Borówka czarna (Vaccinium myrtillus) jest krzewem owocującym o wysokości 30-60 cm, powszechnie występującym na terenach górskich. Liście są owalne, małe, krótkoogonkowe, a kwiaty dzwonkowate, różnokolorowe. Owocem natomiast jest ciemnoniebieska, okrągła, soczysta jagoda o słodko-kwaśnym smaku. Jednym z najważniejszych czynników w uprawie borówki jest gleba, która powinna mieć dobry drenaż i pH od 4,2 do 4,8. Dodatkowo powinna być bogata w próchnicę.

Właściwości odżywcze mają owoce, krzew borówki posiada dodatkowo zastosowanie lecznicze (liście, pędy i owoce).

GŁÓWNE CHOROBY KRZEWÓW BORÓWKI AMERYKAŃSKIEJ

Wirus nitkowatości (Blueberry Shoestring Virus)

Nazwa tego wirusa pochodzi od rodzaju objawów, które wywołuje. Liście zainfekowanych krzewów stają się czerwone i ostro wyginają się ku spodowi, przypominając kształtem sznurowadła. Kwiaty powoli stają się czerwonawe, a owoce nie osiągają już specyficznego niebieskiego koloru. Jednym z charakterystycznych objawów są dodatkowo czerwonawe smugi na młodych lub jednorocznych pędach. Wirus jest przenoszony przez mszyce.

Zapobieganie i zwalczanie:

• stosowanie kwalifikowanego materiału nasadzeniowego i odmian odpornych;
• usuwanie i niszczenie zainfekowanych roślin z uprawy, natychmiast po ich zaobserwowaniu;
• stosowanie insektycydów w celu kontroli populacji owadów.

Choroba mumii borówki amerykańskiej (Monilinia vaccinii-corymbosi)

Grzyb atakuje gałązki i kwiaty borówki, wnika do zalążni kwiatu i rozwija się wraz z owocem. Po dojrzeniu owoce kurczą się, żółkną i opadają. Grzyb rozprzestrzenia się poprzez zarodniki, może być również przenoszony przez owady zapylające, które przenoszą zainfekowany pyłek.

Zapobieganie i zwalczanie:

• zbieranie i palenie zmumifikowanych owoców;
• zabiegi chemiczne z użyciem specyficznych fungicydów (w fenofazie otwierania pąków).

Gronowiec szary (Botrytis cinerea)

Choroba ta może atakować wszystkie organy nadziemne rośliny, ale najczęściej atakuje kwiatostany. Kwiaty więdną, brązowieją, a na ich powierzchni pojawiają się owocniki grzyba. Młode pędy i liście więdną nagle, potem zamierają. Na ich powierzchni pojawiają się również owocniki grzyba. Zainfekowaniu ulegają również owoce, podobnie i one więdną oraz gniją. Pojawieniu się tej choroby sprzyja wysoka wilgotność powietrza. Znaczne uszkodzenia mogą wystąpić nawet po zbiorze owoców.

Zapobieganie i zwalczanie:

• racjonalne nawadnianie, najlepiej za pomocą systemów kroplowych;
• zrównoważone nawożenie;
• wycinanie i palenie zainfekowanych organów;
• zabiegi chemiczne z użyciem specyficznych fungicydów.

Mączniak prawdziwy (Erysiphe vaccinii)

Objawy tej choroby możemy zauważyć na liściach, młodych pędach i owocach. Na liściach pojawiają się białe, grzybicze plamy. W miarę postępu choroby plamy zlewają się ze sobą i pokrywają cały liść, grzybnia staje się proszkowata, a zaatakowane tkanki zasychają. Podobne plamy mogą pojawiać się na owocach, a po infekcji owoce pękają, następnie na ich powierzchni pojawia się zgnilizna.

Zapobieganie i zwalczanie:

• zabiegi chemiczne w okresie wegetacyjnym, przy użyciu specyficznych fungicydów.

Antrakozy (Botryosphaeria corticis, Fusicoccum putrefaciens)

Botryosphaeria corticis znana jest jako rak łodygowy borówki lub zamieranie borówki, natomiast Fusicoccum putrefaciens to zgorzel pędów borówki. Grzyby te dają podobne objawy. Na jednorocznych pędach pojawiają się czerwonawe, stożkowate grzbiety, które w następnym roku pękają. Porażone miejsca stają się szare i gniją.

Zapobieganie i zwalczanie:

• usuwanie porażonych pędów.

Zamieranie pędów borówki wysokiej (Phomopsis vaccinii i inne gatunki Phomopsis)

Choroba ta jest rzadziej spotykana w kulturze, ale może wystąpić na niepielęgnowanych  plantacjach. Pierwsze objawy pojawiają się na gałęziach, a mianowicie są to duże, czerwonawe plamy. W miarę postępu choroby obejmują one cały krzew. Następnie liście więdną i brązowieją. Prawidłowe wykonanie prac pielęgnacyjnych zmniejszy częstotliwość ataku.

Zapobieganie i zwalczanie:

• zainfekowane gałęzie powinny być usuwane i palone.

Biała plamistość liści borówki (Septoria albopunctata)

Objawy tej choroby pojawiają się głównie na liściach: liczne, małe, brązowe plamy, otoczone fioletową aureolą. W miarę postępu choroby środek plam staje się białawy. Zaatakowane liście przedwcześnie opadają.

Zapobieganie i zwalczanie:

• zbieranie i palenie zainfekowanych liści;
• zabiegi chemiczne z użyciem specyficznych fungicydów.

Płaskosz borówki (Exobasidium vaccinii)

Gatunek ten atakuje wszystkie organy nadziemne rośliny borówki. Na początku lata na liściach mogą pojawić się białe plamy, w pobliżu których zanurzone są tkanki. W większości przypadków atak tego grzyba jest izolowany. Porażone owoce mają białe obszary, które nie dojrzewają. W ten sposób wartość handlowa jest drastycznie zmniejszona.

Zapobieganie i zwalczanie:

• uprawa odmian odpornych.

Rdza liści borówki amerykańskiej (Pucciniastrum myrtilli)

Pierwszym objawem tej choroby jest pojawienie się chlorotycznych plam na górnej stronie liści. W miarę rozwoju choroby na spodniej stronie pojawiają się pomarańczowe krostki, które z czasem przybierają czarny kolor. Najbardziej infekowane są liście u podstawy krzewu.

Antraknoza (Colletotrichum gloeosporioides)

Grzyb ten atakuje wszystkie organy nadziemne krzewu. Na młodych pędach pojawiają się brązowe zmiany, a na ich powierzchni rozwijają się owocniki grzyba (można zaobserwować specyficzne koncentryczne pierścienie). Podobne plamy można zaobserwować na liściach, które prowadzą do obumarcia kwiatów. Na owocach objawy pojawiają się dopiero w fazie dojrzewania. Po zainfekowaniu na owocach pojawiają się brązowe plamy. Choroba ewoluuje, a na powierzchni plam można zaobserwować owocowanie grzyba: okrągłe pomarańczowe formacje.

Zapobieganie i zwalczanie:

• zabiegi chemiczne z użyciem specyficznych fungicydów.

GŁÓWNE SZKODNIKI KRZEWÓW JAGODOWYCH

Mszyce

Mszyce to gatunki polifagiczne, które migrują z jednej rośliny na drugą lub z jednego gatunku na drugi. Rozwijają się na naturalnie występującej florze, a następnie przenoszą się na gatunki uprawne. Najczęściej tworzą kolonie na spodniej stronie liści, na kwiatach oraz na młodych pędach. Zainfekowane rośliny przestają rosnąć, żółkną i stają się bardziej wrażliwe na choroby. Mszyce żywią się sokiem komórkowym roślin. Liście pokryte są wówczas ich słodkimi odchodami, tworzącymi tzw. spadź, która sprzyja wzrostowi grzybów saprofitycznych i tworzeniu fumaginy.

Metody zwalczania:

• zabiegi chemiczne z użyciem specyficznych insektycydów.

Sciaphilus squalidus

Uważany jest za gatunek niebezpieczny, który atakuje zwłaszcza pąki roślin jagodowych. Nowe pokolenie pojawia się w ciągu dwóch lat i zimuje jako osobnik dorosły w powierzchniowej warstwie gleby. Wiosną dorosłe osobniki żerują na pąkach. Larwy nie są szkodliwe dla borówki, bytują na korzeniach spontanicznie rosnących roślin zielnych.

Metody zwalczania:

• mobilizacja gleby z sadu, jesienią.

Misecznik tarninowy (Sphaerolecanium prunastri)

Jest to gatunek polifagiczny, który atakuje kilka drzew owocowych, krzewów, winorośli itp. Rozwija jedno pokolenie w roku i zimuje jako larwa, na korze zaatakowanych gałęzi. Dorosłe osobniki i larwy kolonizują gałęzie oraz liście, powodując nekrozy tkanek. Mogą też atakować liście, powodując ich deformacje i skłaniając do przedwczesnego opadania. Zainfekowane rośliny pokryte są słodkimi odchodami tych szkodników, co sprzyja pojawieniu się grzybów fitopatogenicznych.

Metody zwalczania:

• zabiegi chemiczne z użyciem specyficznych insektycydów.

Zgarb amerykański (Ceresa bubalus)

Jest to gatunek powodujący pośrednie szkody w drzewach owocowych. Wydaje jedno pokolenie w ciągu roku, które zimuje pod postacią jaj na korze drzew. Cykada ta żywi się sokiem komórkowym roślin zielnych (koniczyna, lucerna itp.). Samice składają jaja na gałęziach drzew, w nacięciach wykonanych pokładełkiem. W zaatakowanym miejscu kora pęka, a soki zostają zatrzymane. Zainfekowane gałęzie nie będą już pracować tak, jak powinny, a jeśli atak jest silny, uschną. Również przez rany do rośliny mogą dostać się fitopatogeny. Największe szkody wyrządzane są w sadzonkach.

Metody zwalczania:

Zwalczanie tego owada jest trudne i polega na stosowaniu metod profilaktycznych.

• kontrola materiału sadzeniowego;
• wycinanie i palenie zainfekowanych gałęzi;
• niszczenie roślin zielnych w sadzie;
• zabiegi olejem ogrodniczym (w okresie spoczynku).

Ryjkowiec śliwowy (Conotrachelus nenuphar)

Owad ten zimuje w postaci dorosłej w powierzchniowej warstwie gleby. Larwy pierwszego pokolenia żerują w miąższu młodych owoców, natomiast larwy drugiego pokolenia w liściach krzewu.

Roztocza

Są to małe polifagiczne owady, bardzo trudne do zobaczenia gołym okiem. Żywią się sokiem komórkowym liści. Po ataku liście są pergaminowe, następuje obumieranie kwiatów, a krzew zastyga w rozwoju.

Metody zwalczania:

• zabiegi chemiczne z użyciem specyficznych akarycydów.

Anthonomus musculus

Jest to mały, czerwonawy owad, który zimuje w postaci dorosłej w powierzchniowej warstwie gleby. Wiosną wychodzi i składa jaja u podstawy pąków. Larwy żerują na kwiatach, które nie otwierają się, więdną i opadają.

Metody zwalczania:

• zabiegi chemiczne z użyciem specyficznych insektycydów (w fenofazie otwierania pąków).

Wciornastki

Są to niewielkie owady, trudne do zauważenia gołym okiem. Wciornastki wyrządzają szkody w dużej liczbie roślin uprawnych oraz drzew owocowych. Kolonizują wierzchołki pędów, kwiaty, liście, powodując obumieranie kwiatów i zahamowanie wzrostu.

Metody zwalczania:

• zabiegi chemiczne z użyciem specyficznych insektycydów;
• stosowanie pułapek lepowych.

Tarcznik niszczyciel (Quadraspidiorus perniciosus)

Jest gatunkiem polifagicznym, który wyrządza szkody w ponad 200 gatunkach roślin. Wydaje 1-3 pokolenia w roku, a zimę spędza jako larwa na korze zaatakowanych gatunków. Samice i larwy rozprzestrzeniają się po wszystkich organach zaatakowanych roślin, bytują nawet na owocach. Żywią się sokiem komórkowym rośliny żywicielskiej. Jeśli atak jest silny, zainfekowana roślina zastyga w rozwoju i po 2-3 latach zasycha.

Metody zwalczania:

• zabiegi chemiczne z użyciem specyficznych insektycydów (w okresie spoczynku).

Popilia japońska (Popillia japonica)

Tworzy nowe pokolenie w ciągu 1-2 lat i zimuje jako larwa, w powierzchniowej warstwie gleby. Jest gatunkiem polifagicznym, atakuje ponad 300 gatunków roślin. Dorosłe osobniki żerują na liściach i kwiatach krzewów. Liście po ataku posiadają specyficzny szkieletowy wygląd. Jeśli atak jest silny, może dojść do zaburzenia produkcji plonów.