Agrest lub inaczej porzeczka agrest (Ribes uva-crispa) występuje we florze naturalnej Europy, Azji oraz Ameryki Północnej i Środkowej. Ze względu na duże zdolności adaptacyjne, agrest europejski może być uprawiany na wielu obszarach, o różnych warunkach środowiskowych.

Owoce znane są z bogatej zawartości witamin i korzystnego wpływu na zdrowie. Powszechnie spożywane na surowo lub stosowane jako składnik do przygotowania dżemów, deserów, soków i ciast. Można je konserwować w postaci suszonych owoców lub dżemów.

GŁÓWNE CHOROBY KRZEWÓW AGRESTU

Amerykański mączniak agrestu (Sphaerotheca mors-uvae)

Grzyb ten pasożytuje na liściach, młodych pędach i owocach. Objawy na liściach pojawiają się w postaci białawych plam, widocznych po obu stronach liścia. Zainfekowane liście pozostają małe, a po wytworzeniu konidiów liście stają się pudrowe. Mączniak amerykański powoduje deformację i opadanie liści, wraz z nieprawidłowym rozwojem rośliny. Uszkodzeniu ulega również mrozoodporność pędów.

Pędy są obejmowane chorobą pod koniec wiosny, począwszy od maja, kiedy to mączysta grzybnia pokrywa niektóre części pędów. Z czasem części te nabierają brązowego koloru. Jedną z największych szkód wyrządzanych przez mączniaka jest zahamowanie różnicowania pąków, które następuje w przypadku silnego ataku.

Młode owoce czernieją i kurczą się, natomiast na starszych owocach pojawiają się początkowo białawe plamy, które z czasem stają się szarobrązowe. W pobliżu plam dochodzi do nekrotyzacji tkanek, a z czasem owoce pokrywają się wilgotną lub suchą pleśnią, w zależności od wilgotności powietrza.

Mączniak amerykański spędza zimę w formie grzybni (znajdującą się w pędach i pąkach) lub klejstotecjum grzyba (owocniki grzyba). Występowaniu choroby sprzyja nadmiar wilgoci i powolna cyrkulacja powietrza, która powoduje rozprzestrzenianie się zarodników.

Prewencja i środki kontroli

Aby zapobiec wystąpieniu patogenu należy stosować odpowiednie odległości między roślinami, aby zapewnić dobre napowietrzenie krzewów. Należy odpowiednio przycinać krzewy i prawidłowo przeprowadzać prace pielęgnacyjne. Silnie rekomendujemy stosowanie materiału nasadzeniowego odpornego na mączniaka (odmiany: Black Down, Tsema, Kantata, Victoria, Meitgo, Slitsa, Record 35). Zalecamy również uwzględnienie ataków mączniaka z lat poprzednich i wykonanie profilaktycznych zabiegów fungicydowych raz na 7-10 dni.

Porażone pędy należy usunąć z rośliny i spalić. Liście usuwa się i pali lub zakopuje przez głęboką orkę. Zabiegi chemiczne stosuje się w okresie spoczynku i w sezonie wegetacyjnym, przy użyciu określonych produktów.

Europejski mączniak agrestu (Microsphaera grossulariae)

Jest mniej rozpowszechniony i mniej szkodliwy w porównaniu do mączniaka amerykańskiego.

Choroba jest podobna do tej wywoływanej przez amerykańskiego mączniaka prawdziwego, z tą różnicą, że białawe plamy nie zmieniają koloru na szarobrązowy, a klejstotecjum pojawiają się bardzo rzadko.

W okresie wegetacji grzyb rozprzestrzenia się poprzez zarodniki. Z roku na rok utrzymuje się dzięki swojej grzybni odpornościowej, znajdującą się pod łuskami pąków.

Zalecane zabiegi zapobiegawcze i zwalczające mączniaka amerykańskiego mogą być stosowane również w przypadku mączniaka europejskiego.

Antraknoza liści porzeczki (Pseudopeziza ribis)

Występuje często na plantacjach agrestu oraz porzeczek i może powodować masową defoliację tych roślin, zwłaszcza w rejonach wilgotnych, z chłodniejszym latem.

Grzyb ten atakuje przede wszystkim liście, rzadziej pędy i owoce. Na zaatakowanych liściach pojawiają się liczne czerwonobrunatne, okrągłe plamy o średnicy 1-2 mm. Z czasem tkanka w centrum plam brązowieje, a grzyb tworzy zarodniki. Plamy rozszerzają się, a czasem łączą, co prowadzi do żółknięcia liści i ich masowego opadania w połowie sezonu. Krzewy mogą pozostać bez liści nawet w sierpniu.

Atak na pędy obserwuje się, gdy na korze pojawiają się wydłużone, brązowe plamy, które ewoluują w małe, otwarte zgrubienia. Owoce są rzadko porażane, objawem jest ich marszczenie i opadanie.

Rośliny agrestu z plamistością liści nie owocują już normalnie, a ich mrozoodporność jest niska.

Chorobie tej sprzyjają temperatury 15-25ºC i wysoka wilgotność powietrza. Zarodniki powstałe na tkankach pasożytów zapewniają rozprzestrzenianie się choroby. Patogen zimuje albo w postaci zarodników, które są odporne na niskie temperatury, albo w postaci grzybni w korze lub w opadłych liściach. Wiosną pojawiają się owocniki, a w nich zarodniki, które będą powodować infekcje pierwotne.

Środki zapobiegawcze i kontrolne

Zaleca się zachowanie higieny kulturowej na plantacji, poprzez usuwanie i palenie zaatakowanych pędów oraz wykonywanie głębokiej orki w celu zagłębienia porażonych liści.

Odmiany o odporności na atak plamistości liści: Kantata, Crusader, Lissil, Westra, Iuvigo, Tenah.

Zabiegi chemiczne preparatami miedziowymi wykonuje się w okresie spoczynku. W okresie wzrostu wegetatywnego wykonuje się zabiegi specyficznymi fungicydami.

Rdza wejmutkowo-porzeczkowa (Cronartium ribicola)

Choroba ta występuje obecnie wszędzie tam, gdzie agrest lub porzeczka występują we florze naturalnej lub uprawnej i gdzie w pobliżu znajduje się sosna (Pinus sp.).

Obecność sosny w pobliżu upraw agrestu prowadzi do ich niewielkiego porażenia rdzą. Na liściach i gałęziach sosny tworzą się żółte zarodniki, które są łatwo przenoszone przez owady na duże odległości. Z kolei wiatr przenosi zarodniki na stosunkowo niewielkie odległości. Sosna jest dotknięta obecnością tego grzyba. Na korze gałęzi pojawiają się żółte wypukłości. Gałęzie te z czasem zasychają.

Po zainfekowaniu na górnej stronie liści agrestu pojawiają się liczne żółte plamy. Na spodniej stronie grzyb tworzy brązowe pęcherze, które są w rzeczywistości letnimi zarodnikami. Zaatakowane liście żółkną i opadają. Pędy przedwcześnie pozostają bez liści i nie drewnieją dostatecznie, co powoduje ich przemarzanie w czasie zimy. Owoce agrestu pozostają małe i nie dojrzewają normalnie.

Powstałe latem zarodniki prowadzą do rozprzestrzeniania się infekcji i przenoszenia jej na następny rok. Zarodniki kiełkują wiosną i infekują sosnę, na której grzyb tworzy kolejne pokolenia zarodników.

Środki zapobiegawcze i kontrolne

Plantacje agrestu europejskiego najlepiej lokalizować jak najdalej od lasów sosnowych. W celu ochrony sosny, agrestu i porzeczki, najlepiej aby plantacje nie były zlokalizowane w swoim  pobliżu.

Wśród odmian agrestu odpornych na rdzę wymienia się Crusader, La Fouge, Invigo, Lissil, Versaille Red i Kantata.

Biała plamistość liści porzeczki (Mycosphaerella ribis)

Objawy są podobne do antraknozy, z tą różnicą, że plamy mają jaśniejszy kolor w środku. Patogen spędza zimę w opadłych liściach.

Zapobieganie i środki kontroli

Wilgoć sprzyja występowaniu tej choroby. Aby zmniejszyć ryzyko infekcji, zaleca się sadzenie agrestu w odpowiednich odstępach oraz niszczenie chwastów na plantacji.

GŁÓWNE SZKODNIKI KRZEWÓW AGRESTU

Plamiec agreściak (Abraxas grossulariata)

Opis. Osobnik dorosły to motyl o biało-żółtych skrzydłach, z licznymi czarnymi plamami ułożonymi poprzecznie. Larwa jest biała, posiada czarne plamy na grzbiecie i pomarańczowe paski na bokach. Ciało ma długość 3-4 cm, głowa i nogi są czarne. Jaja są jasnożółte i mają owalno-wydłużony kształt. Po wylęgu jaj, w wieku około 3 tygodni, larwy żerują na liściach krzewu.

Biologia. Plamiec agreściak wydaje jedno pokolenie w roku, a zimę spędza jako larwa, w gniazdach zbudowanych z liści i jedwabnych nici. Czasami ukrywa się pod liśćmi, bez gniazda. Wiosną larwy żerują na pąkach i liściach. Może również atakować kwiatostany. Okres poczęcia rozpoczyna się w czerwcu, a w lipcu-sierpniu pojawiają się osobniki dorosłe. Po zapłodnieniu samica składa około 230-280 jaj na spodniej stronie liści agrestu i porzeczki. Po inkubacji, która trwa 16-18 dni, pojawiają się larwy i żerują przez kilka tygodni, po czym rozpoczyna się okres hibernacji zimowej.

Atak. Szkody wyrządzają larwy, które żerują na liściach agrestu i porzeczki. Po silnym ataku krzewy ulegają całkowitej defoliacji, co ma duży wpływ na produkcję.

Środki zapobiegawcze i zwalczające

W celu ograniczenia liczby hibernujących larw zaleca się zebranie i spalenie liści jesienią. Zabiegi chemiczne z użyciem insektycydów stosuje się przy pierwszych oznakach ataku.

Przeziernik porzeczkowiec (Synanthedon tipuliformis)

Jest szeroko rozpowszechniony w rejonach upraw porzeczek i agrestu, będąc jednym z najbardziej szkodliwych szkodników tych owocujących gatunków.

Opis. Osobniki dorosłe to motyle o niebiesko-metalicznym ciele, z 3 żółtymi pierścieniami i wachlarzowatym ogonem. Skrzydła są przezroczyste, ciemniejsze na końcu. Larwy o biało żółtym kolorze, z brązową głową, posiadają 3 pary odnóży.

Biologia. Przeziernik porzeczkowiec wydaje jedno pokolenie w roku i zimuje w formie larwy w galeryjkach wykonanych u podstawy krzewu. Wiosną larwy przekształcają się w poczwarkę, a pierwsze motyle pojawią się w maju. Po kopulacji i złożeniu jaj pojawiają się larwy (podczas fenofazy rozwoju owoców). Wnikają do pędów u podstawy pąków i żerują na pniu.

Atak. Szkody wytwarzane są głównie przez larwy, w związku z ich żerowaniem na pędach, a także łodydze. Zaatakowane rośliny charakteryzują się suchymi pędami oraz łodygami, a w przypadku silnego ataku krzew całkowicie zasycha.

Środki zapobiegawcze i zwalczające

Zaleca się wycinanie, zbieranie i niszczenie zaatakowanych pędów, w celu ograniczenia rezerwy biologicznej szkodnika. W przypadku obecności motyli na plantacji zaleca się wykonanie 1-2 zabiegów chemicznych, z użyciem określonych insektycydów.

Mszyca porzeczkowo-czyściecowa (Cryptomyzus ribis)

Obecność mszycy sygnalizowana jest przez zdeformowane liście na wierzchołkach pędów. Deformacje te z czasem nabierają czerwonawego lub żółtego koloru. Pod tymi deformacjami znajdują się bladożółte kolonie mszyc. Mszyce rozpoczynają atak późną wiosną, a latem pojawiają się formy uskrzydlone, które rozprzestrzeniają się na inne rośliny. Jaja złożone jesienią zapewnią przenoszenie patogenu w przyszłym roku. Wiosną jaja wylęgną się i na spodniej stronie liści ponownie powstaną kolonie mszyc.

Brzęczak porzeczkowy i agrestowy (Nematus ribesii, Nematus leocotrochus i Pristiphora appendiculata)

Te trzy gatunki błonkówek atakują uprawy agrestu wiosną i latem. Mogą dawać 1-4 pokolenia w roku, a zimę spędzają jako larwy w kokonie, w ziemi. Okres, w którym są one najbardziej aktywne to kwiecień-wrzesień. Po odbyciu godów samice składają jaja na dolnej stronie liści.

Larwy są najbardziej szkodliwe, żerują na liściach krzewu i doprowadzają do jego defoliacji. Odporność i produkcja rośliny ulega znacznemu zmniejszeniu.