegawcze stosowane w okresie wegetacji z użyciem określonych fungicydów.

Plamistość liści wiśni (Blumeriella jaapii)

Na górnej stronie liści pojawiają się małe plamki o średnicy 2-3 mm. Plamy te mają okrągły kształt oraz czerwono-fioletowy kolor. Atak obejmuje cały liść, który zmienia kolor na żółty z fioletowymi plamami, a od spodu plamy pokrywają się białawą pleśnią. Zaatakowane liście odrywają się od gałęzi. W ten sposób dochodzi do przedwczesnej defoliacji, co ma negatywny wpływ na produkcję. Zmniejsza się również wigor drzew i ich odporność na mróz.

Metody zapobiegania i zwalczania:

• palenie pędów i zaatakowanych owoców;
• zabiegi chemiczne z użyciem określonych fungicydów.

Dziurkowatość liści drzew pestkowych (Stigmina carpophila)

Choroba ta jest powszechna w zaniedbanych sadach i powoduje znaczne uszkodzenia drzew pestkowych. Na liściach pojawiają się okrągłe plamy, w pobliżu których tkanki brązowieją i ostatecznie odrywają się od reszty liścia. Na owocach pojawiają się punkcikowate formacje, otoczone czerwono-fioletową obwódką. Miąższ owocu traci konsystencję i smak. Na pędach grzyb powoduje brązowienie, a następnie rany, z których wycieka gumoza. Ta forma ataku jest bardzo niebezpieczna, ponieważ wysusza pędy, na których powstają pąki owocowe. Zarodniki zapewniają rozprzestrzenianie się grzyba i opierają się zimą substancji, która wycieka z ran. Ponadto grzyb może zimować w postaci grzybni na powierzchni gałęzi.

Metody zapobiegania i zwalczania:

• przycinanie i palenie porażonych gałęzi;
• rany powstałe w wyniku cięć są pokrywane mastyksem;
• po przycięciu drzewa są traktowane mieszanką Bordeaux 4-5%;
• zabiegi zapobiegawcze stosowane w okresie wegetacji z użyciem określonych fungicydów.

Mączniak prawdziwy (Podosphaera clandestina)

Atak objawia się pojawieniem się białych plam na liściach młodych pędów. Rozciągają się one i pokrywają cały liść. Choroba postępuje, a grzybnia staje się szara i zakurzona. Zaatakowane tkanki marszczą się i wysychają. Grzyb atakuje również młode owoce. Owoce pękają i gniją.

Metody zapobiegania i zwalczania:

• zrównoważone nawożenie;
• uprawa odmian odpornych;
• palenie pędów i zaatakowanych owoców;
• zabiegi chemiczne z użyciem specyficznych fungicydów.

GŁÓWNE SZKODNIKI CZEREŚNI

Skośnik brzoskwiniaczek (Anarsia lineatella)

Gatunek ten występuje również na drzewach wiśni. Rozwija trzy pokolenia rocznie i zimuje jako larwa pod złuszczoną korą. Wiosną opuszczają one zimowe schronienie i atakują pąki. W młodych pędach larwy wygryzają dziury. Nowo powstałe samice składają jaja na pąkach, a larwy penetrują owoce wczesnych odmian. Larwy kolejnych pokoleń penetrują owoce w fazie dojrzewania, gdzie drążą głębokie tunele.

Metody zwalczania:

• przycinanie i niszczenie porażonych gałęzi (pędów);
• zabiegi chemiczne z użyciem określonych insektycydów.

Zwójka siatkóweczka (Adoxophyes orana)

Jest to gatunek polifagiczny, który atakuje ponad 47 gatunków roślin zielnych i drzewiastych (w tym wiśnię). Larwy gryzą wiosną pąki i liście. Dostają się również do owoców, gdzie drążą płytkie tunele. Powstałe rany są punktami wnikania grzyba Monilinia.

Metody zwalczania:

• Zabiegi chemiczne z użyciem określonych środków owadobójczych.

Owocówka południóweczka (Grapholita molesta)

Wydaje 3-4 pokolenia rocznie i zimuje jako larwa w jedwabistym kokonie w pęknięciach kory. Ta ćma atakuje pędy, liście i owoce czereśni, lecz największe szkody wyrządza właśnie owocom. Larwy pierwszych pokoleń atakują pędy i żywią się nimi, powodując duże szkody w nowo założonych sadach i szkółkach. Larwy III i IV pokolenia powodują znaczne uszkodzenia owoców. Wnikają do owocu przez część ogonkową lub „czubkową” i wygryzają nieregularne tunele wokół pestki. Owoce przestają rosnąć, gniją i opadają.

Metody zwalczania:

• Przycinanie i niszczenie zaatakowanych owoców i pędów;
• stosowanie pułapek wabiących;
• zabiegi chemiczne stosowane podczas masowego lotu przy użyciu określonych środków owadobójczych.

Kuprówka rudnica (Euproctis chrysorrhoea)

Jest to gatunek polifagiczny, który atakuje kilka drzew i drzew owocowych. Ma jedno pokolenie rocznie i zimuje jako larwa w kokonie na wierzchołkach pędów. Larwy atakują pąki i liście i mogą powodować defoliację drzew. Aby wykryć obecność tego szkodnika, należy bardzo dobrze zbadać drzewo wiśni.

Metody zwalczania:

• usuwanie gałęzi, na których obecne są larwy;
• zabiegi chemiczne z użyciem określonych środków owadobójczych.

Tarcznik niszczyciel (Quadraspidiotus perniciosus)

Jest to gatunek polifagiczny, który atakuje ponad 200 gatunków roślin. Wydaje 1-3 pokolenia rocznie i zimuje w stadium larwy na korze zaatakowanych gatunków. Samice oraz larwy rozprzestrzeniają się na wszystkie organy zaatakowanych roślin, w tym owoce. Żywią się sokiem komórkowym roślin. W przypadku zmasowanego ataku, osłony chroniące ciało owada nakładają się na siebie i duszą drzewa. Hamują one wzrost, a po 2-3 latach powodują usychanie.

Metody zwalczania:

• czyszczenie gałęzi szorstką szczotką;
• stosowanie środków na bazie olejów ogrodniczych w okresie spoczynku;
• zabiegi chemiczne z użyciem określonych środków owadobójczych.

Misecznik tarniowiec (Sphaerolecanium prunastri)

Jest to gatunek polifagiczny, który atakuje kilka drzew owocowych (w tym czereśnie), winorośl itp. Rozwija jedno pokolenie rocznie i zimuje jako larwa na korze zaatakowanych gałęzi. Dorosłe osobniki i larwy kolonizują gałęzie, powodując martwicę tkanek. Mogą również atakować liście, prowadząc do ich deformacji oraz opadania. Zaatakowane rośliny pokryte są słodkimi odchodami, co sprzyja pojawianiu się fitopatogenicznych grzybów.

Metody zwalczania:

• czyszczenie gałęzi szorstką szczotką;
• stosowanie zabiegów w okresie spoczynku z użyciem produktów na bazie olejów ogrodniczych;
• zabiegi chemiczne z użyciem określonych środków owadobójczych.

Skoczek cytrusowy (Metcalfa pruinosa)

Jest to gatunek polifagiczny, który atakuje winorośle, drzewa ozdobne, krzewy oraz drzewa owocowe (w tym czereśnie). Rozwija jedno pokolenie rocznie i zimuje w stadium jaja w gałęziach zaatakowanych roślin. Dorosłe osobniki oraz larwy żywią się sokiem komórkowym zaatakowanych roślin, uniemożliwiając ich wzrost i rozprzestrzeniając liczne choroby i wirusy. Walka z tym gatunkiem jest bardzo trudna ze względu na woskową warstwę pokrywającą ciało owada. Z tego powodu mszyca jabłoniowa może być dość łatwo pomylona z bawełnicą korówkową (Eriosoma lanigerum).

Metody zwalczania:

• Zabiegi chemiczne z użyciem określonych insektycydów, naprzemiennie stosując produkty z różnych klas.

Kolcoróg bizoniak (Ceresa bubalus)

Jest to gatunek powodujący pośrednie szkody na drzewach owocowych. Rozwija jedno pokolenie rocznie i zimuje w postaci jaj w pęknięciach kory drzew. Kolcoróg żywi się sokiem komórkowym roślin zielnych (koniczyna, lucerna itp.). Samice składają jaja na gałęziach drzew w nacięciu wykonanym za pomocą pokładełka. Kora pęka w tym obszarze, a krążenie soków zostaje zatrzymane. Zaatakowane gałęzie przestają normalnie owocować, a w przypadku silnego ataku wysychają. Ponadto powstałe rany są punktami wejścia dla patogenów roślin. Największe szkody wyrządza sadzonkom, które więdną po ataku.

Metody zwalczania:

Walka z tym owadem jest trudna i polega na stosowaniu metod zapobiegawczych.

• staranna kontrola materiału sadzeniowego;
• czyszczenie gałęzi szorstką szczotką;
• przycinanie i palenie zaatakowanych gałęzi;
• niszczenie chwastów w sadzie;
• zabiegi chemiczne w okresie spoczynku.

Ogłodek szorstki (Scolytus rugulosus)

Jest to polifagiczny szkodnik atakujący wiele gatunków. Występuje w starych sadach. Larwy oraz osobniki dorosłe żyją w przestrzeni między korą a drewnem i żywią się łykiem. Dorosłe osobniki wygryzają chodniki wzdłuż łodygi oraz gałęzi, a larwy wygryzają dziury w drewnie. Jeśli ataki są silne i powtarzają się, drzewa wysychają.

Metody zwalczania:

• palenie zaatakowanych drzew i gałęzi;
• sprawdzanie materiału nasadzeniowego;
• zbieranie wszystkich pozostałości z sadu;
• wykonywanie określonych zabiegów w okresie spoczynku;
• zabiegi chemiczne z użyciem określonych insektycydów.

Owocówka śliwkóweczka (Cydia funebrana)

Gatunek ten atakuje pestkowe drzewa owocowe. Rozwija dwa pokolenia rocznie i zimuje w kokonie pod korą drzew lub w różnych osłoniętych miejscach. Larwy wnikają do owoców i żywią się miąższem oraz nasionami. Zaatakowane owoce przestają rosnąć i opadają. Larwy nadal żerują na opadłych owocach. Po żerowaniu wychodzą z owoców i szukają odpowiedniego miejsca na zimę.

Metody zwalczania:

• Zabiegi chemiczne z użyciem określonych środków owadobójczych.

Nasionnica trześniówka (Rhagoletis cerasi)

Jest to szczególnie niebezpieczny gatunek, który może powodować szkody nawet po zbiorach. Zaatakowane owoce nabierają jasnego koloru i gniją. Rozwija jedno pokolenie rocznie i zimuje jako poczwarka w powierzchniowej warstwie gleby. Osobniki dorosłe pojawiają się w drugiej dekadzie maja i latają przez około 30 dni.

Metody zwalczania:

• Zabiegi chemiczne z użyciem określonych insektycydów w momencie pojawienia się osobników dorosłych.

Oprzędnica jesienna (Hyphantria cunea)

Jest to gatunek polifagiczny, który atakuje drzewa ozdobne (morwa, platan itp.), a także gatunki drzew owocowych. Wydaje dwa pokolenia rocznie i zimuje jako poczwarka w powierzchniowej warstwie gleby. Owad ten powoduje defoliację drzew, a tym samym spadek produkcji owoców. Gąsienice znajdują się na spodniej stronie liści i zaczynają je zjadać. Budują również rodzaj gniazda, wewnątrz którego żerują.

Metody zwalczania:

• zabiegi chemiczne z użyciem określonych środków owadobójczych.

Mszyca wiśniowa (Myzus cerasi)

Jest to niebezpieczny gatunek, który agresywnie atakuje drzewo czereśni, wpływając na jego wzrost i owocowanie. Wydaje kilka pokoleń rocznie i zimuje pod postacią jaj. Atak rozpoczyna się wiosną, kiedy dorosłe osobniki kolonizują liście i wierzchołki wzrostu. Mszyce żywią się sokiem komórkowym drzewa, wytwarzając małe narośla i przenosząc różne choroby (zwykle wirusy).

Metody zwalczania:

• Zabiegi chemiczne z użyciem określonych środków owadobójczych.